Ψυχική υγεία με εμφυτεύματα

Η εμφύτευση ηλεκτροδίων που διεγείρουν συγκεκριμένους πυρήνες του εγκεφάλου βοηθά στον κατευνασμό ψυχιατρικών διαταραχών, καθώς και των νόσων του Πάρκινσον, της επιληψίας, της κατάθλιψης...

Υπεύθυνος: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΤΗΣ SUSAN YOUNG

Η «εν τω βάθει εγκεφαλική διέγερση», γνωστή περισσότερο ως DBS (Deep Brain Stimulation), χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της νόσου του Πάρκινσον, της επιληψίας, της κατάθλιψης και για ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές, όμως δεν γνωρίζουμε αρκετά για το πώς ακριβώς λειτουργεί. Μία μελέτη που συνδύασε ηλεκτρική διέγερση του εγκεφάλου με συγκεκριμένες απεικονίσεις, έδειξε πως η διόρθωση προβληματικών νευρωνικών κυκλωμάτων μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα κοινών ψυχιατρικών διαταραχών.

Ενας βηματοδότης εγκεφάλου βοήθησε αυτά τα κυκλώματα να επανέλθουν σε φυσιολογική λειτουργία σε ασθενείς με βαριές μορφές ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, σύμφωνα με αναφορά ερευνητών που δημοσιεύθηκε την περασμένη εβδομάδα στο επιστημονικό περιοδικό Nature Neuroscience. Η έρευνα μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της θεραπείας της συγκεκριμένης νεύρωσης και ίσως οδηγήσει σε νέες, λιγότερο επεμβατικές, μορφές θεραπείας.

Εμμονές

Ο ιδεοψυχαναγκασμός είναι μία ψυχιατρική διαταραχή που προκαλεί εμμονές στους ασθενείς, οι οποίες συχνά οδηγούν σε επαναλαμβανόμενες καταναγκαστικές συμπεριφορές.

Οι Μαρτίν Φίγκεε και Ντάμιαν Ντένις του Ακαδημαϊκού Ιατρικού Κέντρου του Αμστερνταμ και οι συνεργάτες τους χρησιμοποίησαν τη μέθοδο της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI) για να παρακολουθήσουν τις αλλαγές στη ροή του αίματος στον εγκέφαλο, έναν σημαντικό δείκτη της νευρικής δραστηριότητας, σε ασθενείς που πάσχουν από βαριές μορφές ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, αλλά και σε υγιή άτομα, χρησιμοποιώντας τη μέθοδο της «εν τω βάθει εγκεφαλικής διέγερσης».

Ο Μπέντζαμιν Γκρίνμπεργκ, ψυχίατρος του Πανεπιστημίου Μπράουν της Βοστόνης που χρησιμοποιεί την τεχνική αυτή για τη θεραπεία ασθενών με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, περιγράφει τη δυσκολία της διαδικασίας: «Η fMRI σε ασθενείς με εγκεφαλικά εμφυτεύματα ηλεκτροδίων θέλει ιδιαίτερη προσοχή, για να γίνει με ασφάλεια», εξηγεί. Η τεχνολογία αυτή χρησιμοποιεί ισχυρά μαγνητικά πεδία και παλμούς ραδιοσυχνότητας, που μπορούν να διαταράξουν τη λειτουργία της μπαταρίας του βηματοδότη ή «ακόμα χειρότερα, να υπερθερμάνουν τον εγκέφαλο γύρω από τα ηλεκτρόδια», λέει ο Φίγκεε. Χρησιμοποιώντας όμως ένα μαγνητικό πηνίο που περιβάλλει μόνο το κεφάλι του ασθενούς, απενεργοποιώντας προσωρινά το βηματοδότη κατά τη διάρκεια της τομογραφίας και λαμβάνοντας κάποια επιπλέον μέτρα ασφαλείας, οι ερευνητές μπόρεσαν να εντοπίσουν νευρολογικές αλλαγές στους υπό θεραπεία ασθενείς.

Συμπεράσματα

Η θεραπεία έδειξε πως οι ασθενείς με ιδεοψυχαναγκασμό είχαν μειωμένη λειτουργία, σε σχέση με τους υγιείς εθελοντές της μελέτης, σε μία περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται επικλινής πυρήνας και σχετίζεται με τις διαδικασίες κινητοποίησης και τις αυτόματες συμπεριφορές. Ομως η διαταραχή φαίνεται να σχετίζεται περισσότερο με τη σύνδεση του επικλινούς πυρήνα και του μετωπιαίου φλοιού, ο οποίος επηρεάζει την ικανότητα λήψης αποφάσεων. Η επικοινωνία μεταξύ αυτών των δύο περιοχών ήταν εντονότερη στους ασθενείς με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, όταν οι βηματοδότες ήταν ανενεργοί.

«Οταν οι ασθενείς με ιδεοψυχαναγκασμό συμπεριφέρονται καταναγκαστικά, δεν μπορούν να κάνουν τίποτα άλλο - μπορεί, για παράδειγμα, να πλένουν συνεχώς τα χέρια τους, αγνοώντας τις υπόλοιπες καθημερινές τους υποχρεώσεις», λέει ο Φίγκεε. Υπάρχει συνεχής επικοινωνία και έντονη δραστηριότητα μεταξύ του μετωπιαίου φλοιού και του επικλινούς πυρήνα, και αυτό είναι που επιχειρεί να περιορίσει η θεραπεία της εγκεφαλικής διέγερσης, λέει, διακόπτοντας τη σύνδεση μεταξύ των δύο αυτών περιοχών του εγκεφάλου.

Τα αποτελέσματα συμβαδίζουν με παλαιότερες υποθέσεις της επιστημονικής κοινότητας. Εδώ και αρκετό καιρό, όλοι εκτιμούσαν πως αυτή η επαναφορά του εγκεφαλικού κυκλώματος μπορεί να έχει θεραπευτικά αποτελέσματα, όμως κανείς δεν μπορούσε να δείξει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί. Κατά τον Φίγκεε, «τώρα γνωρίζουμε πως αυτές οι συγκεκριμένες αλλαγές στο συγχρονισμό των νευρωνικών κυκλωμάτων είναι αυτό που ψάχνουμε να ρυθμίσουμε». «Από τα ευρήματα αυτά μπορεί να προκύψουν νέες μέθοδοι που θα μας βοηθήσουν στη διάγνωση της ασθένειας, αλλά και μέθοδοι για την παρακολούθηση της πορείας διαφόρων σχετικών θεραπειών», λέει ο Γκρίνμπεργκ.

Νέα συστήματα

Μπορεί επίσης να βοηθήσουν στη βελτίωση των συστημάτων που χρησιμοποιούνται για την εγκεφαλική διέγερση. «Οι βηματοδότες που χρησιμοποιούμε για τον εγκέφαλο δεν είναι τόσο εξελιγμένοι όσο οι αντίστοιχοι για την καρδιά», τονίζει ο ίδιος. «Ενας καρδιακός βηματοδότης μπορεί να εντοπίσει αφύσικη δραστηριότητα και να ενεργοποιηθεί μόνο για τη ρύθμιση αυτής. Ομως στον εγκέφαλο βρισκόμαστε ακόμα στο στάδιο που μαθαίνουμε τι συνιστά αφύσικη δραστηριότητα και πώς θέλουμε να τη ρυθμίσουμε».

Το επόμενο βήμα για την ομάδα θα είναι να χρησιμοποιούν τις μετρήσεις εγκεφαλικής δραστηριότητας, για να καθορίζουν εάν η «εν τω βάθει εγκεφαλική διέγερση» λειτουργεί σωστά. Ενα εμφύτευμα έχει πολλά ηλεκτρόδια και χρειάζεται πολλαπλές δοκιμές, για να μάθουμε ποια πρέπει να είναι ενεργά, ενώ και οι ρυθμίσεις σε κάθε βηματοδότη είναι εξατομικευμένες. «Ακόμα δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς πρέπει να κάνουμε - κάποιες φορές ο ασθενής αντιδρά και κάποιες όχι, μερικές φορές χρειάζονται μήνες ολόκληροι δοκιμών, για να βρούμε την αποτελεσματικότερη ρύθμιση», εξηγεί ο Φίγκεε. Η χρήση της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας σε συνδυασμό με τη θεραπεία της εγκεφαλικής διέγερσης μπορεί να βρίσκεται ακόμα πολύ μακριά, «όμως όταν αυτό γίνει εφικτό, θα μπορούμε να επιτύχουμε τους στόχους της θεραπείας με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια και αποτελεσματικότητα», καταλήγει...

Πηγή: Ελευθεροτυπία