Ο 17χρονος Αλσαλέχ μιλάει με τη μαμά του στο τηλέφωνο. Της ζητεί να του πει νέα από την πατρίδα. Δεν είναι καλά. Το Κομπάνι φλέγεται, η κατάσταση είναι ανεξέλεγκτη. Ο πόνος στην καρδιά της όμως είναι άλλος. «Πόσο θα μείνεις μέσα παιδί μου;» ρωτάει για άλλη μια φορά. «Μην ανησυχείτε για μένα, όπου να ’ναι θα γίνει η δίκη. Ας έχουμε πίστη».
Δεν ξέρω πώς να χαρακτηρίσουμε το ντοκιμαντέρ της Μαριάννας Οικονόμου «The Longest Run» («Ο πιο μακρύς δρόμος»), αν όχι γροθιά στο στομάχι. Η κινηματογραφίστρια κατόρθωσε να φτιάξει ένα θρίλερ με αληθινούς πρωταγωνιστές - και ταυτόχρονα να υπογράψει ένα υποδειγματικό ρεπορτάζ. Η ταινία της αναδεικνύει ένα παράλληλο του προσφυγικού δράμα που εκτυλίσσεται στις φυλακές ανηλίκων της χώρας. Εκεί όπου κρατούνται δεκάδες ανήλικοι πρόσφυγες που κατηγορούνται ως διακινητές, αντιμετωπίζοντας ποινές φυλάκισης έως και 30 χρόνων. Είναι τα παιδιά που οι πραγματικοί διακινητές από την Τουρκία τα χρησιμοποιούν για να οδηγούν τις βάρκες προς την Ελλάδα, με αντάλλαγμα ότι δεν θα πληρώσουν «ναύλα», με αποτέλεσμα να συλλαμβάνονται από τις ελληνικές αρχές (το γεγονός έχει παραδεχθεί και η προϊσταμένη του επιτελείου του αρχηγείου της ΕΛ.ΑΣ. Ζαχαρούλα Τσιριγώτη).
Η κάμερα της Οικονόμου ακολουθεί τον Αλσαλέχ από τη Συρία και τον Τζασίμ από το βόρειο Ιράκ που στα 17 τους κρατούνται στη φυλακή ανηλίκων του Βόλου, περιμένοντας να δικαστούν. Οταν τους συναντάμε έχουν ήδη κλείσει 1,5 χρόνο έγκλειστοι. Εχουν μάθει ελληνικά -καλύτερα ο Αλσαλέχ που βοηθάει τον Τζασίμ σε όλες του τις επαφές- παρακολουθούν μαθήματα στο σχολείο της φυλακής, βλέπουν παιδικά στην τηλεόραση, τηλεφωνούν όποτε μπορούν στους δικούς τους, αγωνιούν. «Ο Τζασίμ δεν θα το αντέξει αν καταδικαστεί» λέει κάποια στιγμή ο Αλσαλέχ. «Είναι παιδί, θέλει κάποιον μεγάλο δίπλα του».
Είναι η πρώτη φορά που δίνεται άδεια για πολυήμερη κινηματογράφηση μέσα σε φυλακή. Η κ. Οικονόμου περίμενε πολύ καιρό τη σχετική απόφαση του υπουργείου Δικαιοσύνης. Τελικά της δόθηκε άδεια για 15 επισκέψεις. «Ξεκίνησα παρακολουθώντας το μάθημα που κάνει ο κ. Κώστας Μάγος μέσα στη φυλακή» λέει στην «Κ». «Ηταν 8-10 παιδιά, όλα κατηγορούμενα για διακίνηση και οι περισσότεροι υπόδικοι. Αμέσως μου κέντρισε το ενδιαφέρον ο Τζασίμ, ο μικρότερος της παρέας που φαινόταν να τα έχει τελείως χαμένα. Δεν καταλάβαινε τι του είχε συμβεί, πόσο σοβαρό ήταν, τι έπρεπε να κάνει». Κάπως έτσι, εστίασε σε εκείνο και τον πιστό του φίλο από τη Συρία.
Η αγωνία του θεατή κορυφώνεται όταν έρχεται η ώρα της δίκης. Ο Τζασίμ δεν έχει χαρτιά, δεν μπορεί να αποδείξει την ηλικία του και κινδυνεύει να δικαστεί ως ενήλικας - με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το ύψος της ποινής εάν κριθεί ένοχος. Εχοντας παρακολουθήσει τα παιδιά αυτά να είναι παιδιά, μεγαλωμένα απότομα από το ταξίδι και τη φυλακή, που φτάνουν να δίνουν κουράγιο στους δικούς τους στα συγκινητικά, σύντομα, τηλεφωνήματα, που προσπαθούν να συνεννοηθούν με τους δικηγόρους, αναφέροντας κλαίγοντας τις απειλές από τον διακινητή («θα ρίξω τα γυναικόπαιδα στο νερό αν δεν οδηγήσεις τη βάρκα»), φτάνεις σχεδόν να μην αντέχεις τη συνέχεια. Παρακολουθείς με κομμένη την ανάσα τη δίκη, όπου ο εισαγγελέας απευθύνεται με ύφος απόλυτης υποτίμησης στο παιδί. Κουράζεται που τον ακούει να μιλάει αραβικά, θέλει να τελειώνει. Δεν θα αποκαλύψουμε τη συνέχεια για ευνόητους λόγους.
«Δεν είχα ξαναμπεί σε φυλακή» λέει η κ. Οικονόμου. «Η εμπειρία ήταν συγκλονιστική. Τα παιδιά στην αρχή ήταν πολύ επιφυλακτικά. Δεν εμπιστεύονται κανέναν. “Σιγά μην ξανάρθετε κυρία, έτσι μας λένε όλοι” μου έλεγαν. “Να δείτε που θα ξανάρθω” τους απαντούσα. Με τον καιρό χτίστηκε μια σχέση εμπιστοσύνης». Το ίδιο και με το προσωπικό τής φυλακής. Ενώ στην αρχή τα περιθώρια για τη σκηνοθέτρια και τον οπερατέρ ήταν ασφυκτικά, σταδιακά άρχισαν να μπορούν να κινούνται ελεύθερα στους χώρους της. «Η αίσθηση του εγκλεισμού, πάντως, δεν περιορίζεται μόνο στη φυλακή. Εγκλεισμό νιώθουν και οι γονείς που βρίσκονται στις εμπόλεμες ζώνες. Εγκλεισμό νιώθουν και τα παιδιά όταν εγκλωβίζονται στην Ελλάδα. Η έννοια του εγκλεισμού φοβάμαι ότι αρχίζει να εξαπλώνεται».
Το ντοκιμαντέρ «Ο πιο μακρύς δρόμος» θα προβληθεί σε συνεργασία με τη ΜΕΤΑδραση στο πλαίσιο του Cinedoc στην Αίθουσα Σταύρος Τορνές στη Θεσσαλονίκη (20/4), στο Γαλλικό Ινστιτούτο στην Αθήνα (22/4) και στον Δαναό (23, 24/4).
Πηγή: Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου