Αποτελεσματικές στρατηγικές γονέων παιδιών με ΔΕΠΥ.

Πώς μπορείτε να είστε ο τέλειος γονιός για το παιδί σας με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ).

Γίνετε από καλός… τέλειος.

Οι περισσότεροι γονείς είναι καλοί γονείς. Όμως, αν ο γιος ή η κόρη σας έχουν ΔΕΠΥ, ίσως το «καλός γονιός» να μην είναι αρκετό. Για να εξασφαλίσετε ότι το παιδί σας είναι ευτυχισμένο και καλά προσαρμοσμένο στο παρόν αλλά και στο μέλλον – και προκειμένου να δημιουργήσετε ένα γαλήνιο περιβάλλον στο σπίτι- πρέπει να γίνετε τέλειος γονιός.

Ευτυχώς είναι πολύ πιο εύκολο από ότι φαντάζεστε να γίνετε από καλός τέλειος. Το μόνο που χρειάζεται είναι μερικές μικρές αλλαγές/προσαρμογές στις δεξιότητές σας σαν γονιός και στον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδράτε με το παιδί σας. Σε αυτό το κείμενο θα βρείτε τα είναι αποτελεσματικό και γιατί. 

• Πιστέψτε στο μέλλον του παιδιού σας: Δεν είναι εύκολο να δεχτεί κανείς ότι υπάρχει κάτι πάνω στο παιδί του που δεν είναι τελείως «φυσιολογικό». Ένα παιδί μπορεί να αισθανθεί τη δυσαρέσκεια ή τα όποια αρνητικά συναισθήματα των γονιών του – καθώς και την απαισιοδοξία που νιώθουν για το μέλλον του-. Το γεγονός αυτό επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησής του και της πεποίθησής του ότι μπορεί να τα καταφέρει και να προσαρμοστεί στον κόσμο. Συμπεριφερθείτε στο παιδί σας σαν να είναι ήδη το άτομο που θα θέλατε να είναι. Έτσι θα το βοηθήσετε πραγματικά να το καταφέρει. 
• Να είστε καλό πρότυπο προς μίμηση: Οι γονείς είναι τα πιο σημαντικά πρότυπα για το παιδί τους, καθώς επηρεάζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την συμπεριφορά του μέσω της μίμησης. Γι' αυτό θα πρέπει να προσέχετε πολύ τη συμπεριφορά σας. Αν εσείς δεν μπορείτε να ελέγξετε τον εαυτό σας, πώς μπορείτε να απαιτείτε από το παιδί σας να επιδεικνύει αυτοέλεγχο; Είναι απολύτως φυσιολογικό να θυμώνετε με το παιδί σας κάποιες φορές. Αλλά δεν είναι φυσιολογικό ή επιτρεπτό να του φωνάζετε όλη την ώρα. Δεν φωνάζετε σε φίλους ή σε συναδέρφους σας συνέχεια, άρα ξέρετε ότι μπορείτε να συγκρατήσετε τα νεύρα σας. 
• Μην βιάζεστε τόσο πολύ να πείτε «όχι»: Όλα τα παιδιά πρέπει να ακούνε το «όχι» κάποιες χρονικές στιγμές πχ για να μην κάνουν κάτι επικίνδυνο. Ωστόσο, πολλοί γονείς λένε «όχι» αντανακλαστικά. Και όταν ένα παιδί ακούει «όχι» όλη την ώρα, είναι πολύ πιθανό να επαναστατήσει, ιδίως όταν είναι παρορμητικό. Οι έξυπνοι γονείς ξέρουν πότε πρέπει να πουν «όχι» και πότε πρέπει να πάρουν μια βαθειά ανάσα και να πουν «ναι» προκειμένου να αποφύγουν μια άσχημη αντιπαράθεση. 
• Προσέξτε την καλή συμπεριφορά του παιδιού σας. Πολλοί γονείς δεν προσέχουν όλους τους θετικούς/σωστούς τρόπους με τους οποίους συμπεριφέρεται το παιδί τους, Πολλές φορές αυτή η αρνητικότητα από την πλευρά του γονέα (η επιμονή του στο να παρατηρεί και να σχολιάζει μόνο την ανεπιθύμητη συμπεριφορά του παιδιού) επηρεάζει αρνητικά τη ζωή στο σπίτι. «Πιάστε το παιδί σας να είναι καλό ή να κάνει κάτι καλά και επαινέστε το» συμβουλεύει ο καθηγητής Sal Severe. «Όταν επαινείτε επιθυμητές συμπεριφορές, διδάσκετε στο παιδί σας τι θέλετε και όχι τι δεν θέλετε να κάνει». 
• Προετοιμαστείτε για εκρηκτικές καταστάσεις: «Οι γονείς περνούν πάρα πολύ χρόνο προσπαθώντας να αντιδράσουν σε κάτι που έγινε αντί να σκέφτονται και να προγραμματίζουν εκ των προτέρων» εξηγεί ο καθηγητής George DuPaul. Ένα απλό σχέδιο είναι το μόνο που χρειάζεται προκειμένου να αποτραπεί η αλλαγή μιας θετικής εμπειρίας σε αρνητική. Ό,τι και αν κάνετε, να είστε συνεπής. Μια αλλαγή της τελευταίας στιγμής στο πρόγραμμα ή η διακοπή μιας ρουτίνας μπορεί να προκαλέσει χάος στη ζωή ενός παιδιού που ήδη την περισσότερη ώρα νιώθει ότι είναι εκτός ισορροπίας. 
• Μην δίνετε σημασία στα αρνητικά σχόλια των άλλων: Δεν είναι καθόλου ευχάριστο να ακούτε τους άλλους να κάνουν αρνητικά σχόλια και να αποδίδουν αρνητικούς χαρακτηρισμούς στο παιδί σας (πχ αργό, χωρίς κίνητρα). Μην αφήσετε αυτά τα αρνητικά σχόλια να καθορίσουν τις πράξεις σας, ιδίως σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση του παιδιού. Άλλωστε, για να πετύχει το παιδί σας θα πρέπει να έχει τη βοήθεια που χρειάζεται. «Μολονότι το μυαλό του παιδιού σας δουλεύει με διαφορετικό τρόπο, σίγουρα έχει την ικανότητα να μάθει και να τα καταφέρει, όπως και τα υπόλοιπα παιδιά», λέει ο Dr. DuPaul. 
• Πειθαρχία, όχι πίεση: Πόσες φορές έχετε παραπονεθεί σε φίλους ότι φωνάξατε, απειλήσατε, τιμωρήσατε, ακόμα και δώσατε 1-2 ελαφριές ξυλιές στον πισινό, αλλά τίποτα από όλα αυτά δεν είχε κάποιο αποτέλεσμα; Βλέπετε το πρόβλημα σε αυτή την προσέγγιση; Οποιοδήποτε παιδί και αν εκτειθόταν σε μια τέτοια ποικιλία τέτοιου είδους συμπεριφορών θα μπερδευόταν. Αντί να τιμωρείτε οποιαδήποτε «παράβαση»- αρνητική συμπεριφορά, εφαρμόστε σταθερά ένα πρόγραμμα τροποποίησης της συμπεριφοράς: ορίστε εφικτούς στόχους και επιβραβεύσεις/αμοιβές για κάθε επίτευγμα του παιδιού μέχρι η επιθυμητή συμπεριφορά να γίνει ρουτίνα. 
• Ποτέ μην τιμωρείτε το παιδί σας για κάτι που κάνει ακούσια (χωρίς να έχει αυτή την πρόθεση): φανταστείτε ότι λέτε στο παιδί σας να κάνει το κρεβάτι του. Τώρα φανταστείτε ότι το βρίσκετε μετά από λίγα λεπτά πάνω στο άφτιαχτο κρεβάτι του να παίζει με τα χαρτάκια του. Τι πρέπει να κάνετε; Η καλύτερη προσέγγιση είναι να θυμίσετε στο παιδί τι ακριβώς του ζητήσατε να κάνει. Οι τιμωρίες θα είχαν νόημα μόνο αν το παιδί δεν έκανε το κρεβάτι του γιατί δεν ήθελε ή αν αρνιόταν να κάνει το κρεβάτι του ή αν βαριόταν. Σε πολλές όμως περιπτώσεις τα παιδιά με ΔΕΠΥ απλώς δεν κάνουν κάτι γιατί η προσοχή τους αποσπάται και αρχίζουν να ασχολούνται με κάτι άλλο. 
• Μην βάζετε «ετικέτα» στο παιδί σας: Τα παιδιά που επανειλλημένα ακούνε άσχημα πράγματα για αυτά, καταλήγουν να τα πιστεύουν. Όσο απαράδεκτη και αν είναι η συμπεριφορά τους, μην τα αποκαλείτε «τεμπέλικα» ή με άλλους αρνητικούς χαρακτηρισμούς. Να έχετε στο μυαλό σας ότι κάποια από τα προβλήματα συμπεριφοράς που εμφανίζουν τα παιδιά με ΔΕΠΥ είναι κοινά για όλα τα παιδιά της συγκεκριμένης ηλικίας (με ή χωρίς ΔΕΠΥ). Είναι πολύ βοηθητικό να διαβάσετε τι θα πρέπει να περιμένετε σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο από άποψη συμπεριφοράς, ιδίως αν δεν έχετε άλλο μεγαλύτερο παιδί. 
• Θεωρήστε το παιδί υπεύθυνο για την (καλή ή κακή) συμπεριφορά που επιδεικνύει και όχι τα φάρμακά του. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι για κάποια παιδιά με ΔΕΠ, τα σωστά φάρμακα έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην συμπεριφορά του. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι μόνο τα φάρμακα είναι υπεύθυνα για μια αλλαγή προς το καλύτερο όσο αφορά την συμπεριφορά του παιδιού. Μην δημιουργήσετε στο παιδί την εντύπωση ότι η καλή ή η κακή συμπεριφορά που επιδεικνύει δεν είναι αποτέλεσμα των δικών του προσπαθειών. Όταν πιάσετε το παιδί να κάνει κάτι που του έχετε ζητήσει επανειλλημένα να μην κάνει, καταπολεμήστε την παρόρμησή σας να το ρωτήσετε «Μήπως ξέχασες να πάρεις σήμερα τα φάρμακά σου;» 
• Εμπλέξτε το παιδί σας στην επίλυση των προβλημάτων. «Όταν συμμαχείτε με το παιδί σας για να αντιμετωπίσετε τις μη αποδεκτές συμπεριφορές του, δημιουργείτε ένα υποστηρικτικό και γεμάτο αγάπη περιβάλλον στο σπίτι» λέει η Carol Brandy. Την επόμενη φορά που το δωμάτιο του παιδιού σας είναι ακατάστατο πείτε του: «Έχουμε ένα πρόβλημα και χρειάζομαι την βοήθειά σου για να το λύσω». Εξηγήστε του ότι δυσκολεύεστε το βράδυ να το βάλετε στο κρεβάτι γιατί σκοντάφτετε πάνω στα παιχνίδια του. Ζητήστε του να τα μαζέψει. Όσο πιο πολύ εμπλέκεται το παιδί στη λύση του προβλήματος, τόσο καλύτερο είναι το αποτέλεσμα. 
• Σταματήστε να κατηγορείτε τους άλλους: Είστε από τους γονείς που θεωρούν ότι έχουν όλοι οι άλλοι άδικο ή φταίνε εκτός από το παιδί σας; Λέτε πράγματα του τύπου «αν ο δάσκαλος ήταν καλύτερος, το παιδί μου δεν θα είχε τόσα πολλά προβλήματα στο σχολείο;». Οι άλλοι άνθρωποι μπορούν πραγματικά να επιδεινώνουν τα προβλήματα του παιδιού σας. Προσπαθήστε όμως να μην κατηγορείτε πάντα αποκλειστικά κάποιον άλλο, γιατί έτσι μαθαίνετε στο παιδί σας να μην αναλαμβάνει τις ευθύνες του και να κατηγορεί πάντα τους άλλους. 
• Μην προσπαθείτε να τα κάνετε όλα μόνοι σας: Κάποια πράγματα στη ζωή δεν μπορείτε να τα κάνετε μόνος/μόνη σας και η ανατροφή του παιδιού με ΔΕΠ είναι ένα από αυτά. «Αν ακολουθήσετε την Clint Eastwood προσέγγιση θα καταλήξετε να εξαντληθείτε σωματικά, συναισθηματικά και πνευματικά» εξηγεί ο καθηγητής Ken Brown-Gratchev. «Φτιάξτε ένα υποστηρικτικό σύστημα που θα το ζήλευε και η NASA. Με αυτό τον τρόπο, όταν το δικό σας σύστημα καταρρέει ή αποτυγχάνει, κάτι που αναπόφευκτα θα συμβαίνει κατά καιρούς, να υπάρχει πάντα κάποιος που θα σας στηρίζει και θα σας βοηθά να επακτίσετε τις δυνάμεις σας. 

Απόδοση στα ελληνικά του άρθρου "ADHD Parenting Strategies That Work!"

Ιωάννα Αγγέλου

Ειδική παιδαγωγός