Ενα συνέδριο, μία συναυλία και δύο νέες εκδόσεις αναδεικνύουν το «πιστεύω» του νομπελίστα ποιητή και σηματοδοτούν το αποκορύφωμα του εορτασμού των 100 χρόνων από τη γέννησή του
«Αν ξέρατε το περιβάλλον όπου μεγάλωσα κι αναγκάστηκα να δράσω, δεν θα σας φαινότανε και τόσο παράξενη η απόφασή μου να πάρω ψευδώνυμο. Η αντίδραση που δείχνει η τάξη μου στις καλλιτεχνικές τάσεις είναι λυσσαλέα».
Ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης, γιος αστού εργοστασιάρχη, πήρε το ψευδώνυμο Ελύτης το 1935, όταν τύπωσε μαζεμένα τα πρώτα του ποιήματα στο πιο αυστηρό περιοδικό της εποχής: τα «Νέα Γράμματα». Η αιτία αυτής της αλλαγής ταυτότητας είναι χαρακτηριστική για τη στάση του απέναντι στην τέχνη και στη ζωή έως το τέλος, έως το 1996. Στην πρώτη του σοβαρή συνέντευξη, εν μέσω Κατοχής το 1942 προς τον Φάνη Κλεάνθη (στο «Μπουκέτο»), την εξηγεί αναλυτικά με επιχειρήματα που κλείνουν το μάτι και στο ελληνικό σήμερα.
«Πολύ γρήγορα κατάλαβα ότι το πραγματικό μου όνομα κουβαλούσε το βάρος μιας μικρής εμπορικής και βιομηχανικής φήμης που για όσους άλλους το φέρανε με υπερηφάνεια (κι ήτανε όλοι τους άνθρωποι που για μόνη τους φιλοδοξία είχανε το πώς να βγάλουν καλύτερα και περισσότερα χρήματα) θα 'τανε αληθινά μεγάλη δυστυχία να το δούνε να ταυτίζεται με την υπόσταση ενός ποιητικού έργου, και μάλιστα ενός έργου αρκετά παράξενου και ριψοκίνδυνου. Με τη σειρά μου, κατάλαβα κι εγώ πως θα 'τανε ντροπή να φτιάξω ένα έργο για το οποίο αφιέρωνα όλες μου τις δυνάμεις, όλο το πάθος μου για την αφιλοκέρδεια και να το ταυτίσω ύστερα με ένα όνομα συνυφασμένο με ό,τι ατομικά εγώ μισώ στη ζωή, το πρακτικό δηλαδή, πνεύμα, την εμπορική πίστη, τον άκρατο ωφελιμισμό...».
Ο λόγος του Ελύτη, ζωντανός και άμεσος, καίριος, επίκαιρος και συχνά αντικομφορμιστικός, αναδύεται από τις 37 συνεντεύξεις που συναπαρτίζουν τον τόμο «Συν τοις άλλοις» (συν το cd-ντοκουμέντο από τη συνέντευξη Τύπου του 1979 για το Νομπέλ, Εκδ. Υψιλον), με δημοσιευμένες συνομιλίες του - επιλεγμένες από τον ίδιο πριν πεθάνει - που παρακολουθούν την πορεία του από το 1942 έως το 1992. Μεταξύ τους και εκείνες στα «ΝΕΑ» τα έτη 1973, 1976, 1979, 1981, 1982, 1988 και 1990 για τον άνθρωπο και το έργο, που συνδυάζει σκέψη και αίσθημα, λυρική και φιλοσοφική έμπνευση, ποίηση και πρόζα. Ανάμεσα στα πολλά ενδιαφέροντα για την ποιητική και την πολιτική του, διαβάζουμε εδώ και τα εξής: «Εγώ και η γενιά μου - κι εδώ περιλαμβάνω και τον Σεφέρη - πασχίσαμε να βρούμε το αληθινό πρόσωπο της Ελλάδας. Αυτό ήταν αναγκαίο διότι μέχρι τότε σαν αληθινό της πρόσωπο εμφανιζόταν εκείνο που οι Ευρωπαίοι έβλεπαν σαν Ελλάδα. Για να επιτελέσουμε αυτόν τον σκοπό, έπρεπε να καταλύσουμε την ορθολογική παράδοση που βάραινε πάνω στη Δύση. Ετσι εξηγείται η μεγάλη απήχηση του Υπερρεαλισμού σ' εμάς...» (1975, συνέντευξη στον Ιβαρ Ιβασκ για το αμερικανικό περιοδικό «Books Abroad»).
«Αν ξέρατε το περιβάλλον όπου μεγάλωσα κι αναγκάστηκα να δράσω, δεν θα σας φαινότανε και τόσο παράξενη η απόφασή μου να πάρω ψευδώνυμο. Η αντίδραση που δείχνει η τάξη μου στις καλλιτεχνικές τάσεις είναι λυσσαλέα».
Ο Οδυσσέας Αλεπουδέλης, γιος αστού εργοστασιάρχη, πήρε το ψευδώνυμο Ελύτης το 1935, όταν τύπωσε μαζεμένα τα πρώτα του ποιήματα στο πιο αυστηρό περιοδικό της εποχής: τα «Νέα Γράμματα». Η αιτία αυτής της αλλαγής ταυτότητας είναι χαρακτηριστική για τη στάση του απέναντι στην τέχνη και στη ζωή έως το τέλος, έως το 1996. Στην πρώτη του σοβαρή συνέντευξη, εν μέσω Κατοχής το 1942 προς τον Φάνη Κλεάνθη (στο «Μπουκέτο»), την εξηγεί αναλυτικά με επιχειρήματα που κλείνουν το μάτι και στο ελληνικό σήμερα.
«Πολύ γρήγορα κατάλαβα ότι το πραγματικό μου όνομα κουβαλούσε το βάρος μιας μικρής εμπορικής και βιομηχανικής φήμης που για όσους άλλους το φέρανε με υπερηφάνεια (κι ήτανε όλοι τους άνθρωποι που για μόνη τους φιλοδοξία είχανε το πώς να βγάλουν καλύτερα και περισσότερα χρήματα) θα 'τανε αληθινά μεγάλη δυστυχία να το δούνε να ταυτίζεται με την υπόσταση ενός ποιητικού έργου, και μάλιστα ενός έργου αρκετά παράξενου και ριψοκίνδυνου. Με τη σειρά μου, κατάλαβα κι εγώ πως θα 'τανε ντροπή να φτιάξω ένα έργο για το οποίο αφιέρωνα όλες μου τις δυνάμεις, όλο το πάθος μου για την αφιλοκέρδεια και να το ταυτίσω ύστερα με ένα όνομα συνυφασμένο με ό,τι ατομικά εγώ μισώ στη ζωή, το πρακτικό δηλαδή, πνεύμα, την εμπορική πίστη, τον άκρατο ωφελιμισμό...».
Ο λόγος του Ελύτη, ζωντανός και άμεσος, καίριος, επίκαιρος και συχνά αντικομφορμιστικός, αναδύεται από τις 37 συνεντεύξεις που συναπαρτίζουν τον τόμο «Συν τοις άλλοις» (συν το cd-ντοκουμέντο από τη συνέντευξη Τύπου του 1979 για το Νομπέλ, Εκδ. Υψιλον), με δημοσιευμένες συνομιλίες του - επιλεγμένες από τον ίδιο πριν πεθάνει - που παρακολουθούν την πορεία του από το 1942 έως το 1992. Μεταξύ τους και εκείνες στα «ΝΕΑ» τα έτη 1973, 1976, 1979, 1981, 1982, 1988 και 1990 για τον άνθρωπο και το έργο, που συνδυάζει σκέψη και αίσθημα, λυρική και φιλοσοφική έμπνευση, ποίηση και πρόζα. Ανάμεσα στα πολλά ενδιαφέροντα για την ποιητική και την πολιτική του, διαβάζουμε εδώ και τα εξής: «Εγώ και η γενιά μου - κι εδώ περιλαμβάνω και τον Σεφέρη - πασχίσαμε να βρούμε το αληθινό πρόσωπο της Ελλάδας. Αυτό ήταν αναγκαίο διότι μέχρι τότε σαν αληθινό της πρόσωπο εμφανιζόταν εκείνο που οι Ευρωπαίοι έβλεπαν σαν Ελλάδα. Για να επιτελέσουμε αυτόν τον σκοπό, έπρεπε να καταλύσουμε την ορθολογική παράδοση που βάραινε πάνω στη Δύση. Ετσι εξηγείται η μεγάλη απήχηση του Υπερρεαλισμού σ' εμάς...» (1975, συνέντευξη στον Ιβαρ Ιβασκ για το αμερικανικό περιοδικό «Books Abroad»).
Την αντοχή του νομπελίστα ποιητή (και δοκιμιογράφου) στον χρόνο και την ουσιαστική δραστικότητα του έργου του θα επιβεβαιώσουν και θα αποδείξουν οι 20 έλληνες και ξένοι επιστήμονες, ειδικοί και οικείοι του καλλιτέχνες, που θα μιλήσουν στο διήμερο Διεθνές Συμπόσιο «Ο εικοστός αιώνας στην ποίηση του Ελύτη. Η ποίηση του Ελύτη στον εικοστό πρώτο αιώνα» που ξεκινάει αύριο στο Megaron Plus. Υπεύθυνη για τον σχεδιασμό του είναι η ποιήτρια και σύντροφός του Ιουλίτα Ηλιοπούλου. Θα μιλήσουν μεταξύ άλλων αύριο (17.00) οι Γ. Μπαμπινιώτης, Δ. Μαρωνίτης, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, Μίκης Θεοδωράκης, Κ. Γεωργουσόπουλος, Πάολα Μαρία Μινούτσι με άξονες τα «Ποιητική γραφή-Λυρισμός-Εικόνα» και «Γλώσσα-Ηθικές αξίες-Μεταφυσική». Και μεθαύριο - ακριβή ημερομηνία της 100ής επετείου από τη γέννησή του - στις 17.00 θα μιλήσουν οι Μάριο Βίτι, Κική Δημουλά, Δ. Νανόπουλος, Ιγκεμαρ Ρεντίν, Ντέιβιντ Κόνολι, Θ. Τζαβάρας, Χρ. Μπότσογλου, Γ. Κουρουπός κ.ά. με άξονες τη «Μεταγλώττιση-Πραγματικότητα» και την «Ποίηση και Πραγματικότητα».
Η πληρέστερη σύγχρονη θεωρητική αποτίμηση του έργου τού Ελύτη είναι πάντως αποτυπωμένη στην έκδοση «Ο Ελύτης στην Ευρώπη» (επιμ. Πάολα Μαρία Μινούτσι-Χρ. Μπιντούδης, Εκδ. Ικαρος) με 33 επιστημονικές εισηγήσεις (16 από ξένους ειδικούς) που έγιναν στο Διεθνές Συνέδριο του 2006 στο Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης. Εδώ διαβάζουμε ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις για το ερωτικό βίωμα στον Ελύτη, για την τελευταία τριλογία του, για την ονοματοποιία στην ποίησή του, για τη σχέση του με τον αρχαίο λυρισμό ή τον υπερρεαλισμό, με τον Καβάφη ή τον Σαραντάρη, για το φανταστικό μουσείο του ή την κοινωνικοπολιτική ευαισθησία του κ.ά.
Πηγή: Νέα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου