Να βοηθήσουμε τα παιδιά, αλλά όχι όλα

του Λύο Καλοβυρνά στο 10percent

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι πολύ της μόδας τελευταία. Και καλά κάνει, γιατί είναι ένα ζήτημα που μόνο όσες/οι τον έχουμε ζήσει ξέρουμε πόσο κόλαση μπορεί να κάνει τη ζωή ενός παιδιού. Ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να κάνει τη ζωή ενός παιδιού μόνιμο βασανιστήριο, με καταστροφικές επιπτώσεις στην ψυχοσύνθεσή του και την ψυχική υγεία του. Οπότε είναι πολύ θετικό που διεξάγονται όλο και περισσότερες έρευνες και εκστρατείες ευαισθητοποίησης. Ναι, να βοηθήσουμε τα παιδιά, αλλά όχι όλα! Όχι και τα… γκέι!

Είναι άξιο απορίας (αν όχι εξοργιστικό) ότι ακόμα και οι πλέον πρόσφατες έρευνες στην Ελλάδα (Χαμόγελο του παιδιού 2012, Τμήμα Βρεφονηπιοκομίας ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης 2004-06) και οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης της Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Χαμόγελου του Παιδιού εξακολουθούν να θεωρούν ήσσονος σημασίας τον εκφοβισμό λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού ή ταυτότητας φύλου, παραβλέποντας τη διεθνή βιβλιογραφία!

Τα παιδιά στην εφηβεία και στην προεφηβεία με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό (ομοφυλόφιλα, αμφιφυλόφιλα) ή διαφορετική ταυτότητα φύλου εμφανίζουν υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών, όπως έχει αποδειχθεί μέσα από πλείστες επιστημονικές έρευνες[1],[2],[3] σε όσες χώρες έχουν διεξαχθεί αντίστοιχες έρευνες. Σχετική έρευνα του Υπουργείου Παιδείας της Βόρειας Ιρλανδίας[4] βρήκε ότι τα παιδιά που είναι λεσβίες, γκέι ή τρανσέξουαλ έχουν:

5 φορές περισσότερες πιθανότητες να χρειαστούν φάρμακα για κατάθλιψη

2,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να προκαλούν αυτοτραυματισμούς

τουλάχιστον 3 φορές περισσότερες πιθανότητες να κάνουν απόπειρα αυτοκτονίας.

Στις ΗΠΑ, το 93% των εφήβων δέχονται ομοφοβικό εκφοβισμό περιστασιακά, ενώ το 51% δέχεται εκφοβισμό σε καθημερινή βάση![5] Ας μην προκαλεί έκπληξη ότι το 90% των περιστατικών ένοπλης βίας σε σχολεία στις ΗΠΑ προκλήθηκε από αγόρια που είχαν υποστεί ανελέητο ομοφοβικό εξευτελισμό.[6]

Τα αγόρια είναι πιθανότερο να προβαίνουν σε ομοφοβικά σχόλια, κι εδώ κρύβεται ένα μεγαλύτερο πρόβλημα, που δεν αφορά μόνο τα ομο/αμφιφυλόφιλα και τρανς παιδιά.[7] Σύμφωνα με έρευνες,[8] ακόμη και τα ετεροφυλόφιλα αγόρια είναι αποδέκτες ομοφοβικού εκφοβισμού, καθώς τα αγόρια κατά κόρον χρησιμοποιούν αυτόν τον τύπο ομοφοβικής κοροϊδίας και εξευτελισμού ως μέσο κοινωνικοποίησής τους! Με άλλα λόγια, δεν χρειάζεται να είσαι γκέι για να υποστείς ομοφοβικό εκφοβισμό, καθώς η ομοφοβική λεκτική βία («αδερφάρα!» «τι πούστικο ντύσιμο είναι αυτό!» κτλ) αποτελεί κεντρικό στοιχείο της έμφυλης κοινωνικοποίησης των αγοριών με βάση τις νόρμες για το τι καθιστά έγκυρη αρσενική συμπεριφορά και στάση ζωής. Ο ομοφοβικός εκφοβισμός είναι κομβικό στοιχείο στη διαμόρφωση της σύγχρονης ετεροφυλοφιλικής ανδρικής ταυτότητας,[9] και τα αγόρια τον βιώνουν πολύ οδυνηρά.[10]

Ελληνική πραγματικότητα

Στην Ελλάδα δεν έχουν γίνει εκτενείς αντίστοιχες έρευνες ειδικά για τα ΛΟΑΤ παιδιά, αλλά σύμφωνα με τις υπάρχουσες ελληνικές έρευνες, τα ποσοστά εκφοβισμού στα ελληνικά σχολεία είναι αυξημένα.[11],[12] Η πιο πρόσφατη έρευνα διεξήχθη στα πλαίσια του κοινοτικού προγράμματος «Daphne III» σε έξι ευρωπαϊκές χώρες με συμμετοχή 4.987 μαθητ(ρι)ών από 167 σχολεία της Ελλάδας, με συντονιστή το Χαμόγελο του Παιδιού. Η έρευνα αυτή κατέδειξε ότι ένα στα τρία παιδιά (31,98%) υπήρξε θύμα σχολικού εκφοβισμού είτε κατ’ επανάληψη είτε περιστασιακά. Οι σεξουαλικές προτιμήσεις ευθύνονται για το 24,47% του σχολικού εκφοβισμού, αλλά το ποσοστό αυτό είναι σίγουρα πολύ υψηλότερο στην πραγματικότητα, καθώς η συγκεκριμένη έρευνα δυστυχώς δεν θέτει τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου ως ξεχωριστή παράμετρο για αναφορά περιστατικών εκφοβισμού (σε αντίθεση, λόγου χάρη, με την εξωτερική εμφάνιση).[13] Ως εκ τούτου, τα ποσοστά εκφοβισμού λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού μάλλον υποαναφέρονται, καθώς συμπεριλαμβάνονται σε μία από τις άλλες αιτίες (π.χ. χρήση κοροϊδευτικών ονομάτων – παρατσούκλια, ελαφριά σεξουαλική παρενόχληση, κτλ).

Σύμφωνα με άλλη ελληνική έρευνα, λιγότερο από το 10% των εκπαιδευτικών αντιλαμβάνεται τον κοινωνικό αποκλεισμό που υφίστανται οι μαθητές τους, ενώ μόλις τρεις γονείς στους δέκα αντιλαμβάνονται ότι το παιδί τους βιώνει διακρίσεις στο σχολείο.[14],[15]

Ο σχολικός εκφοβισμός λόγω ομοφυλοφιλίας εκτός από συχνότερος είναι επίσης χειρότερος για έναν ακόμα λόγο: σπάνια αυτά τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να αποταθούν για βοήθεια ακόμα και στους γονείς τους, αφού συχνά υφίστανται βία και από τους ίδιους τους γονείς τους ή δεν τολμούν να τους εκμυστηρευθούν τι τραβάνε στο σχολείο από φόβο μήπως εισπράξουν απόρριψη και από εκείνους.

Βιβλιογραφία

1. Bontempo, D., & D'Augelli, R. D, (2002) Effects of At-School Victimisation and Sexual Orientation on Lesbian, Gay, or Bisexual Youths' Health RiskBehaviour Journal of Adolescent Health. 2002; 30; 364-374.
2. Meyer I.H. (1995) Minority stress and mental health in gay men. Journal of Health and Social Behaviour, 36, 38-56
3. Rotheram-Borus, M.J., Hunter, J., & Rosario, M. (1994) Suicidal behaviour and gay-related stress among gay and bisexual male adolescents. Journal of Adolescent Research, 9, 498-508.
4. YouthNet (2004) ShOut: Research into the Needs of Young People in Northern Ireland who Identify as Lesbian, Gay, Bisexual and/or Transgender. Belfast: YouthNet
5. National Mental Health Association, What Does Gay Mean? Teen Survey Executive Summary (2002).
6. V. P. Poteat and Ian Rivers, “The Use of Homophobic Language Across Bullying Roles During Adolescence,” Journal of Applied Developmental Psychology 31 (2010): 166-72.
7. C. J. Pascoe, Dude, You’re a Fag: Masculinity and Sexuality in High School (Berkeley and Los Angeles: University of California Press, (2007).
8. Crispin Thurlow, “Naming the ‘Outsider Within’: Homophobic Pejoratives and the Verbal Abuse of Lesbian, Gay and Bisexual High-School Pupils,” Journal of Adolescence 24 (2001): 25-38.
9. Michael S. Kimmel and Matthew Mahler, “Adolescent Masculinity, Homophobia, and Violence: Random School Shootings 1982-2001”, American Behavioral Scientist 46 (June, 2003): 1439-58.
10. Michael D. Kehler, “Hallway Fears and High School Friendships: The Complications of Young Men (Re)negotiating Heterosexualized Identities,”Discourse: Studies in the Cultural Politics of Education 28 (2007): 259-77.
11. Nathaniel Levy, Sandra Cortesi, Urs Gasser, Edward Crowley, Meredith Beaton, June Casey, and Caroline Nolan, Bullying in a Networked Era: A Literature Review (Cambridge, MA: Berkman Center for Internet and Society Research Publication Series, 2012).
12. V. P. Poteat, Michael S. Kimmel, and Riki Wilchins, “The Moderating Effects of Support For Violence Beliefs on Masculine Norms, Aggression, and Homophobic Behavior During Adolescence,” Journal of Research on Adolescence 21 (2011): 434-47.
13. Διερευνώντας τη σχολική βία και τη θυματοποίηση σε χώρους προσχολικής αγωγής: Μία διαφοροποιημένη εικόνα του φαινομένου. Στυλιανή Κασάπη Τμήμα Ψυχολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσ/νίκης
14. Ταυτότητες φύλου, εθνικές ταυτότητες και σχολική βία: Διερευνώντας τη βία και τη θυματοποίηση στο σχολικό πλαίσιο, Βασιλική Δεληγιάννη-Κουιμτζή (καθηγήτρια Τμήματος Ψυχολογίας του ΑΠΘ) Νατάσα Ψάλτη (Τμήμα Βρεφονηπιοκομίας του ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης). Η έρευνα διενεργήθηκε σε σχολεία της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης όλης της χώρας κατά τα σχολικά έτη 2004-05 και 2005-06. Πήραν μέρος 4.000 παιδιά και έφηβοι, 2.080 κορίτσια και 1.920 αγόρια της πέμπτης και έκτης δημοτικού, της τρίτης γυμνασίου και της πρώτης λυκείου.
15. Σχολικός Εκφοβισμός: Διαφορές μεταξύ μαθητών/ριών, εκπαιδευτικών και γονέων ως Προς τον ορισμό της έννοιας και την αναφερόμενη συχνότητα εμφάνισης του φαινομένου, Ευαγγελία Νακοπούλου, Παναγούλα Γαλάνη, Βασιλική Δεληγιάννη-Κουϊμτζή, & Αναστασία Ψάλτη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης.
16. “Europe’s Antibullying Campaign” Project (Νοέμβριος 2011-Ιούνιος 2012).
17. Όταν ένας γκέι αυτοκτονεί, Λύο Καλοβυρνάς, Περιοδικό 10%, τεύχος 27, Οκτώβριος 2009. (url: http://www.10percent.gr/periodiko/teyxos27/1422-2009-09-28-11-58-20.html)