Βελτιώνοντας την εργαζόμενη μνήμη των παιδιών με ΔΕΠΥ

Η εργαζόμενη μνήμη αφορά την ικανότητα του ατόμου να συγκρατεί πληροφορίες στο μυαλό του κατά την εκτέλεση πολύπλοκων έργων. Ένα μικρό παιδί είναι σε θέση να εκτελεί απλές εργασίες/ έργα – πχ να ξύνει το μολύβι του όταν του ζητείται- ενώ ένα παιδί στο γυμνάσιο είναι σε θέση να θυμάται τις προσδοκίες των εκπαιδευτικών του. Πολλά παιδιά με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής ή/και Υπερκινητικότητα (ΔΕΠ/ΔΕΠΥ) έχουν αδύναμη εργαζόμενη μνήμη, καθώς διάφορα διασπαστικά ερεθίσματα τα εμποδίζουν να προσλάβουν τις πληροφορίες που πρέπει να θυμούνται. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί μπορούν αφενός να βοηθήσουν τους μαθητές με ΔΕΠ/ΔΕΠΥ να αναπτύξουν μνημονικές στρατηγικές προκειμένου να θυμούνται περισσότερα και αφετέρου - και εξίσου σημαντικό- να τους υπενθυμίζουν να χρησιμοποιούν τις στρατηγικές αυτές όταν χρειάζεται. 

Βελτιώνοντας της εργαζόμενη μνήμη στο σχολείο

- Γράψτε τις ασκήσεις που έχει το παιδί για το σπίτι: Να γράφετε κάθε άσκηση στον πίνακα στο ίδιο σημείο κάθε μέρα, έτσι ώστε οι μαθητές να μπορούν εύκολα να την εντοπίζουν. Τα παιδιά με ΔΕΠ/ΔΕΠΥ μπορεί να μην ακούνε ή να μην σας προσέχουν όταν δίνετε προφορικές οδηγίες σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν στο σπίτι. 

- Ανακαλύψτε τι άκουσαν: Ζητήστε από τους μαθητές με αδύναμη εργαζόμενη μνήμη να επαναλάβουν τις οδηγίες που έχετε δώσει σχετικά με τις ασκήσεις στο σπίτι ή στο σχολείο και διευκρινίστε τα μέρη που φαίνεται ότι έχουν ξεχάσει. 

- Αφήστε χρόνο στο τέλος του μαθήματος για να σημειώσουν οι μαθητές στα τετράδιά τους τις ασκήσεις/ τις υποχρεώσεις που έχουν για το σπίτι. Βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά με ΔΕΠΥ/ΔΕΠ κάνουν αυτό που τους ζητάτε, δηλαδή σημειώνουν. 

- Πριν την ανάθεση εργασιών να εξασφαλίζετε πάντα οπτική επαφή με το παιδί. 

- Να αναρτάτε τις ασκήσεις για το σπίτι στην ιστοσελίδα του σχολείου καθημερινά. Οι γονείς των παιδιών με ΔΕΠΥ/ΔΕΠ στηρίζονται σε αυτές τις πληροφορίες προκειμένου να ξέρουν τι έχουν τα παιδιά να κάνουν. 

- Να μιλάτε αργά και να παρέχετε πληροφορίες σε μικρές μονάδες (να παρέχετε δηλαδή λίγες πληροφορίες κάθε φορά). Αν δίνετε πάρα πολλές πληροφορίες τυατόχρονα, τα παιδιά με αδύναμη εργαζόμενη μνήμη γρήγορα θα μείνουν πίσω χωρίς να ξέρουν τι πρέπει να γίνει.

Εκπαιδευτικοί: βελτιώστε την εργαζόμενη μνήμη των παιδιών με ΔΕΠ/ΔΕΠΥ.

- Βάλτε στα μαθήματα το στοιχείο της αλληλεπίδρασης: για να κάνετε τα παιδιά με αδύναμη εγαζόμενη μνήμη να θυμούνται κάτι σημαντικό, δομήστε έτσι το μάθημα ώστε να περιλαμβάνει και δικές τους αντιδράσεις. Για παράδειγμα, κατά τη διδασκαλία ενός μαθήματος μαθηματικών μπορείτε να ενθαρρύνετε τα παιδιά να μοιραστούν όσα έμαθαν για τα κλάσματα, τη διαίρεση ή γενικά το υλικό που καλύψατε εκείνη την ημέρα. Η επανάληψη των βασικών σημείων του μαθήματος θα τα βοηθήσει να τα συγκρατήσουν στη μνήμη τους. 

- Καθιερώστε μια ρουτίνα για την παράδοση των εργασιών που είχαν τα παιδιά στο σπίτι: Μερικοί εκπαιδευτικοί ζητούν από τα παιδιά να τοποθετήσουν τις ασκήσεις τους/ τα τετράδιά τους στο θρανίο τους μόλις καθίσουν. Μια άλλη ιδέα είναι η εξής : κάντε την παράδοση εργασιών το «εισητήριο» για να βγει κανείς από την τάξη στο τέλος της ημέρας. Καθίστε στην πόρτα και μαζεύετε τις ασκήσεις καθώς τα παιδιά βγαίνουν από την τάξη. Όπως μπορείτε να φανταστείτε, τα παιδιά θα συμμορφωθούν πλήρως, αφού η εναλλακτική – να μείνουν περισσότερο στο σχολείο- δεν είναι ιδιαίτερα ελκυστική. 

- Συζητήστε με τα παιδιά τι πρέπει να κάνουν αν ξεχάσουν κάτι. Ορίστε εσείς – ή ζητήστε από τα ίδια τα παιδιά να επιλέξουν έναν σύντροφο μελέτης (study buddy) με τον οποίο θα μπορούν να μιλούν αν ξεχνούν τι έχουν για το σπίτι ή αν δεν μπορούν να θυμηθούν τι έχουν να κάνουν μέσα στην τάξη. 

- Χρησιμοποιήστε ένα αναλογικό ρολόι κατά τη διάρκεια του μαθήματος προκειμένου να βοηθήσετε τους μαθητές σας στη διαχείριση του χρόνου σας. Έτσι θα είναι σε θέση να παρακολουθούν πόσος χρόνος πέρασε και πόσο χρόνο έχουν ακόμα. 

-Δίνετε έμφαση στις ημερομηνίες παράδοσης των εργασιών : Δημοσιεύστε τις, αναφέρετέ τις συχνά, στέλνετε σημειώματα στο σπίτι για να τις υπενθυμίζετε σε γονείς και μαθητές. 

- Ζητήστε από τους μαθητές να φτιάξουν το δικό τους σύστημα υπενθύμισης – να βρουν δηλαδή τρόπους για να θυμούνται τι έχουν να κάνουν ή τα αντικείμενα που πρέπει να έχουν μαζί τους (πχ χρήματα, ρούχα γυμναστικής, έγγραφα του σχολείου). Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια σχετική συζήτηση στην τάξη, όπου τα παιδιά θα είχαν την ευκαιρία να μοιραστούν μεταξύ τους τις στρατηγικές που χρησιμοποιούνται και θεωρούνται αποτελεσματικές. 

Βελτιώνοντας την εργαζόμενη μνήμη στο σπίτι

- Ορίστε ένα συγκεκριμένο μέρος όπου το παιδί θα βάζει τα σημαντικά πράγματά του πχ κλειδιά, πορτοφόλι, αθλητικό εξοπλισμό. Βεβαιωθείτε ότι μόλις μπαίνει στο σπίτι από το σχολείο βάζει τα πράγματά του στο μέρος αυτό. Μια αμοιβή όταν το κάνει - ή αντίστοιχα μια «ποινή» όταν δεν το κάνει- θα ενισχύσει την προσπάθειά του να μείνει οργανωμένο. 

- Δημιουργήστε μια λίστα υπενθύμισης προκειμένου να βοηθήσετε το παιδί σας να παίρνει στο σχολείο όλα όσα χρειάζεται. Στην αρχή παρακολουθείτε το καθώς συμβουλεύεται αυτή την λίστα υπενθύμισης για να βεβαιωθείτε ότι τα πήρε όλα. Μην επαναλαμβάνετε τι είναι στη λίστα, αλλά να ζητάτε να σας τα λέει εκείνο (με αυτό τον τρόπο βοηθάτε τη μεταφορά πληροφοριών από τη δική σας εργαζόμενη μνήμη στη δική του). Βάζετε το παιδί να χρησιμοποιεί αυτή τη λίστα το βράδυ, μόλις τελειώνει τα μαθήματά του, έτσι ώστε να μην υπάρχει βιασύνη το πρωί. 

- Να φτιάχνετε και να χρησιμοποιείτε και εσείς λίστες με όσα έχετε να κάνετε, έτσι ώστε το παιδί να κατανοήσει ότι αυτή η τακτική είναι μια στρατηγική που μπορεί και «οφείλει» να χρησιμοποιεί σε όλη του τη ζωή. Η ζωή είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη για να περιμένουμε ότι τα παιδιά θα τα διατηρούν όλα στη μνήμη τους!

- Σκεφτείτε μαζί με το παιδί σας τρόπους που μπορεί να χρησιμοποιεί για να θυμάται σημαντικά πράγματα. Μπορεί να τα γράφει στο πίσω μέρος του χεριού του, να βάζει υπενθύμιση στο κινητό του, να ρωτάει τους φίλους του που έχουν πιο ισχυρή μνήμη. 

Ρουτίνες εργασιών στο σπίτι για τη βελτίωση της εργαζόμενης μνήμης 

- Ζητήστε από τον εκπαιδευτικό να του στέλνει το παιδί σας τις ασκήσεις μέσω e-mail. Είναι πιο εύκολο για τα παιδιά να κάνουν τις ασκήσεις τους στον υπολογιστή. Μερικές οικογένειες σκανάρουν τις ασκήσεις των παιδιών και τις στέλνουν με e- mail στο δάσκαλο. Αυτή η ιδέα δεν ενισχύει την εργαζόμενη μνήμη, αλλά είναι μια καλή στρατηγική που βοηθά τα παιδιά με δυσκολίες στις εκτελεστικές λειτουργίες. 

- Επιβραβεύετε/ επαινείτε το παιδί σας όταν θυμάται κάτι: Στέλνετε e- mail στους εκπαιδευτικούς μια φορά την εβδομάδα για να επιβεβαιώνετε ότι έχουν παραδοθεί όλες οι εργασίες του. Δίνετε στο παιδί 5 πόντους όταν παραδίδει όλες τις εργασίες του, 4 πόντους όταν χάνει μια εργασία και κανέναν πόντο όταν δεν παραδίδει περισσότερες από μια. Δημιουργήστε μια λίστα με τις ανταμοιβές που μπορεί να κερδίσει το παιδί. Στις πιο σύνθετες εργασίες μπορείτε να δίνετε περισσότερους πόντους. 

- Δημιουργήστε μια ρουτίνα που μπορεί να ακολουθεί το παιδί όταν κάνει ασκήσεις στο σπίτι : οι εργασίες στο σπίτι είναι μια σύνθετη σειρά υποέργων που τα παιδιά πρέπει να ολοκληρώσουν σε συγκεκριμένη σειρά. Απαιτούν την χρήση της εργαζόμενης μνήμης σε μεγάλο βαθμό. Διδάξτε στο παιδί σας ότι για να ολοκληρώσει μια εργασία στο σπίτι θα πρέπει να: ξερει τι εργασία είναι, να καταγράψει την εκφώνηση, να φέρει τα απαραίτητα υλικά- σύνεργα στο σπίτι, να κάνει την εργασία, να βάλει την συμπληρωμένη εργασία στην τσάντα του, να παραδώσει την εργασία στον εκπαιδευτικό. 

Πρωινές ρουτίνες που βελτιώνουν την εργαζόμενη μνήμη

- Βάλτε το παιδί να ηχογραφήσει το ίδιο τα βήματα της πρωινής ρουτίνας. Όταν ακούει την φωνή του σχετικά με το τι πρέπει να κάνει, εναντιώνεται και θυμώνει λιγότερο από ότι αν του τα λέτε εσείς. Αν ξεχάσει ένα βήμα μπορεί να πάει πίσω στο ηχητικό αρχείο και να βρει τι πρέπει να κάνει.

- Κάντε επανάληψη όσα πρέπει να θυμάται το παιδί πριν από κάτι σημαντικό. Για παράδειγμα, αν θέλει να ζητήσει από τον εκπαιδευτικό να του δείξει την ύλη για το διαγώνισμα, πριν φύγει για το σχολείο ρωτήστε το : «Λοιπόν, τι θα πεις στο δάσκαλό σου όταν χτυπήσει το κουδούνι ;»

- Χρησιμοποιείτε την σύγχρονη τεχνολογία για να θυμάται τι έχει να κάνει (πχ κινητό τηλέφωνο, smartphone, tablet, i-phone)

- Ελαχιστοποιήστε τα διασπαστικά ερεθίσματα πχ κλείστε την τηλεόραση ή χαμηλώστε πολύ την έντασή της αν θέλετε την πλήρη προσοχή του παιδιού σας όταν του λέτε κάτι σημαντικό. 

- Παρακολουθείτε το: τα παιδιά με αδύνατη εργαζόμενη μνήμη μπορεί να που ότι έκαναν κάτι - πχ έβαλαν τις ασκήσεις στην τσάντα τους- όταν τους το ζητάτε, αλλά μπορεί τελικά κατά τη διαδικασία να το ξέχασαν και να μην το έχουν κάνει. Μέχρι το παιδί σας να μάθει να κάνει κάτι όταν του ζητείται, κάνετε και εσείς έναν έλεγχο για να επιβεβαιώνετε ότι όντως έκανε αυτό που σας είπε.

Απόδοση του άρθρου Improve Working Memory for ADHD Children

Ιωάννα Αγγέλου

Ειδική Παιδαγωγός - Νηπιαγωγός