Βιβλίο: "Προς μία Παιδαγωγική του διαλόγου"

Η σημασία των ερωτήσεων για την ανάπτυξη της σκέψης και τη μάθηση είναι γνωστή. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, η υποβολή ερωτήσεων αποτελεί αναπόσπαστο μέρος κάθε είδους "παιδευτικής" διαδικασίας, γι' αυτό κι έχει χαρακτηριστεί, όχι άδικα, ως "η διδακτική πράξη με τη μεγαλύτερη επιρροή".

Το ανανεωμένο ενδιαφέρον για τις διδακτικές ερωτήσεις που παρατηρείται τα τελευταία 15 χρόνια οφειλεται, κυρίως, στο γεγονός ότι οι  σύγχρονες παιδαγωγικές αντιλήψεις για τη μάθηση θεωρούν την υποβολή ερωτήσεων έναν από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους, με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να εμπλακούν ενεργά σ' αυτήν και να αναπτύξουν κριτική και δημιουργική σκέψη. Για τον ίδιο λόγο, σήμερα, η εκπαίδευση δίνει ιδιαίτερη σημασία στις ερωτήσεις που κάνουν τα ίδια τα παιδιά και θέτει ως έναν από τους στόχους της να τους μάθει να υποβάλλουν παραγωγικές ή, αλλιώς, δημιουργικές ερωτήσεις. Απευθυνόμενο στον εκπαιδευτικό που εργάζεται με παιδιά προσχολικής ηλικίας, το παρόν βιβλίο στοχεύει τόσο στην ενημέρωσή του για τις δυνατότητες και τη χρήση των διδακτικών ερωτήσεων στην εκπαιδευτική διαδικασία, όσο και στην ευαισθητοποίησή του στη σημασία των ερωτήσεων των ίδιων των παιδιών για την οικοδόμηση της γνώσης. Μέσα από ιδέες για δραστηριότητες και παραδείγματα ερωτήσεων, που μπορούν να γίνουν στο πλαίσιο διαφόρων γνωστικών αντικειμένων, δίνεται η δυνατότητα στον εκπαιδευτικό όχι μόνο να κατανοήσει καλύτερα τις απόψεις και τα επιχειρήματα που παρουσιάζονται στο βιβλίο, αλλά και να εξασκηθεί στη διατύπωση και την υποβολή παραγωγικών ερωτήσεων.

Ένα πολύ καλό και χρήσιμο βιβλίο για νηπιαγωγούς και όσους ασχολούμαστε με παιδιά προσχολικής ηλικίας. Έχει απλά παραδείγματα σωστών και λανθασμένων ερωτήσεων στη διδακτική πράξη. 

Απόσπασμα από τις σελίδες 188-189

Ανακαλύπτοντας τις συνήθειες των άλλων

Η δραστηριότητα που παρουσιάζεται παρακάτω στόχο της έχει να βοηθήσει τα παιδιά να ανακαλύψουν τις συνήθιες και τη ζωή που κάνει "κάποιος άλλος", συνήθως άνθρωποι από άλλες χώρες ή άλλες εποχές, λειτουργώντας ως "ντετέκτιβ" που κάνουν ερωτήσεις, συλλέγουν στοιχεία και βγάζουν συμπεράσματα. Μέσα σε μια μεγάλη τσάντα ο εκπαιδευτικός βάζει διάφορα αντικείμενα από την καθημερινή ζωή (κυρίως αντικείμενα που αποκαλύπτουν συνήθειες και προτιμήσεις, όπως, για παράδειγμα, φωτογραφίες, εισιτήρια, χαρτιά από καραμέλες ή σοκολάτες, περιοδικά, παιχνίδια κλπ), και την παρουσιάζει στα παιδιά ακολουθώντας την παρακάτω διαδικασία:

Τι ψάχνουμε να βρούμε;

Η ερώτηση που υποβάλλεται στα παιδιά είναι: "τι μπορούμε να πούμε για τη ζωή που κάνει αυτό το άτομο από τα πράγματα που βρίσκονται μέσα στην τσάντα;" Τα παιδιά ενθαρρύνονται να υποδυθούν το ρόλο του ντεντέκτιβ ο οποίος ψάχνει για στοιχεία, εξετάζει τη σημασία τους και βγάζει συμπεράσματα.

Συλλέγουμε πληροφορίες.

Τα παιδιά παρατηρούν προσεκτικά το κάθε αντικείμενο που βρίσκεται μέσα στην τσάντα και το περιγράφουν στους άλλους ("κρατάω στα χέρια μου μια φωτογραφία που δείχνει...").

Ερμηνεύουμε αυτά που βρήκαμε.

Τα παιδιά χρησιμοποιούν τις δικές τους εμπειρίες για να ερμηνεύσουν αυτά που βλέπουν. Για παράδειγμα, μπορεί να αναγνωρίσουν ένα εισιτήριο από άλλη χώρα (παρά τα "ξένα" γράμματά του) επειδή μοιάζει με το εισιτήριο που χρησιμοποιούν όταν ταξιδεύουν με το λεωφορείο. Ή να αναγνωρίσουν τη σημαία μιας άλλης χώρας, γιατί την έχουν δει σε κάποιον ποδοσφαιρικό αγώνα.

Βγάζουμε συμπεράσματα και τα τεκμηριώνουμε.

Αφού παρατηρήσουν και αγγίξουν τα αντικείμενα, τα παιδά θα μπορούν να μιλήσουν για το άτομο στο  οποίο ανήκουν αυτά: τι μπορεί να είναι (π.χ. αγόρι, κορίτσι, παιδί, μεγάλος κλπ) πού μπορεί να ζει, με τι ασχολείται και τι του αρέσει. Ο εκπαιδευτικός παρεμβαίνει, όπου χρειάζεται, για να βεβαιωθεί ότι τα παιδιά στηρίζουν τα συμπεράσματά τους πάνω στις αποδείξεις (δηλαδή τα αντικείμενα) που έχουν. Στη συνέχεια, τα παιδιά μπορούν να ζωγραφίσουν πώς πιστεύουν ότι μοιάζει ο άνθρωπος που μόλις περιέγραψαν.

Παρουσιάζουμε τα ευρήματα και τα συμπεράσματά μας.

τα παιδιά παρουσιάζουν τις εικόνες τους στην ολομέλεια της τάξης και συζητούν γι' αυτό που έφτιαξαν.

Μαρία Μπιρμπίλη

Προς μία Παιδαγωγική του διαλόγου: Η σημασία και ο ρόλος των ερωτήσεων στην προσχολική Εκπαίδευση

Εκδόσεις Gutenberg