Η κάνναβη χρησιμοποιείται από έναν μεγάλο αριθμό ατόμων με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Μελέτες δείχνουν ότι περισσότεροι από τους μισούς καθημερινούς και μη χρήστες κάνναβης έχουν ΔΕΠΥ. Παράλληλα, το ένα τρίτο των εφήβων με ΔΕΠΥ αναφέρει χρήση κάνναβης. Τα άτομα με ΔΕΠΥ έχουν επίσης τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες από τους νευροτυπικούς συνομηλίκους τους να έχουν κάνει καταναλώσει μαριχουάνα.
Όπως και με άλλες δημοφιλείς ουσίες, στην κάνναβη γίνεται συνήθως κατάχρηση. Στην πραγματικότητα, ο κίνδυνος ανάπτυξης διαταραχής χρήσης κάνναβης (CUD), ενός προβληματικού μοτίβου χρήσης κάνναβης που συνδέεται με σημαντικές βλάβες, είναι διπλάσιος στα άτομα με ΔΕΠΥ. Σε αντίθεση με την γενική πεποίθηση, τα άτομα μπορεί να είναι ψυχικά και χημικά εξαρτημένα και εθισμένα στην κάνναβη. Η σύγχρονη μαριχουάνα έχει συγκεντρώσεις THC υψηλότερες από ό,τι έχουν αναφερθεί ιστορικά, γεγονός που επιδεινώνει την κατάσταση. Οι δυσμενείς επιπτώσεις της κάνναβης είναι ακόμα πιο έντονες σε άτομα με ΔΕΠΥ.
Ποιες είναι οι αρνητικές επιπτώσεις της κάνναβης;
Η τετραϋδροκανναβινόλη (THC), μια από τις δραστικές ενώσεις της κάνναβης, αναστέλλει τις νευρωνικές συνδέσεις και επιβραδύνει σημαντικά τη διαδικασία μετάδοσης σημάτων στον εγκέφαλο. Η THC επηρεάζει επίσης την αρχιτεκτονική των δενδριτών του εγκεφάλου, η οποία ελέγχει την επεξεργασία, τη μάθηση και τη συνολική υγεία του εγκεφάλου. Η επιστήμη δεν έχει προσδιορίσει ακόμα εάν τα αποτελέσματα της THC είναι αναστρέψιμα. Ορισμένα μέρη του εγκεφάλου εμφανίζουν υγιή ανάπτυξη νευρώνων μετά τη διακοπή της κάνναβης, ενώ άλλα όχι.
Η βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη χρήση κάνναβης βλάπτει επίσης:
Τα κίνητρα (δρα ανασταλτικά)
Την μνήμη, ειδικά σε άτομα κάτω των 25 ετών, αλλάζοντας τη λειτουργία του ιππόκαμπου και του μετωπιαίου φλοιού.
Την απόδοση σε έργα με πολλά εκτελεστικά βήματα. Μελέτες έχουν δείξει, για παράδειγμα, ότι η ικανότητα οδήγησης, επηρεάζεται γενικά σε άτομα που κάνουν χρήση μαριχουάνας, ακόμα και όταν δεν βρίσκονται υπό την επήρειά της εκείνη την στιγμή.
Η χρήση κάνναβης μπορεί επίσης να οδηγήσει στις ακόλουθες βλάβες που σχετίζονται με την υγεία:
- Χρόνια βρογχίτιδα
- Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ)
- Εμφύσημα
- Σύνδρομο κανναβινοειδούς υπερέμεσης (χαρακτηρίζεται από σοβαρές κρίσεις εμετού και αφυδάτωσης)
- Αυξημένο καρδιακό ρυθμό σε κατάσταση ηρεμίας
Η χρήση κάνναβης μπορεί να επιδεινώσει διαταραχές όπως την παράνοια, τον πανικό και τις διαταραχές της διάθεσης. Μελέτες έχουν βρει ότι η αυξημένη κατανάλωση κάνναβης αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκτονίας, ακόμη και όταν ελέγχονται οι υποκείμενες διαταραχές ψυχικής υγείας (πχ διαταραχές της διάθεσης ή άγχος). Τα άτομα που ξεκινούν τακτική χρήση κάνναβης εκδηλώνουν επίσης εντονότερα αυτοκτονικό ιδεασμό, ακόμη και όταν οι προ -υπάρχουσες διαταραχές διάθεσης είναι υπό έλεγχο.
Τι είναι η Διαταραχή Χρήσης Κάνναβης (CUD);
Η κάνναβη είναι εθιστική — το 9 τοις εκατό των ατόμων που κάνουν χρήση κάνναβης τακτικά θα εξαρτηθούν από αυτήν. Αυτό το ποσοστό αυξάνεται στο 17 τοις εκατό σε όσους αρχίζουν να χρησιμοποιούν κάνναβη στην εφηβεία.
Το CUD μπορεί να αναπτυχθεί μετά από παρατεταμένη χρήση κάνναβης. Διαγιγνώσκεται όταν τουλάχιστον δύο από τα ακόλουθα συμβαίνουν σε περίοδο 12 μηνών:
- Λήψη κάνναβης σε μεγαλύτερες ποσότητες για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους
- Δυσκολία διακοπής της χρήσης κάνναβης
- Έντονη επιθυμία για κάνναβη
- Πολύς χρόνος που αφιερώνεται στην προσπάθεια λήψης, χρήσης ή ανάκτησης από κάνναβη
- Προβλήματα με την εργασία, το σχολείο ή το σπίτι λόγω της κάνναβης
- Κοινωνικά ή διαπροσωπικά προβλήματα
- Δραστηριότητες που διακόπηκαν ή γίνονται λιγότερο συχνά λόγω της κάνναβης
- Επαναλαμβανόμενη χρήση κάνναβης σε επικίνδυνες καταστάσεις, όπως η οδήγηση
- Σωματικά ή ψυχολογικά προβλήματα που προκαλούνται ή επιδεινώνονται από τη χρήση κάνναβης
- Ανοχή στην κάνναβη
- Απόσυρση λόγω κάνναβης
Πώς επηρεάζει η κάνναβη τον εγκέφαλο ατόμων με ΔΕΠΥ;
Η χρήση κάνναβης βλάπτει περιοχές και λειτουργίες του εγκεφάλου.
Οι αρνητικές επιπτώσεις της κάνναβης είναι πιο σοβαρές για τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι η χρήση σε μικρή ηλικία, ιδιαίτερα πριν από την ηλικία των 25 ετών, έχει αρνητικότερες επιπτώσεις. Σε μια μελέτη διαπιστώθηκε ότι η βαριά χρήση μαριχουάνας στην εφηβεία συνδέεται με απώλεια 8 βαθμών στον Δείκτη Νοημοσύνης (IQ) κατά μέσο όρο στην ενήλικη ζωή. Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι άτομα κάτω των 18 ετών διατρέχουν τέσσερις έως επτά φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για CUD σε σύγκριση με τους ενήλικες.
Τα άτομα με ΔΕΠΥ, των οποίων η ανάπτυξη του εγκεφάλου καθυστερεί λόγω της αργής ωρίμανσης των μετωπιαίων λοβών, είναι επομένως πιο ευάλωτα στις επιπτώσεις της κάνναβης στις νευρωνικές συνδέσεις. Ορισμένες από αυτές τις βλάβες μπορεί να είναι μη αναστρέψιμες.
Η κάνναβη μπορεί επίσης να αλληλεπιδράσει με ορισμένα φάρμακα για τη ΔΕΠΥ. Ερευνητικές μελέτες έχουν δείξει ότι η μεθυλφαινιδάτη (Ritalin, Concerta) αντιδρά σημαντικά με την κάνναβη και μπορεί να προκαλέσει αυξημένη πίεση στην καρδιά.
Άλλες μελέτες δείχνουν ότι η χρήση κάνναβης μπορεί να μειώσει την επίδραση των διεγερτικών φαρμάκων. Ένα άτομο, επομένως, που προσπαθεί να αντιμετωπίσει τη ΔΕΠ-Υ του με διεγερτικά θέτει στην πραγματικότητα τον εαυτό του σε μειονεκτική θέση, καθώς η κάνναβη καθιστά το φάρμακο λιγότερο αποτελεσματικό.
Ο αυξημένος κίνδυνος αυτοκτονίας που σχετίζεται με τη χρήση κάνναβης περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση στα άτομα με ΔΕΠΥ, τα οποία ήδη αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονίας σε σύγκριση με τα νευροτυπικά άτομα.
Γιατί τα άτομα με ΔΕΠΥ έλκονται έντονα από την κάνναβη;
Η κάνναβη ενεργοποιεί το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου και απελευθερώνει ντοπαμίνη σε επίπεδα υψηλότερα από αυτά που παρατηρούνται συνήθως. Σε εγκεφάλους ατόμων με ΔΕΠΥ που έχουν χαμηλή ντοπαμίνη, η THC δημιουργεί αίσθημα ικανοποίησης.
Πολλοί άνθρωποι με ΔΕΠΥ ισχυρίζονται ότι η κάνναβη τους βοηθά να συγκεντρωθούν, να κοιμηθούν και ότι επιβραδύνει τον ρυθμό των σκέψεών τους. Σε μια ανάλυση διαδικτυακών ευρημάτων διαπιστώθηκε ότι το 25 % των σχετικών αναρτήσεων περιέγραφε την κάνναβη ως θεραπευτική για τη ΔΕΠΥ, ενώ το 5 % την χαρακτήριζε και θεραπευτική και επιβλαβή. Παρά το γεγονός ότι ορισμένοι χρήστες αναφέρουν βραχυπρόθεσμη βελτίωση στα συμπτώματά τους, δεν υπάρχουν προς το παρόν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η κάνναβη είναι ιατρικά ή ψυχολογικά βοηθητική στη διαχείριση της ΔΕΠΥ μακροπρόθεσμα.
Η αυξημένη διαθεσιμότητα και η νομιμοποίηση της κάνναβης έχουν σαν αποτέλεσμα την ευκολότερη πρόσβαση σε αυτή. Πολλά προϊόντα κάνναβης προωθούνται παραπλανητικά ως φάρμακα για τη ΔΕΠΥ.
Παράγοντες που συμβάλλουν στην αυξημένη πιθανότητα χρήσης κάνναβης μεταξύ των ατόμων με ΔΕΠΥ είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση, τα προβλήματα ύπνου, ο ανεπαρκής έλεγχος των παρορμήσεων και η αναζήτηση έντονων εμπειριών που χαρακτηρίζουν την συγκεκριμένη ομάδα.
Πώς αντιμετωπίζεται η διαταραχή χρήσης κάνναβης σε άτομα με ΔΕΠΥ;
Δεν υπάρχει εγκεκριμένο φάρμακο για τη θεραπεία της CUD. Θεραπεία είναι η διδασκαλία στρατηγικών στους ασθενείς για τη διατήρηση της νηφαλιότητάς τους. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT), η διαλεκτική συμπεριφορική θεραπεία (DBT) και συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης (πχ Marijuana Anonymous).
Μια μικρή αλλά διορατική μελέτη που εξέταζε τα κίνητρα για διακοπή της χρήσης κάνναβης σε μια ομάδα ενηλίκων με ΔΕΠΥ διαπίστωσε ότι η εξοικονόμηση χρημάτων ήταν ένας πολύ σημαντικός παράγοντας. Η ίδια μελέτη διαπίστωσε ότι η πιο κοινή στρατηγική για τη διατήρηση της αποχής ήταν η διακοπή των κοινωνικών σχέσεων με άτομα που καπνίζουν μαριχουάνα.
Η αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ σε ένα άτομο που έχει και CUD είναι απαραίτητη. Η διεγερτική φαρμακευτική αγωγή μπορεί να εφαρμοστεί ως μέρος της θεραπείας της ΔΕΠΥ χωρίς να θεωρείται παραβίαση της νηφαλιότητας.
Πώς μπορεί να βοηθήσει ένας γονέας έναν έφηβο με ΔΕΠΥ που κάνει χρήση κάνναβης;
Είναι φυσιολογικό για τους γονείς να βιώνουν μια σειρά από συναισθήματα όταν ανακαλύπτουν ότι το παιδί τους κάνει χρήση κάνναβης. Η αρχική ενστικτώδης αντίδραση είναι ο θυμός και η απογοήτευση, αλλά είναι καλύτερα να έχετε ξεπεράσει αυτά τα συναισθήματα πριν ξεκινήσετε τη συζήτηση με το παιδί σας. Οποιοσδήποτε διάλογος με τους εφήβους πρέπει να γίνεται με ελεγχόμενο, ήρεμο τρόπο — οι έφηβοι δεν ακούνε τους γονείς που φωνάζουν και λένε πράγματα για τα οποία αργότερα θα μετανιώσουν.
Η καθοδήγηση από έναν γιατρό, παιδίατρο ή θεραπευτή που έχει εμπειρία στην κατάχρηση ουσιών μπορεί να βοηθήσει, ειδικά τους γονείς που παλεύουν με τα δικά τους συναισθήματα και τις αντιδράσεις τους προς το παιδί.
Το επόμενο βήμα είναι να εκπαιδευτούν οι γονείς σχετικά με την κάνναβη και τι είναι αυτό που την κάνει ελκυστική. Πρέπει να προσπαθήσουν να καταλάβουν τι βιώνει το παιδί τους και γιατί μπορεί να έχει στραφεί στην ουσία. Όταν αρχίσει η συζήτηση, οι γονείς θα πρέπει να επικεντρωθούν στην κατανόηση της εμπειρίας του παιδιού και να μην κάνουν υποτιμητικά σχόλια.
Οι γονείς μπορούν να κάνουν ήρεμα ερωτήσεις όπως:
«Βρήκα αυτό και ανησυχώ. Θα ήθελα να μάθω πώς σε βοηθάει.»
«Πώς σε βοηθάει αυτό;»
«Πώς ένιωσες την πρώτη φορά που το έκανες αυτό;»
Ενώ οι γονείς ενθαρρύνονται να έχουν ήρεμες και ουσιαστικές συζητήσεις με τον έφηβό τους, θα πρέπει επίσης να θέτουν όρια και συνέπειες για τη χρήση ουσιών και να υπενθυμίζουν στο παιδί ότι αυτή η συμπεριφορά δεν είναι αποδεκτή. Χωρίς ντροπή, θα πρέπει να θέτουν κανόνες που να αποθαρρύνουν τη χρήση ουσιών, ειδικά στο σπίτι. Πολλοί γονείς υποστηρίζουν ότι προτιμούν να καπνίζει το παιδί τους στο σπίτι παρά έξω με άλλους. Αλλά αυτή η νοοτροπία όμως δεν εμποδίζει τους εφήβους να καπνίζουν και οπουδήποτε αλλού. Αντίθετα, δημιουργεί στο άτομο την λανθασμένη εντύπωση ότι είναι κάτι επιτρεπτό.
Αν οι έφηβοι λένε ότι απλώς πειραματίζονται, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι ο πειραματισμός μπορεί γρήγορα να μετατραπεί σε κάτι πιο επικίνδυνο. Οι γονείς θα πρέπει να τους εξηγούν ότι λόγω ΔΕΠΥ διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εθισμού. Σε περίπτωση που υπάρχει οικογενειακό ιστορικό εθισμού, οι νέοι θα πρέπει να ενημερώνονται σχετικά, καθώς τότε –λόγω γενετικών παραγόντων- είναι πιο ευάλωτοι.
Η προσπάθεια των γονέων να θέσουν όρια στο κάπνισμα μαριχουάνας μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα αντιδράσεις από την πλευρά των παιδιών. Οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες μπορεί να λένε ψέματα ότι δεν κάνουν χρήση. Οι γονείς θα πρέπει να θυμούνται ότι οι ουσίες μερικές φορές κάνουν τα άτομα ανειλικρινή. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν γενικά να εμπιστεύονται τα παιδιά τους.
Πρέπει να υπενθυμίζουμε συνέχεια στα ότι τα αγαπάμε και ότι η υγεία τους είναι το πιο σημαντικό από όλα. Το κάπνισμα μαριχουάνας δεν σημαίνει ότι οι γονείς έχουν αποτύχει ή ότι έχουν κάνει κακή δουλειά με τα παιδιά τους. Υπάρχει ένα τρομερό στίγμα για τον εθισμό σε χαρακτήρα και ηθικής. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι οι έφηβοι δεν κάνουν χρήση ναρκωτικών επειδή είναι κακοί άνθρωποι. Ακόμα και εξαιρετικοί άνθρωποι είναι εθισμένοι σε ουσίες ή πειραματίζονται με αυτές.
Απόδοση του άρθρου The Damaging Effects of Cannabis on the ADHD Brain
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός (Παν. Θεσσαλίας)
Νηπιαγωγός (Α.Π.Θ.)
MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου