Οι οθόνες αποτελούν αναπόφευκτο μέρος της ενηλικίωσης - και της ανατροφής - σήμερα. Αποτελούν μια πολύτιμη ανταμοιβή και ισχυρό κίνητρο. Επίσης είναι επικίνδυνες γιατί σπαταλούν τον χρόνο των παιδιών μας και τα απομακρύνουν/χωρίζουν, ψυχικά και σωματικά, από τους ανθρώπους και τις εμπειρίες στη ζωή τους.
Για τους περισσότερους γονείς, ο χρόνος που περνούν τα παιδιά τους μπροστά στις οθόνες είναι ένα δύσκολο (αν όχι ενοχικό) θέμα. Για τους γονείς παιδιών με ΔΕΠΥ, αποκτά πρόσθετη βαρύτητα και αποτελεί θέμα διαμάχης, χάρη σε αυτά τα διαρκώς επίμονα ερωτήματα: Προκαλεί ο χρόνος μπροστά στις οθόνες ΔΕΠΥ; Μήπως επιδεινώνει τα συμπτώματά της;
Η σύντομη απάντηση είναι ότι εξαρτάται από το ποιον ρωτάτε. Ας εξετάσουμε όλες τις παραμέτρους και ας φτάσουμε στην επιστημονική αλήθεια για τη σχέση της ΔΕΠΥ και της τηλεόρασης.
Τηλεόραση
Αν είστε όπως πολλοί γονείς, πιθανότατα έχετε χρησιμοποιήσει την τηλεόρασή σας για να κλέψετε μερικές στιγμές για τον εαυτό σας, χωρίς τα παιδιά. Θέλοντας να προλάβετε να μαγειρέψετε ή να ξεκουραστείτε, έχετε στραφεί στα φανταχτερά χρώματα και τα γραφικά του Μπομπ Σφουγγαράκη ή του Νιντζάγκο για να μαγέψετε το παιδί σας.
Η εξάρτηση των γονέων από την τηλεόραση ως νταντά ξεκινά νωρίς. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του 2009 που δημοσίευσε ο Neilsen, «τα παιδιά ηλικίας 2-5 ετών περνούν 32 ώρες την εβδομάδα μπροστά σε μια τηλεόραση — βλέποντας τηλεόραση, DVD, DVR και βίντεο και χρησιμοποιώντας κονσόλες παιχνιδιών. Τα παιδιά ηλικίας 6-11 ετών περνούν περίπου 28 ώρες την εβδομάδα μπροστά στην τηλεόραση». Και μέχρι τη σχολική ηλικία, το 30 τοις εκατό των παιδιών στις ΗΠΑ έχουν τηλεόραση στο δωμάτιό τους.
Για χρόνια, η American Academy of Pediatrics (AAP) παρότρυνε τους γονείς να μην επιτρέπουν σε παιδιά κάτω των 2 ετών να παρακολουθούν τηλεόραση. Αυτό άλλαξε το φθινόπωρο του 2016, όταν η AAP ήρε την απαγόρευση των οθονών για παιδιά κάτω των δύο ετών με δύο μεγάλες προειδοποιήσεις: οι οθόνες θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με την ανθρώπινη αλληλεπίδραση και με μέτρο.
Για τα μωρά, η επιστήμη αναφέρει ότι η έκθεση στην τηλεόραση μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Έτσι, η American Academy of Pediatrics εξακολουθεί να συμβουλεύει τους γονείς να μην αφήνουν τα παιδιά τους να χρησιμοποιούν οθόνες μέχρι την ηλικία των 18 μηνών. Από τους 18 μήνες μέχρι την ηλικία των 2 ετών, συνιστά περιορισμένη χρήση της οθόνης στην περιστασιακή παρακολούθηση βίντεο με ταυτόχρονη αλληλεπίδραση με τους γονείς.
Σύμφωνα με τις νέες οδηγίες της AAP, o κύριος παράγοντας που διευκολύνει τη μάθηση των νηπίων από τις οθόνες (ξεκινώντας από την ηλικία των 15 μηνών περίπου) είναι η από κοινού παρακολούθηση των βίντεο με τους γονείς τους, όπου οι τελευταίοι αναλαμβάνουν να διδάξουν εκ νέου το περιεχόμενο των όσων βλέπουν. Έρευνες δείχνουν ότι από την ηλικία των 24 μηνών, τα παιδιά μπορούν να μάθουν λέξεις από τη ζωντανή συνομιλία μέσω βίντεο με έναν ενήλικα που ανταποκρίνεται ή από μια διαδραστική οθόνη αφής που ωθεί/βοηθά το παιδί να επιλέξει τις σχετικές απαντήσεις».
«Τα καλοσχεδιασμένα τηλεοπτικά προγράμματα, όπως το Sesame Street, μπορούν να βοηθήσουν στον γνωστικό και κοινωνικό τομέα, καθώς και στον εγγραμματισμό σε παιδιά ηλικίας 3 έως 5 ετών και να ανταποκρίνονται στις εξελισσόμενες ανάγκες υγείας και ανάπτυξης των παιδιών. Οι αξιολογήσεις των εφαρμογών από το Sesame Workshop και την Υπηρεσία Δημόσιας Ραδιοφωνίας (PBS) έδειξαν επίσης αποτελεσματικότητα στη διδασκαλία δεξιοτήτων γραμματισμού σε παιδιά προσχολικής ηλικίας.
Δυστυχώς, οι περισσότερες εφαρμογές που βρίσκουν οι γονείς στην κατηγορία των «εκπαιδευτικών» στα καταστήματα δεν έχουν αποτελέσματα. Στοχεύουν μόνο σε τυχαίες ακαδημαϊκές δεξιότητες, δεν βασίζονται στα προγράμματα σπουδών και δεν λαμβάνουν υπόψη τους τα επιστημονικά στοιχεία των ειδικών της ανάπτυξης και των εκπαιδευτικών.
Με άλλα λόγια, οι γονείς θα πρέπει να επιμένουν σε εκπαιδευτικά προγράμματα όπως το Sesame Street και να αλληλεπιδρούν με το παιδί τους ενώ παρακολουθεί τηλεόραση. Επιπλέον, τα παιδιά ηλικίας μεταξύ 2 και 5 ετών δεν πρέπει να περνούν περισσότερο από μία ώρα μπροστά σε μια οθόνη την ημέρα.
Για παιδιά 6 ετών και άνω, η AAP συνιστά την τήρηση συγκεκριμένων οικογενειακών συνηθειών που πρέπει να περιλαμβάνουν σωματική δραστηριότητα, καλές διατροφικές συνήθειες (συμπεριλαμβανομένων των οικογενειακών γευμάτων), επαρκή ύπνο και χρόνο για διαπροσωπική επαφή με φίλους και μέλη της οικογένειας. 1-2 ώρες την ημέρα μπροστά στις οθόνες είναι ένας καλός εμπειρικός κανόνας, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού σας.
Η διαμάχη ΔΕΠΥ και τηλεόραση
Όπως αναφέρθηκε στο περιοδικό Pediatrics τον Απρίλιο του 2004, ερευνητές στο Παιδιατρικό Νοσοκομείο στο Seattle διαπίστωσαν ότι όσο περισσότερη τηλεόραση παρακολουθεί ένα παιδί μεταξύ 1 και 3 ετών, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να αναπτύξει προβλήματα προσοχής μέχρι την ηλικία των 7 ετών. Πιο συγκεκριμένα, για κάθε μια επιπλέον ώρα τηλεόρασης ανά ημέρα, ο κίνδυνος δυσκολιών συγκέντρωσης αυξάνεται κατά 10 τοις εκατό, σε σύγκριση με εκείνον ενός παιδιού που δεν βλέπει καθόλου τηλεόραση. Η υπερβολική θέαση συσχετίστηκε με ένα 28% αύξηση στα προβλήματα προσοχής.
Όπως ήταν αναμενόμενο, αυτή η μελέτη προκάλεσε έντιμες αντιδράσεις και ανησυχίες. Γονείς παιδιών με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής (ΔΕΠΥ) ανησύχησαν: Έκαναν κακό στα παιδιά τους που τα άφησαν να δουν όλα αυτά τα επεισόδια της Ντόρας της εξερευνήτριας; Η παρακολούθηση τηλεόρασης προκαλεί ΔΕΠΥ; Πρέπει να απαγορευτούν όλες οι οθόνες; Για να βρούμε απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα πρέπει να μελετήσουμε προσεκτικά την μελέτη και να εντοπίσουμε τι απέδειξε και τι όχι.
Ο επικεφαλής ερευνητής, Christakis, M.D., αναπληρωτής καθηγητής παιδιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Washington και συνδιευθυντής του Ινστιτούτου Παιδικής Υγείας, παραδέχεται ότι η μελέτη του ήταν περιορισμένη.
Καταρχήν, η μελέτη συνέδεσε την παρακολούθηση τηλεόρασης με γενικά προβλήματα προσοχής, και όχι με διαγνωσμένη ΔΕΠΥ. Οι συμμετέχοντες στη μελέτη δεν ρωτήθηκαν ποτέ αν τα παιδιά τους είχαν ΔΕΠΥ. Αντίθετα, η μελέτη παρακολούθησε πέντε είδη δυσκολιών προσοχής, συμπεριλαμβανομένων των «εμμονικών ανησυχιών» και της «σύγχυσης», κανένα από τα οποία δεν είναι βασικά συμπτώματα ΔΕΠΥ.
Δεύτερον, η μελέτη δεν έλαβε υπόψη τα είδη των προγραμμάτων που παρακολουθούσαν τα παιδιά. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα, όπως το Blue's Clues ή το Mr. Rogers, που έχουν πιο αργό ρυθμό, βασίζονται στην αφήγηση και αποφεύγουν τα γρήγορα ζουμ, τις απότομες παύσεις και τους ενοχλητικούς θορύβους, δεν διαφοροποιήθηκαν από τον πιο επιθετικό προγραμματισμό. Παράλληλα, οι ερευνητές δεν εξέτασαν με ποιο τρόπο συνδέεται η παρακολούθηση τηλεόρασης και τα προβλήματα προσοχής, αν μιλάμε για έναν προβληματισμό για το αν έκανε η κότα το αβγό ή το αβγό την κότα.
Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι τα μικρότερα παιδιά με προϋπάρχοντα ελλείμματα προσοχής μπορεί να έλκονται από την παρακολούθηση τηλεόρασης, καθώς η επίλυση απλών γρίφων ή η συγκέντρωση σε παιχνίδια θα τους ήταν ιδιαίτερα δύσκολα. Προσθέτουν ότι οι γονείς αυτών των παιδιών μπορεί να στρέφονται στην τηλεόραση για να κερδίσουν λίγο χρόνο για να ξεκουραστούν πιο συχνά από ό,τι οι γονείς των παιδιών που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα προσοχής.
Ποιο είναι το συμπέρασμα από όλα αυτά; Μην αισθάνεστε ένοχοι. Πολλά παιδιά που βλέπουν ελάχιστη ή και καθόλου τηλεόραση διαγιγνώσκονται με ΔΕΠΥ και πολλά στοιχεία δείχνουν γενετική προέλευση. Οι ίδιοι οι ερευνητές δήλωσαν ότι, με βάση αυτά τα ευρήματά, η τηλεόραση δεν προκαλεί ΔΕΠΥ.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Η μελέτη του Seattle ήταν μια κλήση αφύπνισης. Σύμφωνα με τον Dr Christakis., οι ταχέως κινούμενες εικόνες στην τηλεόραση και στα βιντεοπαιχνίδια μπορεί να rewire τον εγκέφαλο των πολύ μικρών παιδιών, δυσκολεύοντάς τα να επικεντρωθούν σε πιο αργές εργασίες που απαιτούν περισσότερη σκέψη. Άλλοι λένε ότι η τηλεόραση ενδέχεται, τουλάχιστον προσωρινά, να αδρανοποιεί τα κέντρα στον προμετωπιαίο φλοιό που είναι υπεύθυνα για την οργάνωση, τον προγραμματισμό και την αλληλουχία της σκέψης.
Επομένως, τι μπορείτε να κάνετε σαν γονείς;
- Θέστε λογικά όρια
- Τηρείτε όσο το δυνατόν πιο πιστά τις οδηγίες της AAP
- Μέχρι την ηλικία των 5 ετών μην αφήνετε τα παιδιά σας να βλέπουν μόνα τους τηλεόραση
- Να θυμάστε ότι ο εγκέφαλος των παιδιών αναπτύσσεται καλύτερα μέσω της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης παρά μέσω των παθητικών δραστηριοτήτων
- Διαβάστε μαζί, τραγουδήστε τραγούδια, παίξτε παιχνίδια.
Πώς μπορούμε να αλλάξουμε;
Μπορείτε να περιορίσετε σταδιακά τον χρόνο του παιδιού σας μπροστά στις οθόνες, έχοντας ως στόχο τις μία με δύο ώρες την ημέρα το πολύ. Στον υπολογισμό των ωρών θα πρέπει να συμπεριλάβετε την τηλεόραση, τα βιντεοπαιχνίδια και τον υπολογιστή. Η χρήση χρονοδιακόπτη μπορεί να βοηθήσει. Για να διευκολύνετε την προσαρμογή, προσφέρετε εναλλακτικές: Πηγαίνετε με τα παιδιά σας για κολύμπι ή για ποδόσφαιρο, ενθαρρύνετέ τα να ασχοληθούν με ένα χόμπι ή ένα μουσικό όργανο.
Επιλέξτε μαζί με το παιδί σας τα προγράμματα που θα δείτε μαζί όλη την εβδομάδα και οργανώστε το πώς θα τα δείτε (μετατρέψτε τη διαδικασία σε δραστηριότητα). Εάν μεταδίδονται μέρες και ώρες που λείπετε από το σπίτι ή απλά έχετε άλλες υποχρεώσεις, μπορείτε να τα γράψετε για να τα παρακολουθήσετε το Σαββατοκύριακο. Μην αφήνετε το παιδί σας να κάνει ζάπινγκ στα κανάλια και επιμένετε να έχει τελειώσει τα μαθήματά του πριν ανοίξει την τηλεόραση ή τον υπολογιστή.
Αξιολογήστε τις δικές σας τηλεοπτικές συνήθειες και κρατήστε την τηλεόραση κλειστή μέχρι να θέλετε πραγματικά να παρακολουθήσετε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα. Μην αφήνετε ποτέ την τηλεόραση να παίζει απλά για να υπάρχουν ήχοι.. Εάν ένα πρόγραμμα δεν αξίζει την αμέριστη προσοχή σας, κλείστε την. «Η τηλεόραση δεν είναι ένας λευκός θόρυβος που μπορείς εύκολα να αγνοήσεις», λέει ο Δρ Perrin. «Η εξάλειψη των περισπασμών είναι μια σημαντική πτυχή για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ. Αυτά τα παιδιά χρειάζονται έναν ήσυχο χώρο».
Τι πρέπει να βλέπουμε στην τηλεόραση;
Να θυμάστε ότι αυτό που παρακολουθεί το παιδί σας έχει τόση σημασία όσο και ο χρόνος που περνά μπροστά από μια οθόνη. Ο James M. Perrin, M.d., αναπληρωτής καθηγητής παιδιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Harvard και διευθυντής παιδιατρικής στο Γενικό Νοσοκομείο της Massachusetts στη Βοστώνη, συνιστά εκπομπές που αφηγούνται μια ιστορία με διάρκεια τουλάχιστον 5 - 10 λεπτών. Αυτές περιλαμβάνουν προγράμματα επιστήμης και φύσης και εκπαιδευτικά βίντεο, τα οποία, φυσικά, δεν έχουν διακοπές για διαφημίσεις. Αποφεύγετε προγράμματα με τρομακτικά ειδικά εφέ. Όποτε είναι δυνατόν, να κάνετε τον τηλεοπτικό χρόνο μια διαδραστική εμπειρία. Δείτε τηλεόραση μαζί με το παιδί σας και κάνετέ του ερωτήσεις σχετικά με την υπόθεση. Έτσι θα τον βοηθήσετε να γίνει πιο ενεργός, σκεπτόμενος θεατής. Μην βάλετε τηλεόραση στο παιδικό δωμάτιο.
Είναι σωστό να χρησιμοποιούμε την τηλεόραση ως κίνητρο;
Η χρήση της τηλεόρασης ως ανταμοιβή είναι μια άλλη γκρίζα περιοχή. Οι περισσότεροι ειδικοί πιστεύουν ότι ο τηλεοπτικός χρόνος μπορεί να είναι μια θεμιτή ανταμοιβή για ένα παιδί που κάνει τα μαθήματά του, αποφεύγει προβλήματα στο σχολείο και τηρεί το πρόγραμμά του. Όπως λέει ο Δρ Patrick Kilcarr, Ph.D., κλινικός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Georgetown στην Washington, DC, «η τηλεόραση έχει μια θέση στην ιεραρχία της ζωής ενός παιδιού». Τα παιδιά πρέπει απλώς να συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχει χρόνος και χώρος για την τηλεόραση, αντί να τη βλέπουν ως πηγή συνεχούς ψυχαγωγίας. Ο Kilcarr, για παράδειγμα, επιτρέπει στα παιδιά του να παρακολουθήσουν για μισή ώρα τηλεόραση ή να δουν ένα βίντεο το βράδυ, αφού ολοκληρώσουν τις εργασίες τους για το σχολείο και τις εξωσχολικές τους δραστηριότητες. Ωστόσο, η τηλεόραση δεν πρέπει να είναι το μόνο είδος ανταμοιβής. Προσφέρετε εναλλακτικές: μια ώρα στο πάρκο για skateboard, μια βόλτα για να πάρετε ένα παγωτό ή ένα νέο βιβλίο.
Απλές πρακτικές που βοηθούν:
- Περιορίστε τον χρόνο τηλεόρασης σε 1-2 ώρες το πολύ την ημέρα.
- Επιλέξτε από πριν και προσεκτικά τι θα δείτε. Αποθαρρύνετε το τυχαίο σερφάρισμα στα κανάλια. Καθίστε με το παιδί και ενθαρρύνετέ το να αποφασίσει τι θα παρακολουθήσει με βάση το θέμα της εκπομπής και την περιγραφή του προγράμματος.
- Όταν είναι δυνατόν, παρακολουθείτε τηλεόραση μαζί με τα παιδιά σας. Μιλήστε για όσα βλέπετε και βοηθήστε τα να καταλάβουν τη διαφορά μεταξύ των εκπομπών και των διαφημίσεων.
- Μην τρώτε μπροστά στην τηλεόραση. Εκμεταλλευτείτε την ευκαιρία να περάσετε χρόνο μαζί ως οικογένεια.
- Δώστε το καλό παράδειγμα. Αφού είστε το κύριο πρότυπο του παιδιού σας, περιορίστε τον δικό σας χρόνο μπροστά στην οθόνη για να κάνει και εκείνο το ίδιο. Κλείστε την τηλεόραση και πείτε στο παιδί να πάτε μαζί μια βόλτα.
Απόδοση του άρθρου The Truth About TV and ADHD
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός (Παν. Θεσσαλίας)
Νηπιαγωγός (Α.Π.Θ.)
MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου