Μετά από τόσα χρόνια που βιοπορίζομαι σφυροκοπώντας αριθμούς και συσκευάζοντάς τους, έτοιμους προς ανάλωση από γραφειοκράτες και πολιτικούς, συνειδητοποίησα ότι οι κοινωνίες και οι πολιτείες μας δεν μετρούν απλά αυτό που πραγματικά είναι· είναι τελικά αυτό που επιλέγουν να μετρούν. Έμαθα για παράδειγμα ότι ο πιο σημαντικός στατιστικός δείκτης της προόδου της ανθρωπότητας θα μπορούσε να είναι το πόσα κοριτσάκια ξέρουν να διαβάσουν ένα παραμύθι.
Συγκρίνουμε χώρες, κοινωνίες και οικονομίες, μετρώντας το εισόδημα ως κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Το μετατρέπουμε με ισοτιμίες αγοραστικής δύναμης και βλέπουμε την ανισότητα στην κατανομή του με συντελεστές Gini. Ορίζουμε το κατώφλι της φτώχειας, σε δολάρια ανά ημέρα. Ακόμα και η ορολογία μας κρύβει έντεχνα την πολιτική μας ματιά: μιλάμε για ανάπτυξη ενώ εννοούμε μεγέθυνση. Θέλουμε λέμε το καλλίτερο, αλλά μετράμε το περισσότερο. Θέλουμε γνώση για τους λαούς της οικουμένης αλλά μετράμε σε κάθε χώρα το ποσοστό του ΑΕΠ σε δαπάνες για παιδεία. Μετρώντας δηλαδή την ενδελέχεια του πόσο, ξεχνάμε τελικά την ενάργεια του τι.
Έτσι, χαμογελάω κρυφά κάθε φορά που άλλοι οικονομικοί δείκτες, δηκτικά αλλά τρυφερά μας το θυμίζουν. Όταν ας πούμε ο Hans Rosling φέρνει στην σκηνή μιας TED ένα ταπεινό, βαρετό ηλεκτρικό πλυντήριο, και μπροστά σ' ένα δήθεν υποψιασμένο, αλλά προβλέψιμα έκπληκτο κοινό, το κοιτάει με όλον τον σεβασμό, που μόνο ένας σοφός δάσκαλος μπορεί να νοιώθει για την ταπεινή καθημερινή τέχνη και τεχνολογία των ανθρώπων [1]. Και μετά ανοίγει το φινιστρίνι και βγάζει μέσα από το πλυντήριο πανέμορφα παιδικά παραμύθια: ξέρει ότι η δική του μητέρα, στην Σουηδία πριν εξήντα χρόνια, κέρδισε τον χρόνο να του διαβάζει παραμύθια, να του μάθει δηλαδή τα μαγικά σχήματα των γραμμάτων και τις εικόνες των λέξεων, μόλις κατάφερε να αποκτήσει ένα πλυντήριο. Ξέρει δηλαδή ότι πίσω από τα διαγράμματα για την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στις «υπό ανάπτυξη» χώρες του πλανήτη, κρύβονται μαμάδες που έχουν πια χρόνο να μάθουν να διαβάζουν, για να διαβάζουν στα παιδιά τους. Ξέρει τι αξίζει να μετρηθεί.
Και χαμογελώ ακόμη περισσότερο όταν φαντάζομαι την έκφραση, έκπληξης πρώτα, και αλλαζονικής απαρέσκειας έπειτα, μιάς επιτροπής γραφειοκρατών και κυβερνητικών εμπειρογνωμόνων, που θα μας είχαν λέει αναθέσει την συγκριτική ανάλυση της «ανάπτυξης» στις χώρες του πλανήτη, όταν θα τους παρουσιάζαμε μόνο ένα απλό διάγραμμα με τον οριστικό δείκτη της παγκόσμιας ανάπτυξης: Πόσα μικρά κοριτσάκια σε κάθε χώρα μπορούν να διαβάσουν ένα παραμύθι. [2]
Που σημαίνει: ότι υπάρχουν σχολεία αλλά και μαμάδες που έχουν τον χρόνο, την πολυτέλεια, και κυρίως το δικαίωμα να διαβάσουν το βράδυ παραμύθια με τις κόρες τους· ότι υπάρχουν παραμύθια με όμορφες ζωγραφιές και μεγάλα χρωματιστά γράμματα στην γλώσσα τους, κι όχι μόνο θρησκευτικά κείμενα· ότι εκτός από τ'αγόρια μαθαίνουν και τα κοριτσάκια να διαβάζουν, να ζωγραφίζουν με χρωματιστά κραγιόνια και να ονειρεύονται: να γίνουν δασκάλες, γιατρίνες, αστροναυτίνες και πρόεδροι κυβερνήσεων. Ότι δεν φοβούνται. Κι ότι σε είκοσι χρόνια αυτές οι κοινωνίες θα είναι πιο ελεύθερες, πιο δημοκρατικές και πιο πλούσιες. Είναι αυτό που οι στατιστικοί λένε «predictor variable».
Ακόμα κι εμείς, που μπορούμε εδώ και λίγες δεκαετίες να περηφανευόμαστε ότι οι κόρες μας ξέρουν να διαβάζουν ένα παραμύθι, ξεχνάμε ότι είμαστε αυτό που επιλέγουμε να μετράμε. Και συνεχίζουμε να μετράμε μόνο το πόσο και όχι το τι.
Συγκρίνουμε χώρες, κοινωνίες και οικονομίες, μετρώντας το εισόδημα ως κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Το μετατρέπουμε με ισοτιμίες αγοραστικής δύναμης και βλέπουμε την ανισότητα στην κατανομή του με συντελεστές Gini. Ορίζουμε το κατώφλι της φτώχειας, σε δολάρια ανά ημέρα. Ακόμα και η ορολογία μας κρύβει έντεχνα την πολιτική μας ματιά: μιλάμε για ανάπτυξη ενώ εννοούμε μεγέθυνση. Θέλουμε λέμε το καλλίτερο, αλλά μετράμε το περισσότερο. Θέλουμε γνώση για τους λαούς της οικουμένης αλλά μετράμε σε κάθε χώρα το ποσοστό του ΑΕΠ σε δαπάνες για παιδεία. Μετρώντας δηλαδή την ενδελέχεια του πόσο, ξεχνάμε τελικά την ενάργεια του τι.
Έτσι, χαμογελάω κρυφά κάθε φορά που άλλοι οικονομικοί δείκτες, δηκτικά αλλά τρυφερά μας το θυμίζουν. Όταν ας πούμε ο Hans Rosling φέρνει στην σκηνή μιας TED ένα ταπεινό, βαρετό ηλεκτρικό πλυντήριο, και μπροστά σ' ένα δήθεν υποψιασμένο, αλλά προβλέψιμα έκπληκτο κοινό, το κοιτάει με όλον τον σεβασμό, που μόνο ένας σοφός δάσκαλος μπορεί να νοιώθει για την ταπεινή καθημερινή τέχνη και τεχνολογία των ανθρώπων [1]. Και μετά ανοίγει το φινιστρίνι και βγάζει μέσα από το πλυντήριο πανέμορφα παιδικά παραμύθια: ξέρει ότι η δική του μητέρα, στην Σουηδία πριν εξήντα χρόνια, κέρδισε τον χρόνο να του διαβάζει παραμύθια, να του μάθει δηλαδή τα μαγικά σχήματα των γραμμάτων και τις εικόνες των λέξεων, μόλις κατάφερε να αποκτήσει ένα πλυντήριο. Ξέρει δηλαδή ότι πίσω από τα διαγράμματα για την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στις «υπό ανάπτυξη» χώρες του πλανήτη, κρύβονται μαμάδες που έχουν πια χρόνο να μάθουν να διαβάζουν, για να διαβάζουν στα παιδιά τους. Ξέρει τι αξίζει να μετρηθεί.
Και χαμογελώ ακόμη περισσότερο όταν φαντάζομαι την έκφραση, έκπληξης πρώτα, και αλλαζονικής απαρέσκειας έπειτα, μιάς επιτροπής γραφειοκρατών και κυβερνητικών εμπειρογνωμόνων, που θα μας είχαν λέει αναθέσει την συγκριτική ανάλυση της «ανάπτυξης» στις χώρες του πλανήτη, όταν θα τους παρουσιάζαμε μόνο ένα απλό διάγραμμα με τον οριστικό δείκτη της παγκόσμιας ανάπτυξης: Πόσα μικρά κοριτσάκια σε κάθε χώρα μπορούν να διαβάσουν ένα παραμύθι. [2]
Που σημαίνει: ότι υπάρχουν σχολεία αλλά και μαμάδες που έχουν τον χρόνο, την πολυτέλεια, και κυρίως το δικαίωμα να διαβάσουν το βράδυ παραμύθια με τις κόρες τους· ότι υπάρχουν παραμύθια με όμορφες ζωγραφιές και μεγάλα χρωματιστά γράμματα στην γλώσσα τους, κι όχι μόνο θρησκευτικά κείμενα· ότι εκτός από τ'αγόρια μαθαίνουν και τα κοριτσάκια να διαβάζουν, να ζωγραφίζουν με χρωματιστά κραγιόνια και να ονειρεύονται: να γίνουν δασκάλες, γιατρίνες, αστροναυτίνες και πρόεδροι κυβερνήσεων. Ότι δεν φοβούνται. Κι ότι σε είκοσι χρόνια αυτές οι κοινωνίες θα είναι πιο ελεύθερες, πιο δημοκρατικές και πιο πλούσιες. Είναι αυτό που οι στατιστικοί λένε «predictor variable».
Ακόμα κι εμείς, που μπορούμε εδώ και λίγες δεκαετίες να περηφανευόμαστε ότι οι κόρες μας ξέρουν να διαβάζουν ένα παραμύθι, ξεχνάμε ότι είμαστε αυτό που επιλέγουμε να μετράμε. Και συνεχίζουμε να μετράμε μόνο το πόσο και όχι το τι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου