Όταν η απλή «αταξία» μετατρέπεται σε προβληματική συμπεριφορά (πηγή)
Αυξημένα τα περιστατικά επιθετικής συμπεριφοράς από νήπια και παιδιά στο σπίτι και στο σχολείο. Πώς αντιλαμβανόμαστε μιαν αρνητική συμπεριφορά και πώς πρέπει ν’ αντιδρούμε.
Ολοένα και αυξάνονται τα περιστατικά με παιδιά που παρουσιάζουν προβληματική συμπεριφορά, προσλαμβάνοντας ανησυχητικές διαστάσεις. Άλλα φαίνεται να είναι αποσυρμένα και αποστασιοποιημένα απ’ όσα γίνονται γύρω τους, άλλα φοβισμένα, απείθαρχα και επιθετικά. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής με το πλήθος των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο καθένας από μας, σε μια κοινωνία που προσπαθεί ν’ αποτινάξει τη δομή της πατριαρχικής οικογένειας για να μιμηθεί δυτικά «μοντέρνα» στερεότυπα, έχοντας μια νέα γενιά που αποτάσσει από τη μια το συντηρητισμό αλλά από την άλλη λειτουργεί μέσα από αυτόν, προκαλεί διάφορες συγκρούσεις, οι οποίες δείχνουν τ’ αποτελέσματά τους στα παιδιά. Η υποψήφια διδάκτορας εξελικτικής- σχολικής ψυχολογίας, Αριστονίκη Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου μίλησε στη «Σ» για την επιθετική συμπεριφορά που παρουσιάζουν πολλά παιδιά σήμερα αλλά και για την ευθύνη που φέρουν γονείς και δάσκαλοι απέναντί τους.
Νεύρα στην πιο τρυφερή ηλικία
Σε όλες τις ηλικίες παρουσιάζονται προβληματικές συμπεριφορές. Εξηγώντας μας τι εννοούμε όταν μιλάμε για προβληματικές συμπεριφορές, η κ. Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου ανέφερε ότι πρόκειται για συμπεριφορές που αποκλίνουν από τα φυσιολογικά πλαίσια ανάπτυξης. «Με άλλα λόγια, νήπια που αντιδρούν με έντονο τρόπο, δεν μοιράζονται τα παιχνίδια τους ή έχουν εκρήξεις θυμού, παρουσιάζουν εμμονές, επιδεικνύουν επιθετικότητα, εκδηλώνουν προβληματικές συμπεριφορές. Στο δημοτικό μιλούμε για προβληματικές συμπεριφορές όταν τα παιδιά δεν μπορούν να προσαρμοστούν στη σχολική πραγματικότητα, έχουν αντικοινωνική συμπεριφορά ή είναι συνεχώς αποσυρμένα, λυπημένα και στην προεφηβική και εφηβική ηλικία παρουσιάζουν ενδεχομένως αντικοινωνική συμπεριφορά, επιθετικότητα, μαθησιακές δυσκολίες κ.ά.». Όσο πιο νωρίς εντοπιστεί ένα πρόβλημα σ’ ένα παιδί τόσο πιο εύκολα μπορεί ν’ αντιμετωπιστεί, σύμφωνα με την ειδικό.
Τα παιδιά εμφανίζουν στοιχεία της ιδιοσυγκρασίας τους από την προγεννητική περίοδο και την εμβρυική ηλικία. Η σχολική ψυχολόγος κ. Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου ανέφερε πως υπάρχουν βρέφη που έχουν στο γενετικό τους υλικό μια πιο επιθετική φύση και ενδέχεται να εκδηλώσουν επιθετικές συμπεριφορές, όταν το περιβάλλον το επιτρέψει. «Αν εκδηλωθεί μια συμπεριφορά σ’ ένα παιδί για την οποία ο γονιός ανησυχήσει όπως π.χ., δεν μοιράζεται τα παιχνίδια του, ή δείχνει αντιζηλία στο αδερφάκι του, ή δεν κοιμάται το βράδυ κτλ., τότε θα πρέπει να δει κάποιον ειδικό παιδοψυχολόγο προτού η συμπεριφορά αυτή γίνει συνήθεια και θεωρηθεί ως γνώρισμα του χαρακτήρα ενός παιδιού».
«Αου, με χτύπησε»
Πολλά παιδιά εκφράζουν νευρικότητα, φωνάζουν και εκνευρίζονται με το παραμικρό. Μπορεί να μην αφήνουν συνομήλικούς τους να παίξουν με τα δικά τους παιχνίδια. Μπορεί ακόμη και να τα χτυπήσουν. Μπορεί ακόμη να χτυπήσουν τους ίδιους τους γονείς τους. Το μεγάλωμα ενός παιδιού είναι ακόμη δυσκολότερη υπόθεση στη σύγχρονη κοινωνία όπου ο ένας και οι δύο γονείς είναι αναγκασμένοι να δουλεύουν πολλές ώρες της ημέρας. Η εκδήλωση μιας συμπεριφοράς που αποκλίνει από το φυσιολογικό μπορεί να έχει πολλές αιτίες και αφορμές, σύμφωνα με την κ. Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου. «Μπορεί να έχει να κάνει από κάποια συνθήκη που βιώνει ένα παιδί όπως ένα διαζύγιο, μια απώλεια κάποιου μέλους της οικογένειας, απώλεια εργασίας του γονιού ή τον ερχομό ενός νέου μέλους στην οικογένεια, άλλα προβλήματα στο σπίτι, μαθησιακές δυσκολίες κτλ.
Το θέμα είναι πώς μπορεί ο γονέας ή ο δάσκαλος ν’ αντιληφθεί από νωρίς την προβληματική συμπεριφορά και να δράσει έγκαιρα». Η σχολική ψυχολόγος εξήγησε πως όπως ακριβώς οι ενήλικες έτσι και τα παιδιά κουβαλούν τις δικές τους σκέψεις και προβλήματα τα οποία ενδεχομένως να τα αγχώνουν και να τα μπερδεύουν με αποτέλεσμα να προσπαθούν ν’ αντιδράσουν με τον δικό τους τρόπο. «Οι ενήλικες συνηθίζεται να εξωτερικεύουμε αυτά που μας ενοχλούν. Για τα παιδιά αυτό δεν είναι εύκολο, οπότε βρίσκουν άλλες διεξόδους. Κάθε συμπεριφορά έχει ένα λόγο ύπαρξης. Ο δάσκαλος την εντοπίζει αν έχει να κάνει με μαθησιακή διαδικασία. Ο γονιός καταλαβαίνει ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα αν το παιδί του αλλάξει ξαφνικά συμπεριφορά και συνδυάζοντας τα γεγονότα, μπορεί να κατανοήσει τι έγινε».
Οδηγίες προς γονείς
1. ΑΦΙΕΡΩΝΟΥΜΕ ποιοτικό χρόνο στα παιδιά μας και οικογενειακές στιγμές
2. Αν τύχει και ξεσπάσουμε στο παιδί μας να μη διστάσουμε να ζητήσουμε συγγνώμη
3. Ωθούμε τα παιδιά να κάνουν δραστηριότητες που αρέσουν στα ίδια
4. Αφήνουμε τα παιδιά να παίζουν και να ζουν την ηλικία τους
5. Βάζουμε πάντοτε όρια στις συμπεριφορές τους. Οριοθετώντας ένα παιδί το μαθαίνεις να συμβιώνει με τους άλλους
6. Επικρίνουμε πάντοτε τη συμπεριφορά και όχι το ίδιο το παιδί. Π.χ. «αυτή η συμπεριφορά δεν είναι σωστή» και όχι «είσαι κακό παιδί»
7. Αναπτύσσουμε επικοινωνία με το παιδί από τη νεαρότερή του ηλικία (βρέφος). Η καλή επικοινωνία με τα παιδιά μας βοηθά τα ίδια στην ομαλή τους ένταξη στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
8. Ν’ ακούμε προσεκτικά τα «θέλω» των παιδιών. Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να πραγματοποιούμε κάθε επιθυμία τους.
9. Να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να διαλέξουν διάφορες δραστηριότητες -πράγμα που βοηθά στην κοινωνικοποίησή τους.
10. Σεβόμαστε τα παιδιά δίνοντάς τους προτεραιότητα ώστε να νιώσουν ασφάλεια στο ίδιο τους περιβάλλον. Πάντοτε είμαστε δίπλα τους σε ό,τι χρειαστούν.
Λάθη γονέων παιδεύουσι τέκνα…
«Η ΥΠΕΡΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ των γονέων απέναντι στα παιδιά τους δεν τα βοηθά ιδιαίτερα», όπως ανέφερε η κ. Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου, συνεχίζοντας: «Ζούμε σε μια σκληρή πραγματικότητα όπου τα παιδιά θα πρέπει να μπορούν να στηρίζονται στα πόδια τους, να αισθάνονται ότι μπορούν, να πιστεύουν στον εαυτό τους». Αυτό επιτυγχάνεται όταν γονείς και δάσκαλοι δείχνουν ότι πιστεύουν στα παιδιά και στις δικές τους δυνατότητες αλλά και όταν υπάρχουν όρια. Σύμφωνα με την ειδικό, στη σχέση γονέα-παιδιού θα πρέπει να ισχύει η αρχή «δεν επιτρέπονται όλα αλλά και ούτε απαγορεύονται όλα». Το παιδί θα πρέπει να μάθει να σέβεται αλλά ταυτόχρονα να μάθει ότι είναι ικανό. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να καλλιεργηθεί από τους γονείς στα παιδιά. Τα όρια που ανέφερε η κ. Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου επιβάλλονται όπως και σε κάθε σχέση για να μην οδηγηθούμε σε ακραίες συμπεριφορές.
«Βιώνουμε όχι μόνο την οικονομική κρίση αλλά και την κοινωνική και την ηθική κρίση. Εκπίπτουν οι θεσμοί και οι ηθικοί φραγμοί με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε οικονομικά αδιέξοδα και ν’ ασχολούμαστε με την οικονομική κρίση και όχι με τις συμπεριφορές που μας οδήγησαν εκεί. Έχουμε επιδοτηθεί σε μια καταναλωτική μανία, αντλούμε ικανοποίηση από επίπλαστες ανάγκες και έχουμε αφήσει στην άκρη την αγωγή. Εδώ εμπίπτουν και τα περισσότερα λάθη που κάνουμε όχι μόνο στα παιδιά μας αλλά και στον εαυτό μας. Αγοράζουμε στο παιδί μας τις μάρκες, του δίνουμε γερό χαρτζιλίκι, το τρέχουμε σ’ ένα σωρό δραστηριότητες και δεν το αφήνουμε να παίξει». Η σχολική ψυχολόγος υποστηρίζει ότι με τα σημερινά δεδομένα οι γονείς δεν αφιερώνουν χρόνο να ζήσει το παιδί αληθινά και ουσιαστικά. Τα παιδιά πρέπει να ζουν την ηλικία τους.
Αυξημένα τα περιστατικά επιθετικής συμπεριφοράς από νήπια και παιδιά στο σπίτι και στο σχολείο. Πώς αντιλαμβανόμαστε μιαν αρνητική συμπεριφορά και πώς πρέπει ν’ αντιδρούμε.
Ολοένα και αυξάνονται τα περιστατικά με παιδιά που παρουσιάζουν προβληματική συμπεριφορά, προσλαμβάνοντας ανησυχητικές διαστάσεις. Άλλα φαίνεται να είναι αποσυρμένα και αποστασιοποιημένα απ’ όσα γίνονται γύρω τους, άλλα φοβισμένα, απείθαρχα και επιθετικά. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής με το πλήθος των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο καθένας από μας, σε μια κοινωνία που προσπαθεί ν’ αποτινάξει τη δομή της πατριαρχικής οικογένειας για να μιμηθεί δυτικά «μοντέρνα» στερεότυπα, έχοντας μια νέα γενιά που αποτάσσει από τη μια το συντηρητισμό αλλά από την άλλη λειτουργεί μέσα από αυτόν, προκαλεί διάφορες συγκρούσεις, οι οποίες δείχνουν τ’ αποτελέσματά τους στα παιδιά. Η υποψήφια διδάκτορας εξελικτικής- σχολικής ψυχολογίας, Αριστονίκη Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου μίλησε στη «Σ» για την επιθετική συμπεριφορά που παρουσιάζουν πολλά παιδιά σήμερα αλλά και για την ευθύνη που φέρουν γονείς και δάσκαλοι απέναντί τους.
Νεύρα στην πιο τρυφερή ηλικία
Σε όλες τις ηλικίες παρουσιάζονται προβληματικές συμπεριφορές. Εξηγώντας μας τι εννοούμε όταν μιλάμε για προβληματικές συμπεριφορές, η κ. Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου ανέφερε ότι πρόκειται για συμπεριφορές που αποκλίνουν από τα φυσιολογικά πλαίσια ανάπτυξης. «Με άλλα λόγια, νήπια που αντιδρούν με έντονο τρόπο, δεν μοιράζονται τα παιχνίδια τους ή έχουν εκρήξεις θυμού, παρουσιάζουν εμμονές, επιδεικνύουν επιθετικότητα, εκδηλώνουν προβληματικές συμπεριφορές. Στο δημοτικό μιλούμε για προβληματικές συμπεριφορές όταν τα παιδιά δεν μπορούν να προσαρμοστούν στη σχολική πραγματικότητα, έχουν αντικοινωνική συμπεριφορά ή είναι συνεχώς αποσυρμένα, λυπημένα και στην προεφηβική και εφηβική ηλικία παρουσιάζουν ενδεχομένως αντικοινωνική συμπεριφορά, επιθετικότητα, μαθησιακές δυσκολίες κ.ά.». Όσο πιο νωρίς εντοπιστεί ένα πρόβλημα σ’ ένα παιδί τόσο πιο εύκολα μπορεί ν’ αντιμετωπιστεί, σύμφωνα με την ειδικό.
Τα παιδιά εμφανίζουν στοιχεία της ιδιοσυγκρασίας τους από την προγεννητική περίοδο και την εμβρυική ηλικία. Η σχολική ψυχολόγος κ. Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου ανέφερε πως υπάρχουν βρέφη που έχουν στο γενετικό τους υλικό μια πιο επιθετική φύση και ενδέχεται να εκδηλώσουν επιθετικές συμπεριφορές, όταν το περιβάλλον το επιτρέψει. «Αν εκδηλωθεί μια συμπεριφορά σ’ ένα παιδί για την οποία ο γονιός ανησυχήσει όπως π.χ., δεν μοιράζεται τα παιχνίδια του, ή δείχνει αντιζηλία στο αδερφάκι του, ή δεν κοιμάται το βράδυ κτλ., τότε θα πρέπει να δει κάποιον ειδικό παιδοψυχολόγο προτού η συμπεριφορά αυτή γίνει συνήθεια και θεωρηθεί ως γνώρισμα του χαρακτήρα ενός παιδιού».
«Αου, με χτύπησε»
Πολλά παιδιά εκφράζουν νευρικότητα, φωνάζουν και εκνευρίζονται με το παραμικρό. Μπορεί να μην αφήνουν συνομήλικούς τους να παίξουν με τα δικά τους παιχνίδια. Μπορεί ακόμη και να τα χτυπήσουν. Μπορεί ακόμη να χτυπήσουν τους ίδιους τους γονείς τους. Το μεγάλωμα ενός παιδιού είναι ακόμη δυσκολότερη υπόθεση στη σύγχρονη κοινωνία όπου ο ένας και οι δύο γονείς είναι αναγκασμένοι να δουλεύουν πολλές ώρες της ημέρας. Η εκδήλωση μιας συμπεριφοράς που αποκλίνει από το φυσιολογικό μπορεί να έχει πολλές αιτίες και αφορμές, σύμφωνα με την κ. Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου. «Μπορεί να έχει να κάνει από κάποια συνθήκη που βιώνει ένα παιδί όπως ένα διαζύγιο, μια απώλεια κάποιου μέλους της οικογένειας, απώλεια εργασίας του γονιού ή τον ερχομό ενός νέου μέλους στην οικογένεια, άλλα προβλήματα στο σπίτι, μαθησιακές δυσκολίες κτλ.
Το θέμα είναι πώς μπορεί ο γονέας ή ο δάσκαλος ν’ αντιληφθεί από νωρίς την προβληματική συμπεριφορά και να δράσει έγκαιρα». Η σχολική ψυχολόγος εξήγησε πως όπως ακριβώς οι ενήλικες έτσι και τα παιδιά κουβαλούν τις δικές τους σκέψεις και προβλήματα τα οποία ενδεχομένως να τα αγχώνουν και να τα μπερδεύουν με αποτέλεσμα να προσπαθούν ν’ αντιδράσουν με τον δικό τους τρόπο. «Οι ενήλικες συνηθίζεται να εξωτερικεύουμε αυτά που μας ενοχλούν. Για τα παιδιά αυτό δεν είναι εύκολο, οπότε βρίσκουν άλλες διεξόδους. Κάθε συμπεριφορά έχει ένα λόγο ύπαρξης. Ο δάσκαλος την εντοπίζει αν έχει να κάνει με μαθησιακή διαδικασία. Ο γονιός καταλαβαίνει ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα αν το παιδί του αλλάξει ξαφνικά συμπεριφορά και συνδυάζοντας τα γεγονότα, μπορεί να κατανοήσει τι έγινε».
Οδηγίες προς γονείς
1. ΑΦΙΕΡΩΝΟΥΜΕ ποιοτικό χρόνο στα παιδιά μας και οικογενειακές στιγμές
2. Αν τύχει και ξεσπάσουμε στο παιδί μας να μη διστάσουμε να ζητήσουμε συγγνώμη
3. Ωθούμε τα παιδιά να κάνουν δραστηριότητες που αρέσουν στα ίδια
4. Αφήνουμε τα παιδιά να παίζουν και να ζουν την ηλικία τους
5. Βάζουμε πάντοτε όρια στις συμπεριφορές τους. Οριοθετώντας ένα παιδί το μαθαίνεις να συμβιώνει με τους άλλους
6. Επικρίνουμε πάντοτε τη συμπεριφορά και όχι το ίδιο το παιδί. Π.χ. «αυτή η συμπεριφορά δεν είναι σωστή» και όχι «είσαι κακό παιδί»
7. Αναπτύσσουμε επικοινωνία με το παιδί από τη νεαρότερή του ηλικία (βρέφος). Η καλή επικοινωνία με τα παιδιά μας βοηθά τα ίδια στην ομαλή τους ένταξη στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
8. Ν’ ακούμε προσεκτικά τα «θέλω» των παιδιών. Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να πραγματοποιούμε κάθε επιθυμία τους.
9. Να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να διαλέξουν διάφορες δραστηριότητες -πράγμα που βοηθά στην κοινωνικοποίησή τους.
10. Σεβόμαστε τα παιδιά δίνοντάς τους προτεραιότητα ώστε να νιώσουν ασφάλεια στο ίδιο τους περιβάλλον. Πάντοτε είμαστε δίπλα τους σε ό,τι χρειαστούν.
Λάθη γονέων παιδεύουσι τέκνα…
«Η ΥΠΕΡΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ των γονέων απέναντι στα παιδιά τους δεν τα βοηθά ιδιαίτερα», όπως ανέφερε η κ. Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου, συνεχίζοντας: «Ζούμε σε μια σκληρή πραγματικότητα όπου τα παιδιά θα πρέπει να μπορούν να στηρίζονται στα πόδια τους, να αισθάνονται ότι μπορούν, να πιστεύουν στον εαυτό τους». Αυτό επιτυγχάνεται όταν γονείς και δάσκαλοι δείχνουν ότι πιστεύουν στα παιδιά και στις δικές τους δυνατότητες αλλά και όταν υπάρχουν όρια. Σύμφωνα με την ειδικό, στη σχέση γονέα-παιδιού θα πρέπει να ισχύει η αρχή «δεν επιτρέπονται όλα αλλά και ούτε απαγορεύονται όλα». Το παιδί θα πρέπει να μάθει να σέβεται αλλά ταυτόχρονα να μάθει ότι είναι ικανό. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να καλλιεργηθεί από τους γονείς στα παιδιά. Τα όρια που ανέφερε η κ. Θεοδοσίου-Τρυφωνίδου επιβάλλονται όπως και σε κάθε σχέση για να μην οδηγηθούμε σε ακραίες συμπεριφορές.
«Βιώνουμε όχι μόνο την οικονομική κρίση αλλά και την κοινωνική και την ηθική κρίση. Εκπίπτουν οι θεσμοί και οι ηθικοί φραγμοί με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε οικονομικά αδιέξοδα και ν’ ασχολούμαστε με την οικονομική κρίση και όχι με τις συμπεριφορές που μας οδήγησαν εκεί. Έχουμε επιδοτηθεί σε μια καταναλωτική μανία, αντλούμε ικανοποίηση από επίπλαστες ανάγκες και έχουμε αφήσει στην άκρη την αγωγή. Εδώ εμπίπτουν και τα περισσότερα λάθη που κάνουμε όχι μόνο στα παιδιά μας αλλά και στον εαυτό μας. Αγοράζουμε στο παιδί μας τις μάρκες, του δίνουμε γερό χαρτζιλίκι, το τρέχουμε σ’ ένα σωρό δραστηριότητες και δεν το αφήνουμε να παίξει». Η σχολική ψυχολόγος υποστηρίζει ότι με τα σημερινά δεδομένα οι γονείς δεν αφιερώνουν χρόνο να ζήσει το παιδί αληθινά και ουσιαστικά. Τα παιδιά πρέπει να ζουν την ηλικία τους.
Όσο εξαπλωμένη είναι η επιθετικότητα ανάμεσα στα παιδιά άλλο τόσο είναι και οι μηχανισμοί που μπορούν να την περιορίσουν...(πηγή)
Οι ίδιες θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν την επιθετικότητα εντοπίζουν επίσης και τους μηχανισμούς που πιθανόν μπορούν να την ελέγξουν αποτελεσματικά. Τέτοιοι μηχανισμοί μπορεί να είναι οι εξής: η εξέλιξη ιεραρχικών συστημάτων ελέγχου, η χρήση ανταμοιβής και τιμωρίας και η γνωστική εκπαίδευση. (Cole & Cole, 2002).
Σύμφωνα με τις εξελικτικές θεωρίες, υπάρχει αλληλεπίδραση ανάμεσα στην επιθετικότητα και στον σχηματισμό ιεραρχιών κυριαρχίας. Ο F.F. Stayer και οι συνεργάτες του (1991) επιβεβαίωσαν μια τέτοια σχέση σε παιδιά 3 και 4 ετών σ’ ένα νηπιαγωγείο. Εντόπισαν ένα μοντέλο εχθρικών συναλλαγών όπου, όταν ένα παιδί ήταν επιθετικό, το άλλο παιδί σχεδόν πάντα έδειχνε υποταγή κλαίγοντας ή υποχωρώντας, δημιουργώντας έτσι ένα σχήμα κοινωνικών σχέσεων μέσα στην ομάδα όπου επικρατούσε το πιο επιθετικό παιδί. Καθώς διαμορφώνονται οι ιεραρχίες κυριαρχίας μέσα στο νηπιαγωγείο και τα παιδιά μαθαίνουν τη θέση τους στην ιεραρχία αυτή, προκαλούν μόνο εκείνα τα παιδιά που μπορούν να προκαλέσουν εκ του ασφαλούς.
Μέχρι τις βίαιες εκρήξεις
Μία από τις πιο δημοφιλείς πεποιθήσεις για την επιθετικότητα βασίζεται στο συμπέρασμα ότι αν οι επιθετικές παρορμήσεις δεν εκφραστούν με ακίνδυνο τρόπο, συσσωρεύονται έως ότου εκραγούν με βίαιο τρόπο. Οι ψυχολόγοι έχουν ονομάσει αυτήν τη διαδικασία «κάθαρση», σύμφωνα με τον γενικότερο ορισμό της οποίας, ο έλεγχος της επιθετικότητας είναι να εκφραστεί πριν δημιουργηθούν προβλήματα (Quanty, 1976), Ωστόσο, υπάρχουν ελάχιστες πειστικές αποδείξεις στην κλινική έρευνα που να υποστηρίζουν τον ρόλο της κάθαρσης ως μέσω ελέγχου της επιθετικότητας.
Άλλη μία ιδιαίτερα διαδεδομένη άποψη για τον έλεγχο της επιθετικότητας είναι η τιμωρία με οποιαδήποτε μορφή κι αν αυτή παρουσιάζεται. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι οι προσπάθειες να ελεγχθεί η επιθετική συμπεριφορά των παιδιών με σωματικές τιμωρίες ή απειλή χρήσης ωμής βίας (π.χ. «αν το κάνεις αυτό, θα φας ξύλο») αυξάνουν αισθητά την επιθετικότητα των παιδιών (Dodge, 1994). Ας πάρουμε ως παράδειγμα ένα μικρό αγόρι το οποίο χτυπάει την αδερφή του, για να πάρει ένα παιχνίδι. Η αδερφή του ανταποδίδει το χτύπημα και αρχίζει ο καβγάς.
Η μητέρα τους επεμβαίνει φωνάζοντάς τους να σταματήσουν, αλλά εκείνα δεν ακούν. Εξοργισμένη ορμάει και χαστουκίζει τον γιο της, ενώ σπρώχνει την κόρη της. Τα παιδιά αποσύρονται σπάζοντας προσωρινά τον κύκλο του καβγά. Η μητέρα βλέποντας ότι η συμπεριφορά της (το χαστούκι και το σπρώξιμο) σταμάτησε τον καβγά των παιδιών, το πιθανότερο είναι να την επαναλάβει. Δεδομένου ότι εκείνη αποτελεί το μοντέλο της επιτυχημένης επιθετικότητας, τα παιδιά της επίσης θα μάθουν να συναλλάσσονται με αυτό τον τρόπο. Φαίνεται να είναι ιδιαίτερα οξύμωρο το σχήμα που προκύπτει όταν χρησιμοποιούμε βία για να καταστείλουμε την επιθετικότητα.
Είναι ευρύτερα γνωστόν ότι πολλές φορές τα παιδιά γίνονται επιθετικά για να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των μεγάλων ακόμη κι αν αυτό είναι για να τα μαλώσουν ή να τα τιμωρήσουν. Ένας τρόπος, λοιπόν, που θα μπορούσαν οι γονείς να χρησιμοποιήσουν για να σταματήσουν την επιθετική συμπεριφορά των παιδιών τους είναι αυτή να αγνοείται εντελώς και να δίνεται προσοχή μόνο όταν συνεργάζονται αρμονικά. Σύμφωνα με τον Allen et al (1970), ένας τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι να δίνεται όλη η προσοχή στο θύμα της επίθεσης αγνοώντας παντελώς τον επιτιθέμενο.
Ο ενήλικας μπορεί να καθησυχάσει το παιδί που δέχτηκε την επίθεση, να το επαινέσει που δεν ανταπέδωσε την ίδια συμπεριφορά παραχωρώντας του ένα παραπάνω δικαίωμα και να του διδάξει πώς να χειρίζεται στο μέλλον τέτοιες καταστάσεις. Με τον επιτιθέμενο δεν θα ασχοληθεί καθόλου και ούτε θα σχολιάσει τη συμπεριφορά του. Σ' αυτήν την τεχνική, ο επιτιθέμενος δεν ανταμείβεται ούτε τραβώντας την προσοχή του ενήλικα ούτε καταφέρνοντας να υποτάξει το θύμα (καθώς αυτό είχε τη συμπαράσταση του ενήλικα). Ακόμη δηλώνεται στα υπόλοιπα παιδιά που ίσως ήταν μάρτυρες της επίθεσης ότι οφείλουμε να είμαστε συμπονετικοί απέναντι στα θύματα των άδικων επιθέσεων και να αντιμετωπίζουμε με αδιαφορία αυτούς που φέρονται επιθετικά.
Η χρήση της λογικής
ΕΝΑΣ άλλος τρόπος είναι η χρήση της λογικής. Αν και ακούγεται μάλλον απίθανο να καταφέρει κάποιος να κάνει λογική συζήτηση μ’ έναν τετράχρονο που μόλις άρπαξε το παιχνίδι από τον φίλο του, εντούτοις, φαίνεται ότι τέτοιες συζητήσεις μειώνουν την επιθετικότητα ακόμη και σ' αυτήν την ηλικία. Είναι χαρακτηριστικό το πείραμα των Zahavi & Asher (1978), όπου κανόνισαν με τη δασκάλα ενός νηπιαγωγείου να πάρει παράμερα τα πιο επιθετικά παιδιά ένα-ένα και να κάνει μαζί τους μία ήρεμη και κατανοητή δεκάλεπτη συζήτηση.
Στόχος ήταν να τους διδάξει ότι α) η επιθετικότητα δεν λύνει προβλήματα, απλά δημιουργεί κακίες και αντιπάθεια β) η επιθετικότητα πληγώνει ένα άλλο πρόσωπο και το κάνει δυστυχισμένο και γ) τα παιδιά μπορούν να παίζουν μαζί ή το ένα μετά το άλλο με το ίδιο παιχνίδι. Η δασκάλα δίδαξε την κάθε έννοια κάνοντας καθοδηγητικές ερωτήσεις και ενθαρρύνοντας τα παιδιά. Μετά απ’ αυτές τις συζητήσεις, η επιθετική συμπεριφορά των παιδιών μειώθηκε δραματικά, ενώ αυξήθηκε κατά πολύ η θετική τους συμπεριφορά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου