Τραγουδώντας την προπαίδεια...

Από αυτή την απλούστατη αλλά και τόσο σημαντική παιδαγωγική αρχή ξεκίνησε ο συνθέτης Τάσος Ιωαννίδης για να δημιουργήσει το CD «Λάχανα και Χάχανα - 24 τραγούδια Από Το Βιβλίο Της Γλώσσας Α' Δημοτικού». Η αποδοχή από τα παιδιά, την εκπαιδευτική κοινότητα αλλά και τους γονείς ήταν τόσο θετική ώστε λίγο καιρό πριν και με τη συνεργασία αυτή τη φορά της Παυλίνας Παμπούδη στους στίχους προχώρησε σε ένα δεύτερο ανάλογο εγχείρημα και δίσκο, το «Χάχανα x Λάχανα - Η Προπαίδεια Σε Τραγούδια», που επίσης άφησε εξαιρετικές εντυπώσεις.

Συνομιλήσαμε με τον δημιουργό, χωρίς να παραλείψουμε να ζητήσουμε και την άποψη της Παυλίνας Παμπούδη για την καθοριστικής σημασίας γλωσσική / στιχουργική πλευρά του θέματος, για το πώς είναι να γράφεις τραγούδια με το δυσκολότερο περιεχόμενο και για το πλέον απαιτητικό ακροατήριο, δηλαδή εκπαιδευτικό και για τα παιδιά αντίστοιχα.

Τι προβλήματα παρουσιάζει από καθαρά μουσικής / συνθετικής πλευράς η δημιουργία ενός δίσκου με μουσική για παιδιά;

Η δυσκολία είναι στη δημιουργία ενός τραγουδιού που θα πρέπει να είναι ταυτόχρονα απλό, άμεσο αλλά και πρωτογενές. Ο συνθέτης θα πρέπει να «βλέπει» το παιδί κατάματα και να του λέει την αλήθεια. Αυτό θα συμβεί μόνον αν ο συνθέτης μπορεί να ανακαλύψει το παιδί μέσα του και κατά τη διάρκεια της γένεσης της μελωδίας να το αφήσει εκφραστεί με αυθορμητισμό, σχεδόν άτεχνα και μετά να χρησιμοποιήσει τα εργαλεία της γνώσης του στη μουσική για το «στήσιμο» του τραγουδιού. Η δυσκολία είναι να πας να πάρεις νερό απ' την πηγή με τον... μαστραπά! Το μουσικό «ένδυμα» της ενορχήστρωσης και της ερμηνείας είναι πολύ σημαντικό, αλλά πάντα πρέπει να θυμόμαστε ότι όταν τα παιδιά τραγουδούν το κάνουν μόνο με τις φωνούλες τους. Ακούμε μια μελωδία γυμνή, χωρίς στολίδια και ο στίχος πρέπει να περπατάει πάνω της και να μας πηγαίνει σε έναν χώρο όπου η φαντασία και το συναίσθημα συναντιούνται.

Στη συγκεκριμένη ειδικά περίπτωση και με δεδομένη τη σχέση μουσικής και μαθηματικών ποιες επιπλέον προκλήσεις υπήρχαν; Έλαβες υπόψη σου αυτή τη σχέση όταν έγραφες τη μουσική για τον δίσκο;

Στη μελοποίηση της σύντομης προπαίδειας σκέφτηκα ότι η σύνθεση τραγουδιών σε ρυθμούς που θα είχαν μία αντιστοιχία με τους αριθμούς θα ήταν μια ενδιαφέρουσα ιδέα η οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει τόσο στο επίπεδο της ενέργειας που έχουν οι αριθμοί όσο και οι αντίστοιχοι ρυθμοί. Δηλαδή αισθάνθηκα ότι, αν μελοποιούσα την προπαίδεια του δύο σε ρυθμό 2/4, του τρία σε 3/4, του εφτά σε 7/8, του εννιά σε 9/8 κ.λπ., θα υπήρχε μία «τιθασευμένα ατίθαση» λογική. Η πρόκληση ήταν ενδιαφέρουσα, αλλά η δυσκολία ήταν στο να ξεπεραστεί το συμπαγές φράγμα του δεδομένου «στίχου». Το «μία η εφτά εφτά, δύο η εφτά δεκατέσσερις» κ.λπ. ούτε έμμετρο είναι, ούτε ομοιοκαταληξία έχει, ούτε τις ίδιες συλλαβές οι στίχοι μεταξύ τους. Τα τραγούδια θα έπρεπε να μην είναι περίπλοκα, ανεξάρτητα από την πολυπλοκότητα των ρυθμών. Έτσι βρήκα έναν δρόμο έτοιμο και ανοιχτό, αυτόν της ελληνικής μουσικής παράδοσης, που ως Έλληνας της διασποράς για πολλά χρόνια δεν δίστασα ποτέ να πατήσω πάνω της. Ο ρυθμός των 7/8 είναι ο καλαματιανός, των 9/8 είναι ο καρσιλαμάς, των 6/8 είναι ο ζωναράδικος κ.λπ. Με αυτό τον τρόπο κάθε τραγούδι της προπαίδειας έχει τον δικό του χαρακτήρα και τον δικό του ρυθμό που ανάγεται στην παράδοση. Και κάτι ακόμα. Τα περισσότερα «επιτηδευμένα» παιδικά τραγούδια χρησιμοποιούν έναν ρυθμό 2/4 ή 4/4 στην ταχύτητα των 120 bps που είναι η συχνότητα χτύπων της καρδιάς, έτσι ώστε το παιδί να κινηθεί στον ρυθμό αυτό, άσχετα από το περιεχόμενο του στίχου ή τη σπουδαιότητα της μελωδίας. Τα τραγούδια που φτιάξαμε με την Παυλίνα δεν μπαίνουν καν σ' αυτή την λογική. Το ότι οι Έλληνες χορεύουν σε ρυθμούς με αριθμητή περιττό αριθμό όπως το εφτά, το εννιά ή το ένδεκα ήταν αφορμή να μην διστάσω καθόλου να επιχειρήσω να γράψω παιδικά τραγούδια με αυτούς τους ρυθμούς. Εξάλλου αυτοί οι ρυθμοί είναι σχεδόν στο DNA μας!

ΠΑΥΛΙΝΑ ΠΑΜΠΟΥΔΗ

"Όταν το παιδί παίζει, μαθαίνει πιο εύκολα..."

Πόσο διαφορετικά αντιμετώπισες το γράψιμο των στίχων αυτού του δίσκου σε σχέση με τα βιβλία σου; Το ότι έπρεπε να επικεντρωθείς σε ένα μαθηματικό θέμα τι επιπλέον προκλήσεις δημιούργησε;

ΠΑΥΛΙΝΑ ΠΑΜΠΟΥΔΗ: Το μόνο διαφορετικό για εμένα ήταν ο τρόπος συνεργασίας. Αυτό το συνεχές τηλεφωνικό και ηλεκτρονικό τετ α τετ όπου ανταλλάσσαμε με τον Τάσο ατάκες και μουσικούλες αδιάκοπα, σε απόλυτο συντονισμό, φτιάχνοντας με κέφι και τσακωμούς (δηλ. με χάχανα και λάχανα) τα τραγουδάκια. Όσο για το «μαθηματικό θέμα», τα μαθηματικά είναι πάντα για εμένα πρόκληση και απωθημένο εφόσον υπήρξα ένας παρ' ολίγον φυσικομαθηματικός...

Πάντως, όταν καταπιάστηκα με την προπαίδεια, είχα ήδη στο ενεργητικό μου ένα σχετικό βιβλιαράκι, το «Με Το Ένα Και το Δύο» (εκδόσεις Κέδρος), όπου έγραφα για τους αριθμούς και για τις δυο πρώτες πράξεις, πρόσθεση και αφαίρεση. (Για παράδειγμα: Μια κοτούλα έκανε αβγά / κι ένας κόκορας καβγά / κι ένα βόδι που κοιμόταν / πώς ξυπνά ονειρευόταν...). Αυτό το υλικό ελπίζω ότι θα το αξιοποιήσουμε τώρα με τον Τάσο, έστω και αν είναι πρωθύστερο.

Θα ακολουθήσουν και δίσκοι για τα υπόλοιπα μαθήματα ή, έστω, θα σε ενδιέφερε κάτι τέτοιο και θα ήθελες να το κάνεις;

Δάσκαλοι που χρησιμοποιούν τα τραγούδια και του «Λάχανα Kαι Χάχανα», αλλά και του νέου δίσκου μου έχουν ζητήσει να κάνω τραγούδια και για άλλα μαθήματα του δημοτικού. Για την ώρα όμως επικεντρώνουμε την προσοχή μας με την Παυλίνα στον επόμενο παιδικό δίσκο, ο οποίος θα είναι βασισμένος σε δέσμες μάθησης του νηπιαγωγείου. Ήδη έχουμε αρχίσει την προετοιμασία και θα κυκλοφορήσει μέχρι τον Σεπτέμβριο.

Πώς ανταποκρίθηκαν τα ίδια τα παιδιά -και όχι μόνον η κόρη σου φυσικά!- στην πρωτοβουλία σου αυτή;

Ήδη μέσα στον Ιανουάριο έχω πάει σε διάφορα σχολεία που χρησιμοποιούν τα τραγούδια της προπαίδειας και αποδεικνύονται πολύ χρήσιμα για την απομυθοποίηση της δυσκολίας της. Πολλά παιδιά αλλά και γονείς ακόμα έχουν μια αρνητική τοποθέτηση εξ αρχής με την προπαίδεια. Με τα τραγούδια το παιδί οδηγείται σε έναν χώρο όπου η συναισθηματική νοημοσύνη του μπαίνει σε λειτουργία. Δημιουργείται μια εμπειρία, ένα παιχνίδι που δίνει στο παιδί χαρά. Και όταν το παιδί παίζει μαθαίνει εύκολα... Γενικά η ανταπόκριση από τα παιδιά και τους δασκάλους αλλά και τους γονείς είναι πάρα πολύ καλή. Σε εποχή κρίσης ο δίσκος κοντεύει να γίνει «χρυσός» στο πρώτο δίμηνο!

Πιστεύεις ότι η μουσική μπορεί να χρησιμοποιηθεί και με πιο «επίσημο» τρόπο, ενταγμένη ας πούμε στο πρόγραμμα του υπουργείου Παιδείας, στην εκπαιδευτική διαδικασία;

Η Ελλάδα θα μπορούσε να γίνει παράδειγμα για όλο τον κόσμο αν υιοθετούσε μια τέτοια τακτική. Πιστεύω ότι κάτι τέτοιο θα ήταν τόσο χρήσιμο όσο και πρωτοποριακό.

Συμμερίζεσαι αυτή τη γνώμη, πιστεύεις και εσύ ότι αυτός ο συνδυασμός μουσικής και μαθημάτων προσφέρει αληθινά κάτι στην εκπαιδευτική διαδικασία και θα έπρεπε να υιοθετηθεί σε ένα ευρύτερο και πιο συστηματικό επίπεδο;

Η μουσική οπωσδήποτε βοηθά στην απομνημόνευση και εμπέδωση γνώσεων. Αν υπάρχει επιπλέον περιεχόμενο, φαντασία και χιούμορ στους στίχους που ντύνει αυτή η μουσική, τότε πραγματικά ευτυχεί όχι μόνον ο μαθητής αλλά και ο δάσκαλος! Θα έπρεπε να δοθεί στην εκπαίδευση των πρώτων βαθμίδων μεγαλύτερη προσοχή προς αυτή την κατεύθυνση... Προσωπικά φιλοδοξώ να φτιάξω ένα αναγνωστικό (βιβλίο γλώσσας) που θα είναι κατά 90% έμμετρο, μ' αυτό ασχολούμαι αρκετά χρόνια τώρα. Στο μεταξύ έχουν προκύψει τρία βιβλία για τα γράμματα του αλφάβητου, ένα για τους αριθμούς, ένα CD με κύκλους τραγουδιών για τα μειονοτικά σχολεία της Θράκης και τώρα το CD με την προπαίδεια. Βέβαια και τα άλλα μου βιβλία, αυτά που ονομάζω «δήθεν για παιδιά», έχουν να κάνουν όλα με θέματα γλώσσας και όλα στοχεύουν στην καλλιέργεια του χιούμορ, της φαντασίας και της κρίσης του παιδιού. Θέλω να πω ότι πάντα μ' ενδιαφέρει και με θέλγει αυτού του είδους η ευφρόσυνη «εκπαιδευτική» παραγωγή. Τη θεωρώ σπουδαία και για τους αποδέκτες της αλλά και για εμένα την ίδια, με βοηθά να συντηρώ την πρασινάδα μέσα μου...

πηγή: Η Αυγή