Στο παρελθόν, όταν κάποιος μαθητής /μαθήτριά μου μου έλεγε για κάποια επιτυχία του/της (πχ πήραν βραβείο σε διαγωνισμό, νίκησαν σε κάποιο αγώνα) απαντούσα λάμποντας «Είμαι τόσο περήφανη για σένα». Ήμουν πραγματικά πολύ περήφανη και χαρούμενη, αλλά η απάντησή μου δεν μου φαινόταν ανάλογη των συναισθημάτων μου και της επιτυχίας. Καταρχάς, με αυτό τον τρόπο σταματούσε και η συζήτηση. Κατά δεύτερον, μετακινούνταν η προσοχή από τον μαθητή σε εμένα, λες και η έγκρισή μου ήταν ο βασικός μας στόχος.
Ήθελα οι μαθητές μου να περνούν περισσότερο χρόνο απολαμβάνοντας τα επιτεύγματά τους και δηλώνοντας περήφανα για αυτά που κατάφεραν. Καθώς πειραματιζόμουν με τον τρόπο που ανταποκρινόμουν στην ανακοίνωση των επιτευγμάτων τους, ανακάλυψα τέσσερις απλές και πολύ αποτελεσματικές στρατηγικές.
1) Πες μου περισσότερα
Η αγαπημένη μου φράση για να βοηθήσω τους μαθητές μου να επιβραδύνουν και να απολαύσουν ένα συγκεκριμένο επίτευγμά τους είναι ένα απλό "Πες μου περισσότερα". Αν έχω έναν ομιλητικό μαθητή και άφθονο χρόνο για να ακούσω, θα μπορούσα ακόμη και να ανοίξω την συζήτηση με ένα χαρούμενο, "Πες μου τα πάντα!"
Αυτή η στρατηγική επιτρέπει στους μαθητές να ξαναζήσουν την όμορφη στιγμή της επιτυχίας τους και τα θετικά συναισθήματα που την συνόδευσαν. Μου αρέσει επίσης ο τρόπος που η ανοιχτή αυτή φράση δίνει στους μαθητές τον έλεγχο των λεπτομερειών που επιλέγουν να μοιραστούν μαζί μου και με την τάξη.
2) Πρέπει να αισθάνεσαι…
Το να στρέψετε την προσοχή των μαθητών στα συναισθήματά τους, τους βοηθάει επίσης να βιώσουν πληρέστερα μια στιγμή. Για να τους βοηθήσω, κάνω συχνά μια εικασία για το πώς αισθάνονται. Αντί να τους πω ότι είμαι περήφανη, λέω «Ουάου! Είναι τόσο συναρπαστικό. Πρέπει να νιώθεις πολύ περήφανος». Ακόμα θυμάμαι την πρώτη φορά που χρησιμοποίησα αυτή τη τεχνική. Ήταν ένας πολύ ντροπαλός μαθητής μου που σχεδόν ψιθυριστά μου εκμυστηρεύτηκε ότι τα είχε πάει καλά σε ένα μάθημα που δυσκολευόταν μέχρι τότε πολύ. Αντί να του πω «Είμαι πολύ περήφανη για σένα» του είπα «Ξέρω πόσο σκληρά δούλεψες. Πρέπει να είσαι πολύ ικανοποιημένος». «Ναι, είμαι» μου απάντησε με μάτια γεμάτα συναίσθημα. Αν και το να δίνεις όνομα εσύ στα συναισθήματα των μαθητών σου θα μπορούσε να οδηγήσει στη διακοπή της επικοινωνίας, έχει βρεθεί ότι έχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Στην πραγματικότητα, όταν ρωτάς τους μαθητές σου πώς νιώθουν για μια ευτυχισμένη τους στιγμή, το πιο πιθανό είναι να πάρεις την απάντηση «καλά» ή να υπάρχει μια αμηχανία για την έλλειψη φυσικότητας της κατάστασης. Παράλληλα, ορισμένοι μαθητές δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, καθώς χτίζουν ακόμα την επίγνωσή τους για όσα νιώθουν αλλά και το κατάλληλο λεξιλόγιο για να το εκφράζουν. Έτσι, οι δικές μου λέξεις μπορούν να τους προσφέρουν ένα άνοιγμα και να τους βοηθήσει να εκφραστούν, επιβεβαιώνοντας ή διορθώνοντας την εικασία μας. Είναι πολύ σημαντικό μετά από τέτοιες δηλώσεις να δίνουμε στα παιδιά τον απαιτούμενο χρόνο για να εκφραστούν και να παρατηρούμε και όσα επικοινωνούν με την γλώσσα του σώματός τους.
3) Πώς τα κατάφερες; Τι έκανες;
Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους μου είναι να βοηθήσω τους μαθητές μου να συνειδητοποιήσουν τις πράξεις και τις επιλογές τους που τους οδήγησαν στην επιτυχία. Έτσι, όταν ένας μαθητής έχει μια επιτυχία ρωτάω «Πώς το κατάφερες;». «Πήρες Άριστα στα μαθηματικά. Αυτό είναι φανταστικό. Πρέπει να νιώθεις πολύ χαρούμενη. Τι έκανες και τα κατάφερες;». Κάποιοι μαθητές μπορούν να απαριθμήσουν εύκολα τα βήματα. Άλλοι, λιγότεροι εξασκημένοι και συνηθισμένοι στον αναστοχασμό μπορεί να απαντήσουν ότι δεν ξέρουν ή ότι απλά το τεστ ήταν εύκολο. Σε αυτή την περίπτωση προσθέτω τις δικές μου παρατηρήσεις ή ερωτήσεις για να τους βοηθήσω να αποκτήσουν αυτογνωσία. «Παρατήρησα ότι τις τελευταίες μέρες πρόσεχες πολύ στο μάθημα και έκανες τις ασκήσεις που είχες για το σπίτι». Με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές αρχίζουν να σκέφτονται σοβαρά ποιες ενέργειές τους είχαν θετικό αποτέλεσμα και αρχίζουν να βλέπουν τον/την εκπαιδευτικό σαν σύμμαχο και όχι σαν κάποιον που μπορεί να απογοητεύσουν.
4) «Εκτιμώ…» ή «Θαυμάζω…».
Όλα αυτά δεν σημαίνουν φυσικά ότι δεν μοιράζομαι τα θετικά μου συναισθήματα με τους μαθητές μου. Τώρα, πιο πολύ από ποτέ, τακτικά και συγκεκριμένα επισημαίνω θετικές ενέργειες. «Παρατήρησα ότι όλοι σας συμμετείχατε τουλάχιστον μια φορά σήμερα στην συζήτηση στην τάξη». Όταν οι ενέργειές τους κάνουν την ζωή μου ευκολότερη, τους το λέω («Εκτιμώ το ότι όλοι είστε εδώ στην ώρα σας, γιατί έτσι δεν θα χρειαστεί να επαναλάβω τις οδηγίες»).Τους το λέω όταν θαυμάζω κάποιες ιδιότητες και ταλέντα τους: «Θαυμάζω την επιμονή σου να ολοκληρώσεις την εργασία σου μετά από τόσες μέρες που έλειπες». Ενώ η φράση «Είμαι περήφανος/περήφανη για σένα» υπονοεί ότι οι μαθητές πρέπει να εργάζονται για να ευχαριστούν εμένα, η φράση «Θαυμάζω…» τους λέει ότι έχουν ιδιότητες που σέβομαι.
Φυσικά, όταν η τάξη ολοκληρώνει ένα ιδιαίτερα δύσκολο/απαιτητικό έργο ή τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ώριμα, ευαίσθητα, ευγενικά ή ανασφαλή, ένα ειλικρινές «Είμαι περήφανη για εσάς/σένα» μπορεί να είναι αυτό που χρειάζονται πιο πολύ. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα λόγια μπορούν να κουβαλούν πολύ περισσότερα από την περηφάνια μας. Μπορούν να δείχνουν ότι οι μαθητές μας αντιμετωπίζονται με εκτίμηση, σεβασμό και υποστηρίζονται. Πιστεύω ότι ο έπαινός μας δεν θα πρέπει να τοποθετεί τον/την εκπαιδευτικό στο κέντρο – σαν το άτομο που επιδοκιμάζει ή αποδοκιμάζει. Αντιθέτως, η ανατροφοδότηση μας θα πρέπει να χρησιμοποιείται σαν εργαλείο για να καλλιεργούμε στους μαθητές μας μια υγιή επίγνωση του εαυτού τους και εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους.
Απόδοση του άρθρου What to Say Instead of ‘I’m Proud of You’
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός (Παν. Θεσσαλίας)
Νηπιαγωγός (Α.Π.Θ.)
MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου