Η απώλεια παιδιών είναι από τα θέματα που δεν ξεσηκώνουν πλουραλιστικές αναλύσεις: η φρίκη είναι τόσο άμεση και καθολική που διαπερνά κάθε επιμέρους κρίση και κριτική, καταλήγοντας σε μια πλειοψηφική, αν όχι ενιαία, κοινωνική στάση. Μπροστά σε γεγονότα όπως είναι οι θάνατοι των μικρών κοριτσιών στην Πάτρα, οι άνθρωποι συσπειρώνονται με σπάνια ομοψυχία και βιώνουν ακούσια συναισθηματική εμπλοκή. Το φαινόμενο οφείλεται στις αναρίθμητες μορφές που μπορεί να πάρει η ταύτιση: όποιος έχει παιδιά, φαντάζεται τα παιδιά του στη θέση των αδικοχαμένων· όποιος δεν έχει παιδιά, φαντάζεται τα παιδιά που θα μπορούσε να έχει· όποιος δεν μπορεί να κάνει παιδιά ή έχει χάσει το παιδί του, αισθάνεται κατάφωρα αδικημένος. Ακόμη κι αυτοί που δεν έχουν καμία εγγύτητα προς την παιδικότητα, βλέπουν στον παιδικό θάνατο τη βάναυση προσβολή μιας άτυπης κοσμικής τάξης και δικαιοσύνης. Οταν, δε, το τοπίο του θανάτου είναι ομιχλώδες και εγκληματικό, η οργή εξελίσσεται σε μίσος. Το ζήτημα είναι πολιτισμικό. Και, όπως όλες οι εκφάνσεις πολιτισμού, έχει και αυτό τα όριά του.
Περιττές κουβέντες
Δεν υπάρχουν πολλά να πει κανείς για τον θάνατο της εννιάχρονης Τζωρτζίνας και για τη μητέρα της, στην οποία έχει ασκηθεί ποινική δίωξη για ανθρωποκτονία από πρόθεση. Ή μάλλον υπάρχουν τόσο πολλά να πει κανείς που η ουσία είναι βέβαιο πως θα χαθεί μέσα στις άφθονες διατυπώσεις και στα συναισθήματα. Πάντως, δεν είναι μόνο το τεκμήριο αθωότητας που καθιστά περιττά τα σχόλια, αλλά και το είδος του φερόμενου ως τελεσθέντος εγκλήματος. Η πράξη αυτή καθαυτή είναι αρκετή για να προκαλέσει κορεσμό – δεν έχει ανάγκη από λεκτικά συμπληρώματα. Τι νόημα έχουν οι ύβρεις, οι περίτεχνες προσβολές και οι κατάρες; Σε τι ακριβώς θα συμβάλουν πέρα από τη δική μας εκτόνωση; Τα ειδεχθή γεγονότα, εκτός από δίκαιο θυμό, προκαλούν και μια διεστραμμένη εκδοχή ηδονής: πολλοί άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη να εκφράσουν την αποστροφή τους προς τον δράστη όχι μόνο για το έγκλημα που έκανε, αλλά επειδή με αυτόν τον τρόπο επιβεβαιώνουν τη δική τους ηθική ανωτερότητα – στον εαυτό τους και στους άλλους. Το να μην είσαι τέρας, βέβαια, δεν είναι και τρομερό κατόρθωμα. Παρ’ όλα αυτά, δεν υπάρχει πιο κολακευτική σύγκριση από τη σύγκριση με το απεχθές άκρο.
Εκπαίδευση στη χυδαιότητα
Το μαινόμενο πλήθος που ζητάει περιπαθώς «να δοθεί στον λαό» η κατηγορουμένη και παραμονεύει έξω από το σπίτι της φωνάζοντας συνθήματα ή βανδαλίζοντας τα παντζούρια της είναι ένα θλιβερό φαινόμενο που δεν προέκυψε μόνο του. Αντιθέτως, προετοιμάζεται μεθοδικά εδώ και καιρό από τηλεοπτικές εκπομπές, ιστοσελίδες και έντυπα που επιδίδονται σε μια ανεκδιήγητη πορνογραφία τρόμου και φθηνού σασπένς προκειμένου να κεφαλαιοποιήσουν το δράμα, όσο αυτό κρατάει. Δεν πρόκειται για το συνηθισμένο είδος εμπορευματοποίησης στο οποίο ενδίδουν λίγο πολύ όλοι όσοι ζουν από τηλεθεάσεις, διαδικτυακά views και φύλλα· η δημοσιογραφική διαχείριση της υπόθεσης της Ρούλας Πισπιρίγκου ήταν ένα μνημείο ανηθικότητας που εξευτέλισε τον θάνατο των παιδιών της, ανεξάρτητα από το πώς αυτός επήλθε: συνεντεύξεις, ολογράμματα, ανούσιες λεπτομέρειες και σκανδαλοθηρικές παρεκβάσεις φανάτισαν τους ετοιμοπόλεμους μικροαστούς, μετέτρεψαν τον θάνατο σε ριάλιτι και, το κυριότερο, αγνόησαν τη ρίζα του προβλήματος.
Η πικρή ουσία
Αν κάτι πρέπει να μας μείνει από την υπόθεση, δεν είναι οι selfies της κατηγορουμένης ούτε οι ερωτικοί καβγάδες ή τα ταξίδια με τον σύζυγό της. Είναι άραγε τόσο απαραίτητη η γαρνιτούρα του συνοικιακού κουτσομπολιού για να αντιδράσουμε στον θάνατο τριών μικρών παιδιών; Το πρόβλημα βρίσκεται αλλού: στα παιδιά εκεί έξω που παραμένουν ανυπεράσπιστα· στην έλλειψη κρατικών ή άλλων μηχανισμών εντοπισμού, πρόληψης και καταστολής της ενδοοικογενειακής κακοποίησης· στην τεκνοποίηση ως αυτοματισμό παράδοσης και προϊόν κοινωνικής πίεσης. Μας αρέσει να λέμε, συνήθως κατόπιν εορτής και πάντα στο πλαίσιο κάποιας αυτάρεσκης επίκρισης, πως δεν είναι όλοι οι άνθρωποι κατάλληλοι για να γίνουν γονείς. Το λέμε, αλλά φερόμαστε σαν να μην το πιστεύουμε. Γιατί αν το πιστεύαμε, δεν θα θεωρούσαμε ακόμα την εικόνα της παραδοσιακής οικογένειας ως ιδανικό και απόλυτο υπαρξιακό προορισμό. Δεν θα είχαμε απ’ όλους τους ενηλίκους την αξίωση να παντρευτούν και να κάνουν παιδιά, αλλά θα τους αφήναμε ελεύθερους να κάνουν τις επιλογές τους, χωρίς συναισθηματικούς εκβιασμούς και ενοχές. Και αν μια τέτοια ελευθερία κατοχυρωνόταν σε επίπεδο κουλτούρας, ίσως να ήταν λιγότερα τα παιδιά που σήμερα υφίστανται τις συνέπειες της ακραίας γονικής ανεπάρκειας.
Αντίσταση στον όχλο
Η σύμπνοια του πηγαίου συναισθήματος γίνεται εύκολα οχλαγωγία μαζικού παροξυσμού. Ο όχλος ζητάει πολλά και δεν δίνει τίποτα, ενώ ο θυμός του γεννά προπηλακισμό, αυτοδικία και παράνοια. Οταν το αίσθημα δικαίου μετατρέπεται σε αντικοινωνική δραστηριότητα, παύει να έχει σχέση με το δίκαιο· είναι πλέον ένα νοσηρό αντανακλαστικό ζωώδους ποιότητας και καταστροφικής προοπτικής. Ομως, όποιος θέλει κάθαρση και πρόοδο δεν χώνεται βαθύτερα στη ζούγκλα. Βγαίνει από αυτήν και κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί για τον εαυτό του και τους γύρω του. Εκτός αν μοιάζει περισσότερο απ’ ό,τι νομίζει με εκείνο που εχθρεύεται.
Πηγή: Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου