Η ικανότητα του παιδιού / ατόμου να περιμένει την σειρά του περιλαμβάνει:
- την ικανότητα να περιμένει (να ελέγχει τις παρορμήσεις του),
- την ικανότητα να καταλαβαίνει τις εκφράσεις του προσώπου και την γλώσσα του σώματος των άλλων ατόμων (κοινωνική αντίληψη) και
- τις δίδυμες δεξιότητες του μοιράσματος και της συνομιλητικής αμοιβαιότητας (τον χορό των αλληλεπιδράσεων).
Το πώς διδάσκουμε ένα άτομο να περιμένει την σειρά του εξαρτάται από το αναπτυξιακό του επίπεδο. Για παράδειγμα, τα μικρά παιδιά και τα άτομα με νοητική αναπηρία ή περιορισμένες γλωσσικές δεξιότητες μπορεί να μην είναι σε θέση να επεξεργαστούν πολλές λεκτικές οδηγίες. Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι σημαντικό να δημιουργούμε ένα περιβάλλον που θα ενθαρρύνει και θα υποστηρίζει την δεξιότητα αυτή.
Η εξήγηση της σημασίας και του τρόπου με τον οποίο περιμένουμε την σειρά μας μπορεί να λειτουργήσει καλά με παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας που βρίσκονται οριακά στο Φάσμα του Αυτισμού.
Το να μαθαίνει κανείς να περιμένει την σειρά του μοιάζει πολύ με το να μαθαίνει να διαβάζει. Καθώς το παιδί κατακτά κάθε επίπεδο, χτίζουμε πάνω στη δεξιότητα ενώ την εξασκούμε σε διαφορετικές καταστάσεις.
Διαβάστε ορισμένες στρατηγικές που αποδείχτηκαν αποτελεσματικές σε παιδιά διαφορετικών ηλικιών και αναπτυξιακών επιπέδων.
Περιμένοντας την σειρά μας στα παιχνίδια
Πολλά παιχνίδια και άλλες διασκεδαστικές δραστηριότητες είναι ιδανικές ευκαιρίες για να μάθουμε στα παιδιά να περιμένουν την σειρά τους. Προτείνω παιχνίδια που έχουν ξεκάθαρη δομή σε συνδυασμό με έντονο το οπτικό στοιχείο, όπως τα παιχνίδια που οι παίκτες ρίχνουν ζάρια, περιστρέφουν έναν τροχό ή ρίχνουν/ παίρνουν κάρτες.
Μερικές φορές τα οπτικά σήματα βοηθούν πολύ τα παιδιά να καταλάβουν πότε είναι η σειρά κάποιου. Για παράδειγμα, μπορείτε να δώσετε σε κάθε παίκτη μια κάρτα που είναι κόκκινη από τη μία πλευρά και πράσινη από την άλλη. Εξηγήστε στα παιδιά ότι κρατούν τις κάρτες τους με την κόκκινη πλευρά προς τα πάνω ενώ περιμένουν και μετά τις γυρίζουν (με το πράσινο προς τα πάνω) όταν έρθει η σειρά τους.
Στην αρχή τα παιδιά μπορεί να χρειάζονται καθοδήγηση/βοήθεια. Για παράδειγμα, αν ο γιος σας παίρνει το ζάρι ενώ δεν είναι η σειρά του, μπορείτε να του δείξετε την κόκκινη κάρτα και να πείτε "Περίμενε" ή να τον ρωτήσετε "Ποιανού σειρά είναι;"
Θυμηθείτε να επαινείτε τα παιδιά σας όταν περιμένουν την σειρά τους είτε λεκτικά είτε στο τέλος του παιχνιδιού με ένα αυτοκόλλητο ή κάποια άλλη μικρή ανταμοιβή.
Παιχνίδι για να διδάξετε στα παιδιά να περιμένουν τη σειρά τους.
Μια πολύ ωραία δραστηριότητα για να μάθουν τα παιδιά να περιμένουν την σειρά τους είναι ένα παιχνίδι κατασκευής με τουβλάκια με 2 παίκτες. Δίνουμε στα παιδιά μια εικόνα της κατασκευής που πρέπει να κάνουν χρησιμοποιώντας τουβλάκια 2 διαφορετικών χρωμάτων (βλ. την αντίστοιχη εικόνα). Η κατασκευή μπορεί να είναι απλή ή σύνθετη, ανάλογα με το επίπεδο των συμμετεχόντων. Δίνουμε στο ένα παιδί όλα τα τουβλάκια του ενός χρώματος πχ τα μπλε και στο άλλο παιδί τα τουβλάκια του άλλου χρώματος πχ τα κόκκινα και τους ζητάμε να κάνουν την κατασκευή δουλεύοντας ουσιαστικά εναλλάξ.
Δομημένες δραστηριότητες στο σχολείο
Τα παιδιά μαθαίνουν να περιμένουν την σειρά τους και στο σχολείο. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών είναι καθοριστικός. Στο νηπιαγωγείο και στα πρώτα σχολικά χρόνια, για παράδειγμα, είναι πολύ συνηθισμένο να έχουμε χρόνο όπου τα παιδιά μοιράζονται με την σειρά τις σκέψεις και τις εμπειρίες τους ή δείχνουν κάτι που έφτιαξαν. Συχνά, κάθονται σε έναν κύκλο, όπου το ένα μετά το άλλο απαντούν σε μια ερώτηση (πχ πώς πέρασαν το Σαββατοκύριακο, τι ζωγράφισαν στο χαρτί τους κοκ). Τέτοιες δραστηριότητες είναι μοναδικές ευκαιρίες για να μάθουν τα παιδιά να περιμένουν την σειρά τους και να ακούν προσεκτικά τους άλλους. Το κλειδί της επιτυχίας τους είναι η επανάληψη ως μέρος του καθημερινού προγράμματος του παιδιού.
Όπως και στο παιχνίδι, ο δάσκαλος μπορεί να χρησιμοποιεί κόκκινες και πράσινες κάρτες ως οπτικά σήματα για να βοηθάει τους μαθητές να θυμούνται να περιμένουν τη σειρά τους. Για να δείχνει πότε τελειώνει η σειρά ενός μαθητή, μπορεί να χρησιμοποιεί ένα χρονόμετρο ή να δίνει μια λεκτική ή οπτική ένδειξη. Για παράδειγμα, μπορεί να κρατάει ψηλά μια κίτρινη κάρτα, η οποία θα ακολουθείται από μια κόκκινη.
Περιμένοντας τη σειρά μας στα πλαίσια ενός διαλόγου/ μιας συζήτησης
Οι οικογένειες μπορούν να χρησιμοποιήσουν μια παρόμοια στρατηγική για να μάθουν στα παιδιά να περιμένουν την σειρά τους στα πλαίσια μια συζήτησης. Οι γονείς μπορούν να βάλουν μερικές κάρτες θεμάτων προς συζήτηση (με εικόνες ή/και λέξεις) στο κέντρο του τραπεζιού, μαζί με μια κόκκινη/πράσινη κάρτα για κάθε άτομο. Στην αρχή, όλες οι κάρτες πρέπει να είναι γυρισμένες ώστε να φαίνεται το κόκκινο χρώμα τους.
Ένα άτομο ξεκινά επιλέγοντας ένα θέμα και έναν συνομιλητή. Για παράδειγμα, ένα παιδί μπορεί να επιλέξει να μιλήσει στον μπαμπά του για το θέμα «σχολείο». Το παιδί και ο μπαμπάς γυρίζουν τις κάρτες τους στο πράσινο. Εν τω μεταξύ, η μαμά και το άλλο παιδί ακούνε προσεκτικά, έχοντας ακόμα τις κάρτες τους γυρισμένες στο κόκκινο. Μόλις τελειώσει η συζήτηση για το σχολείο, το δεύτερο παιδί μπορεί να επιλέξει ένα θέμα και έναν συνομιλητή και ούτω καθεξής.
Αν το παιδί σας δεν είναι έτοιμο για αυτό το είδος προγραμματισμένης συνομιλίας, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τις κάρτες λίγο διαφορετικά. Επιλέξτε μια θεματική κάρτα και δώστε την στον πρώτο ομιλητή. Το άτομο μπορεί να πει ό,τι θέλει για το θέμα, ενώ όλοι οι άλλοι ακούν. Στη συνέχεια, ο ομιλητής δίνει την κάρτα στο επόμενο άτομο για να μιλήσει και η διαδικασία συνεχίζεται μέχρι να μιλήσουν όλοι.
Μπορείτε να προσαρμόζετε όλες αυτές τις στρατηγικές όπου χρειάζεται για να υποστηρίζετε το παιδί σας καθώς βελτιώνονται οι δεξιότητές του.
Ενισχύοντας και τις άλλες κοινωνικές δεξιότητες
Όταν το παιδί σας έχει κατακτήσει σε ένα πρώτο επίπεδο την δεξιότητα να περιμένει την σειρά του στα πλαίσια μιας συζήτησης μπορείτε να δημιουργήσετε τις κατάλληλες συνθήκες για να ενισχύσετε σχετικές κοινωνικές δεξιότητες. Για παράδειγμα, ας πούμε ότι ένα άτομο στο τραπέζι μοιράζεται ότι είχε μια κακή μέρα. Αντί να προχωρήσετε αμέσως στο επόμενο άτομο, δείξτε ενσυναίσθηση και αμοιβαιότητα εκφράζοντας πόσο λυπάστε που είχε μια κακή μέρα ή/και κάνοντας του μια σχετική ερώτηση (με τον όρο «αμοιβαιότητα», εννοούμε μια ανταλλαγή που αντανακλά τις προοπτικές τόσο του ομιλητή όσο και του ακροατή).
Περιμένοντας τη σειρά μας στο τραπέζι
Και κατά τη διάρκεια των γευμάτων είναι σημαντικό το παιδί να περιμένει την σειρά του για να σερβιριστεί. Και εδώ μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τις κάρτες κόκκινης και πράσινης όψης. Όλοι ξεκινούν με την κόκκινη πλευρά προς τα πάνω. Στη συνέχεια, ένας από τους 2 γονείς (αυτός που ετοίμασε το γεύμα) λέει ποιανού σειρά είναι να σερβιριστεί και το άτομο αυτό γυρίζει την κάρτα του από την πράσινη πλευρά.
Και πάλι θα πρέπει να είστε έτοιμοι να παρέμβετε αν το παιδί σας απλώσει το χέρι του για να πάρει πρώτο κάτι ενώ δεν είναι η σειρά του, δείχνοντάς του την κόκκινη κάρτα και λέγοντάς του «Ποιανού σειρά είναι;» ή «Περίμενε σε παρακαλώ». Ομοίως, θυμηθείτε να το επιβραβεύετε και να το επαινείτε κάθε φορά που περιμένει υπομονετικά.
Όπως δείχνουν αυτά τα παραδείγματα, είναι χρήσιμο να χρησιμοποιείτε τα ίδια ή παρόμοια στοιχεία σε διαφορετικές δραστηριότητες και συνθήκες. Η συνέπεια μπορεί να επιταχύνει τη μάθηση και να βοηθήσει ένα παιδί να εφαρμόσει τη δεξιότητα σε νέες και απρόβλεπτες καταστάσεις.
Μπορείτε να έχετε μερικές από αυτές τις κάρτες πράσινης και κόκκινης όψης στην τσάντα σας όταν βγαίνετε έξω έτσι ώστε να τις χρησιμοποιείτε όταν χρειάζεται πχ όταν πρέπει να περιμένετε με το παιδί σας σε μια ουρά, στο εστιατόριο καθώς περιμένετε τον σερβιτόρο για την παραγγελία σας, στο ραντεβού για παιχνίδι με κάποιο άλλο παιδί.
«Περιμένοντας τη σειρά μας» στην εφηβική ηλικία
Καθώς το παιδί προχωράει αναπτυξιακά, υπάρχουν δραστηριότητες που εισάγουν πιο προηγμένες κοινωνικές δεξιότητες σχετικά με την αναμονή της σειράς του.
Πάρτε, για παράδειγμα, έναν μαθητή γυμνασίου που γίνεται ανυπόμονος ενώ περιμένει τη σειρά του στο παιχνίδι Jenga. Καλό είναι να κάνετε μια μικρή προπόνηση πριν το παιδί πάει να παίξει με τους φίλους του.
Πρώτα, ενθαρρύνετε τον έφηβο να κοιτάξει το παιδί του οποίου είναι η σειρά για να δει αν φαίνεται να γνωρίζει ότι παίζει εκείνο. Μπορείτε να του πείτε να ψάχνει ενδεικτικά σημάδια συγκέντρωσης, όπως τα συνοφρυωμένα φρύδια και το σφιγμένο στόμα. Σαφώς, η ανάγνωση των εκφράσεων του προσώπου και της γλώσσας του σώματος είναι σημαντικές κοινωνικές δεξιότητες που πρέπει να καλλιεργηθούν.
Επιπλέον, διδάξτε στον έφηβο πώς να εκφράζει μια ευγενική προτροπή όπως «Συγγνώμη που είμαι ανυπόμονος. Χρειάζεσαι περισσότερο χρόνο για να σκεφτείς;»
Ελπίζω να πήρατε μερικές ιδέες για το πώς μπορείτε να βοηθήσετε τα παιδιά σας να μάθουν να περιμένουν την σειρά τους!
Απόδοση του άρθρου Autism and taking turns
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός (Παν. Θεσσαλίας)
Νηπιαγωγός (Α.Π.Θ.)
MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου