Η αχρωματοψία/δυσχρωματοψία είναι ένα από τα θέματα που μέχρι σήμερα δεν έχουν απασχολήσει την εκπαιδευτική κοινότητα. Ελάχιστοι εκπαιδευτικοί μπορούν να αναγνωρίσουν την ύπαρξη προβλήματος στην αντίληψη των χρωμάτων και να προσαρμόσουν την διδασκαλία τους αλλά και τη σχολική καθημερινότητα στην ειδική αυτή εκπαιδευτική ανάγκη. Τι είναι όμως πραγματικά η αχρωματοψία και τι μπορούμε να κάνουμε στην τάξη;
Τι είναι η αχρωματοψία- δυσχρωματοψία
Η αχρωματοψία και η δυσχρωματοψία είναι διαταραχές στην αντίληψη των χρωμάτων. Όταν ένα παιδί αδυνατεί να αναγνωρίσει όλα τα χρώματα, τότε λέμε πως έχει αχρωματοψία. Αν δυσκολεύεται μόνο σε μερικά χρώματα τότε λέμε ότι έχει δυσχρωματοψία. Η πλήρης αχρωματοψία είναι πάρα πολύ σπάνια και συνήθως συνυπάρχει με άλλα σοβαρα οφθαλμολογικά προβλήματα .Η αδυναμία αντίληψης του κόκκινου και πράσινου είναι η πιο συχνή μορφή δυσχρωματοψίας, ενω λιγότερο συχνά παρουσιάζεται αδυναμία στην αντίληψη του μπλε και του κίτρινου χρώματος. Στις πιο σοβαρές καταστάσεις – σπανίως- τα αντικείμενα εμφανίζονται σε διάφορες αποχρώσεις του γκρίζου.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουν οι εκπαιδευτικοί ότι τα παιδιά που έχουν δυσκολίες στη διάκριση δύο βασικών χρωμάτων θα αντιμετωπίζουν δυσκολίες και σε άλλα χρώματα – αποχρώσεις που τα περιέχουν. Πχ αν ένα παιδί δεν μπορεί να διακρίνει ανάμεσα στο κόκκινο και στο πράσινο, δεν θα μπορεί να διακρίνει και χρώματα που περιέχουν το κόκκινο και το πράσινο, δηλαδή θα βλέπουν το μωβ σαν μπλε γιατί δεν μπορεί να αντιληφθεί το κόκκινο που περιέχεται. Έτσι, όλα τα κόκκινα, τα πράσινα, τα πορτοκαλί, τα καφέ, τα μωβ, τα μπλε και τα γκρι θα είναι αδύνατο να τα αντιληφθεί με ακρίβεια.
Η διαταραχή αντίληψης των χρωμάτων είναι μία νόσος κληρονομική που προσβάλλει και τα δύο μάτια και δεν επειδεινώνεται με την πάροδο των χρόνων. Στις περισσότερες περιπτώσεις περνάει από τη μητέρα στο αγόρι. Υπολογίζεται ότι 8 στα 100 αγόρια μπορεί να έχουν αχρωματοψία ενώ στα κορίτσια το ποσοστό είναι σαφώς μικρότερο (μόνο 0, 5 στα 100).
Πώς γίνεται αντιληπτή η διαταραχή
Τις περισσότερες φορές το πρόβλημα περνάει απαρατήρητο για πολλά χρόνια, ακόμα και μέχρι το Δημοτικό. Μια ένδειξη μπορεί να αποτελεί η παράξενη χρήση των χρωμάτων κατά τη ζωγραφική, ακόμα και σε μεγάλη ηλικίαμ καθώς και η αδυναμία του παιδιού να διακρίνει συγκεκριμένα χρώματα μετά τα 3 του χρόνια. Σε αυτή την περίπτωση συνίσταται επίσκεψη στον οφθαλμίατρο που θα διεξάγει ειδικά τεστ για να διαπιστώσει αν όντως υφίσταται διαταραχή στην αντίληψη των χρωμάτων.
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά με αχρωματοψία/δυσχρωματοψία στη σχολική τάξη
· Τα παιδιά που έχουν αχρωματοψία αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις τόσο στην καθημερινότητά τους, όσο και στην σχολική τάξη. Τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά μπορούν να ξεχωρίζουν τα βασικά χρώματα, ενώ έχουν πολύ μεγάλες δυσκολές στις αποχρώσεις τους.
· Ο σωστός φωτισμός παίζει σημαντικό ρόλο. Δυνατό, χαμηλό, εσωτερικό ή φυσικό, το φως επηρεάζει την αναγνώριση των χρωμάτων. Όσο πιο δυνατό και φυσικό είναι το φως, τόσο πιο εύκολη είναι αντίληψη και η αναγνώριση των χρωμάτων. Βάλτε τα παιδιά με αχρωματοψία/δυσχρωματοψία να καθίσουν σε θέσεις με φυσικό φωτισμό και άμεση – καλή ορατότητα στον πίνακα.
· Ελέγχετε τις εργασίες που δίνετε για ύπαρξη πιθανών προβλημάτων με τα χρώματα. Αποφεύγετε την διαφοροποίηση με την χρήση διαφορετικών χρωμάτων (πχ μην γράφετε τις λέξεις που θέλετε να τονίσετε με κόκκινο). Χρησιμοποιείτε διαφορετικούς τρόπους μορφοποίησης. Μόλις ολοκληρώσετε το φύλλο εργασίας εκτυπώστε το και ασπρόμαυρα για να ελέγξετε αν μπορούν ακόμα και τότε να ολοκληρωθούν οι εργασίες. Προσέξτε όμως ! Ανάλογα με την σκίαση και την φωτεινότητα των αρχικών χρωμάτων, οι ασπρόμαυρες φωτοτυπίες μπορεί να μην αποκαλύψουν τυχόν προβλήματα. Ελέγξτε και με το παιδί ότι έχει πρόσβαση σε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που δίνονται στο φυλλάδιο.
· Προσπαθήστε να μην χρησιμοποιείτε χρωματική κωδικοποίηση (σε κείμενα, ερωτήσεις, γραφήματα). Πολύ συχνά οι εκπαιδευτικοί, ιδίως των μικρών τάξεων, χρησιμοποιούν μαρκαδόρους διαφόρων χρωμάτων στον πίνακα για να τονίσουν καταλήξεις, στοιχεία ορθογραφίας κτλ. Δικομάστε να γράφετε με μεγαλύτερα γράμματα ή με πιο χοντρό μαρκαδόρο τα στοιχεία που θέλετε να τονίσετε ή ακόμα και να τα υπογραμμίζετε.
· Βάλτε τους μαθητές σας να εργάζονται σε ομάδες των δύο ατόμων όταν υπάρχουν δραστηριότητες που βασίζονται σε πολύ καλή διάκριση των χρωμάτων (πχ διάβασμα διαγράμματος ή γραφήματος, τυπωμένες πληροφορίες σε μη διακριτά χρώματα, έγχρωμες εικόνες, ερμηνεία πειραμάτων με βαάση το χρώμα πχ διαλύματα κτλ).
· Δημιουργείτε έντονες αντιθέσεις στις επιφάνειες γραφής (πίνακας, υπολογιστής, χαρτί). Χρησιμοποιήστε άσπρη κιμωλία όταν γράφετε σε μαύρο πίνακα, ή μαύρο μαρκαδόρο όταν γράφετε σε άσπρο πίνακα. Επιλέγετε λευκό χαρτί και χρησιμοποιείτε μαύρο μαρκαδοράκι ή στυλό. Μην χρησιμοποιείται πράσινο ή κόκκινο χρώμα για να υπογραμμίσετε ή να τονίσετε κάτι.
· Ελέγξτε τα βιβλία του παιδιού, ιδίως στις μικρές τάξεις, για έγχρωμες γραμματοσειρές πάνω σε έγχρωμες σελίδες (πχ κόκκινα γράμματα σε μπλε ή πράσινο φόντο) ή για λέξεις γραμμένες με κάποιο χρώμα πλην του μαύρου σε λευκή σελίδα και ξαναγράψτε τα κείμενα/ τις λέξεις με κατάλληλο τρόπο.
· Βάλτε στις μπογιές, στα χαρτιά ή στα χρωματιστά αντικείμενα που χρησιμοποιείτε συχνά στο σχολείο και είναι βασική η διάκριση των χρωμάτων ετικέτες με το όνομα του χρώματος. Αναφέρετε με απλό τρόπο το χρώμα και όχι με δύσκολη και εξειδικευμένη ορολογία πχ βεραμάν
· Διδάξτε τους μαθητές με αχρωματοψία τα χρώματα των καθημερινών αντικειμένων (πχ το γρασίδι είναι πράσινο, ο ουρανός μπλες, ο ήλιος κίτρινος κτλ), δίνοντας έμφαση στα βασικά χρώματα και όχι σε λεπτές αποχρώσεις.
· Την ώρα της γυμναστική ή του διαλείμματος, βεβαιωθείτε ότι το παιδί μπορεί να ξεχωρίσει με ποιο παιδιά είναι στην ίδια ομάδα (πχ αν φορούν μπλούζες διαφορετικού χρώματος ή κάποιο άλλο διακριτικό). Προτιμήστε τα σηκωμένα μανίκια ή κάποιο περικάρπιο για τους παίκτες της μιας ομάδας αντί για την μπούζα διαφορετικού χρώματος. Συχνά τα παιδιά αυτά έχουν δυσκολία και στον εντοπισμό της μπάλας, ιδίως αν πρόκειται για κόκκινες/πορτοκαλί μπαλίτσες στο γρασίδι, ιδίως όταν δεν υπάρχει καλός φωτισμός (πχ λίγο πριν το βραδάκι)
· Μην χρησιμοποιείται το κόλπο με τα φανάρια (κόκκινο, πορτοκαλί, πράσινο) για να δείχνετε στο παιδί πόσο δύσκολη είναι μια δραστηριότητα, ούτε καρτελάκια κόκκινα και πράσινα για να τους δίνετε σύνθημα να ξεκινήσουν ή να σταματήσουν κάτι.
Μιλήστε στους μαθητές σας για την αχρωματοψία και εξηγήστε τους με απλά παραδείγματα τι είναι και πώς μπορεί να βλέπει ένα άτομο που την έχει. Η ενημέρωση είναι πολύ σημαντική, όχι μόνο γιατί μεταφράζεται σε υποστήριξη του ατόμου, αλλά και γιατί καταπολεμά το στίγμα και τον κοινωνικό ρατσισμό που προέρχεται από την άγνοια και την απροθυμία να θίξουμε κάποιες καταστάσεις.
Πηγές
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός - Νηπιαγωγός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου