«Κυρία, ποια είναι η αποστολή μας σήμερα;»

Είναι επτά το απόγευμα και στο ισόγειο της οδού Σκαλκώτα ακούγονται χαρούμενες παιδικές φωνές. Πρώτος μπαίνει στο δωμάτιο ο Θοδωρής. «Κυρία, ποια είναι η αποστολή μας σήμερα;» ρωτά το επτάχρονο αγόρι συμπαρασύροντας και τα υπόλοιπα παιδιά. «Σε τι περιπέτεια πάμε;» ακούγεται ο Αλέξανδρος, ενθουσιασμένος. Σε λίγα λεπτά, η αποστολή της ημέρας ξεκινά και η Χάρις Καρνέζη με την ομάδα της δίνουν το σύνθημα για μια διαδραστική περιπέτεια, βασισμένη στην πρωτοποριακή μέθοδο που δημιούργησε η ίδια η παιδαγωγός για να βοηθήσει παιδιά με επικοινωνιακές δυσκολίες, χαμηλή αυτοεκτίμηση και προβλήματα συμπεριφοράς.

Οι μεταμφιέσεις διαδέχονται η μία την άλλη, οι μουσικές εναλλάσσονται, το ίδιο και οι φωνές. Τα παιδιά κυλιούνται στο πάτωμα, ξανασηκώνονται, τρέχουν, συμμετέχουν με λόγια και κινήσεις στην εξέλιξη της ιστορίας. Ο ενθουσιασμός ξεχειλίζει από άκρη σε άκρη του δωματίου.

«Δεν πρόκειται για θεατρική αγωγή, αυτό δηλαδή που ακούμε ότι ανοίγει την ψυχή των παιδιών. Εδώ, υπάρχει συγκεκριμένη εκπαιδευτική ύλη που προϋποθέτει ότι ξέρουμε πώς λειτουργεί το μυαλό ενός παιδιού που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού, ενός παιδιού με ΔΕΠΥ, με χαμηλή αυτοεκτίμηση, με επιλεκτική αλαλία, με φοβίες», λέει στην «Κ» η παιδαγωγός και πρώην ηθοποιός, Χάρις Καρνέζη εξηγώντας μας το πρωτοποριακό ψυχοπαιδαγωγικό μοντέλο του Γνωσιακού Συμπεριφορικού Δράματος που η ίδια δημιούργησε.

«Η μέθοδος αυτή συνδυάζει τις γνωσιακές συμπεριφορικές θεωρίες με το παιδαγωγικό θέατρο. Το θέατρο εδώ λειτουργεί σαν τον “Δούρειο Ιππο” που εμπεριέχει την εκπαιδευτική ύλη. Είναι ο τρόπος για να παροτρύνουμε τα παιδιά να πετύχουν τους στόχους. Δεν τους υποδεικνύουμε πώς να συμπεριφερθούν, αλλά δημιουργούμε τις συνθήκες, ώστε να φτάσουν εκεί που θέλουμε. Για παράδειγμα, εάν προσπαθούμε να πετύχουμε την επαφή με το βλέμμα, εγώ θα χάσω τη φωνή μου. Το παιδί αυτόματα αποκτά το κίνητρο, προκειμένου να βρει τον θησαυρό, να με κοιτάξει στα μάτια. Οχι επειδή του λέω “κοίτα με”, αλλά επειδή ξαφνικά σταμάτησα να μιλάω».

Το Γνωσιακό Συμπεριφορικό Δράμα (CBD) είναι ένα ψυχοπαιδαγωγικό μοντέλο που βασίζεται σε επιστημονική μελέτη της Καρνέζη στα χρόνια που έκανε το διδακτορικό της στο Πανεπιστήμιο του Δουβλίνου. Συνδυάζει την τέχνη του θεάτρου με αισθήματα ψυχολογίας, εκπαιδεύοντας παιδιά με κοινωνικές και επικοινωνιακές δυσκολίες. Η ίδια δίδαξε πρώτη φορά αυτήν τη μέθοδο το 2004 στη Μελβούρνη, εκπαιδεύοντας νέους θεραπευτές σε ένα πρότυπο σχολείο για παιδιά με αυτισμό. Εκτοτε έχει διδάξει εκατοντάδες ψυχολόγους, εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές και δασκάλους ειδικής αγωγής στην Ιρλανδία, την Αυστραλία, την Αμερική και την Ελλάδα.

Η Γιολάντα Μ., μητέρα ενός παιδιού στο φάσμα του αυτισμού, αποφάσισε πριν από λίγα χρόνια να παρακολουθήσει και η ίδια το σεμινάριο, προκειμένου να μπορέσει να βοηθήσει τον γιο της.

«Ηθελα να μάθω πώς λειτουργεί αυτή η μέθοδος για να την εντάξω στην καθημερινότητα και στο παιχνίδι μας», λέει στην «Κ» και περιγράφει τα οφέλη που παρατήρησε στο παιδί της από τον πρώτο κιόλας καιρό που άρχισε να συμμετέχει στο πρόγραμμα.

«Εβλεπα τον ενθουσιασμό του Γρηγόρη να λύσει το μυστήριο και την προσπάθειά του να καταφέρει να συνεργαστεί αποτελεσματικά με τα άλλα παιδιά, πράγμα που δεν ήταν εύκολο, αλλά χτίστηκε σταδιακά. Θυμάμαι μια φορά είχε στείλει ένα γράμμα στη Χάρις στο οποίο έγραφε ότι δεν θέλει να την ξαναδεί ποτέ γιατί δεν αντέχει να τη βλέπει τόσο λίγο! Και με τον καιρό έμαθε να τιθασεύει ακόμη κι αυτόν τον ενθουσιασμό του και εκμεταλλευόταν στιγμές μέσα στην εβδομάδα, μέχρι δηλαδή το επόμενο μάθημα, να φέρνει στο μυαλό του το μυστήριο που είχαν να λύσουν και τους τρόπους επίλυσης, σκεπτόμενος με μέθοδο και προσηλωμένος στον στόχο. Αυτό τον βοηθούσε να ρυθμίζει τη συμπεριφορά του και σε άλλους τομείς και τον μάθαινε να λύνει προβλήματα στο σχολείο και στις συναναστροφές του πολύ πιο μεθοδικά».

Ο Γρηγόρης είναι σήμερα 12 ετών και έχει μετακομίσει με τη μητέρα του μακριά από την Αθήνα. Οπως λέει η ίδια, τα πάει εξαιρετικά στο σχολείο, συναναστρέφεται καλά με τους συνομηλίκους του και κάνει όνειρα για το μέλλον.

«Καθώς μεγαλώνει αυτό που κυρίως με απασχολεί είναι οι κοινωνικές του συναναστροφές και ο έλεγχος των έντονων συναισθημάτων. Να μπορεί να βλέπει τον εαυτό του σε σχέση με τους άλλους. Μαθαίνει σιγά σιγά ότι δεν είμαστε φτιαγμένοι για να είμαστε μόνοι. Βρισκόμαστε, όμως, σε πολύ καλό δρόμο και μαθαίνω κι εγώ μαζί του. Πλέον ο Γρηγόρης δείχνει πόσο ανθεκτικός και ευέλικτος μπορεί να γίνει όταν χρειαστεί κι έχει κατανοήσει πόσο σημαντικό είναι στη ζωή όχι να δημιουργούμε προβλήματα και να μένουμε σε αυτά, αλλά να βρίσκουμε λύσεις», τονίζει η μητέρα του 12χρονου, υπενθυμίζοντας τη σημασία της ευαισθητοποίησης των γονιών με παιδιά στο φάσμα του αυτισμού.

«Να είναι ενήμεροι και να στηρίζονται στην παρατήρηση των συμπεριφορών του παιδιού τους, ώστε να τις επικοινωνούν στους θεραπευτές και τους δασκάλους το συντομότερο δυνατό για να αντιμετωπίζονται οι δυσκολίες και να βρίσκονται οι λύσεις. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει η σωστή καθοδήγηση».

«Φεύγω για το θεατράκι»

Κάθε Κυριακή, η 7χρονη Χριστίνα παρακολουθεί το πρόγραμμα του CBD. Η μικρή είχε διαγνωστεί με αυτισμό στα τρία της χρόνια και οι μεγαλύτερες δυσκολίες της εντοπίζονται στην κοινωνική συναναστροφή, στην ικανότητα να εξάγει συμπεράσματα, στην έλλειψη λεξιλογίου, καθώς και στη σύνθετη και κριτική σκέψη. Αυτές οι δυσκολίες έκαναν τον πρώτο καιρό αμφίβολη τη δυνατότητα συμμετοχής της στο πρόγραμμα.

«Δεν ήταν βέβαιο ότι θα μπορούσε να ενταχθεί στο πρόγραμμα γιατί ως παιδί ήταν πολύ μαζεμένη και δεν ξέραμε αν θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις», μας λέει η μητέρα της Παναγιώτα Ν. και περιγράφει τις αλλαγές που βλέπει στο παιδί της, ενάμιση χρόνο αργότερα.

«Από το τέλος του πρώτου χρόνου και μετά είδαμε τεράστιες διαφορές, κυρίως στο κοινωνικό κομμάτι. Κάνει πιο εύκολα παρέες και έχει λυθεί πολύ το λεξιλόγιό της. Σκέφτεται, βγάζει συμπεράσματα και αφηγείται ιστορίες. Θυμάται τα πάντα από όσα κάνουν. Είναι το πρόγραμμα το οποίο της προσφέρει πολλή χαρά. Κάθε Κυριακή μάς λέει, “είναι η δουλειά μου, φεύγω για το θεατράκι”».

«Για πρώτη φορά έβαλε σε λέξεις το δύσκολο συναίσθημα»

Για τον 10χρονο Φοίβο που έχει διαγνωστεί με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), το πρόγραμμα του CBD έχει αποδειχθεί ένα πολύτιμο εργαλείο στην προσπάθεια που καταβάλλει να διατηρήσει την προσοχή και να τιθασεύσει την παρόρμησή του.

«Τον έχει βοηθήσει να μάθει πώς να ρίχνει τους ρυθμούς του και να διατηρεί τον έλεγχο, κι αυτό περιλαμβάνει και τα πολύ έντονα συναισθήματα που συχνά συνοδεύουν τη διάσπαση: η μικρή ανοχή στην αποτυχία, το άγχος, η απογοήτευση, ο θυμός. Πλέον, βρίσκει τρόπους να χτίζει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και να αναγνωρίζει καλύτερα ποιες συμπεριφορές βοηθούν και ποιες όχι τον ίδιο και την ομάδα. Εξασκείται παίζοντας, χωρίς καν να το συνειδητοποιεί. Είναι παρέμβαση “ντυμένη” παιχνίδι. Σαν να φτιάχνει με το CBD έναν οδικό χάρτη, που ξέρει πως λειτουργεί καλά κι έτσι προσπαθεί στη συνέχεια να τον εφαρμόσει και στις υπόλοιπες συναναστροφές του», εξηγεί στην «Κ» η μητέρα του, Μυρτώ Π.

Η ίδια αφηγείται ένα στιγμιότυπο που τη συγκίνησε βαθιά. Εγινε πέρυσι, όταν ο Φοίβος ήταν 9 χρονών. «Εζησε ένα πολύ δύσκολο πένθος όταν έχασε τη γιαγιά του ξαφνικά. Δεν μιλούσε καθόλου γι’ αυτό, δεν ανέφερε ούτε το όνομά της. Δεν το είπε στο σχολείο, δεν το είπε στους συναθλητές του, δεν το μοιραζόταν ούτε με την ομάδα του CBD στην αρχή των συναντήσεων, που τα παιδιά λένε τα νέα τους. Εκανε για καιρό σαν να μην είχε συμβεί τίποτα. Αφού ενημέρωσα την κ. Καρνέζη, εκείνη ενσωμάτωσε σε μία αποστολή έναν ήρωα που περνούσε δύσκολα. Οταν τα παιδιά έψαχναν για ποιο λόγο μπορεί να μην ένιωθε ο ήρωας καλά, ο Φοίβος είπε: «Ισως έχασε τη γιαγιά του, μπορεί γι’ αυτό να μη νιώθει ωραία». Και ήταν η πρώτη φορά που έβαλε σε λέξεις αυτό το δύσκολο συναίσθημα που τον ταλαιπωρούσε τόσον καιρό».

Η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζει η ίδια και η οικογένειά της σήμερα, μάς εξηγεί, είναι η άγνοια των ενηλίκων για τη ΔΕΠΥ και η έλλειψη της κατάλληλης εκπαίδευσης πολλών οι οποίοι έρχονται σε επαφή με παιδιά. Γι’ αυτό θεωρεί πως είναι σημαντικό οι γονείς να ενημερώνονται από ειδικούς που εμπιστεύονται.

«Η γνώμη μου είναι πως δεν υπάρχει ενιαία συνταγή. Για κάθε παιδί μπορεί να δουλέψει άλλο πράγμα και πολλές φορές πρέπει ο γονιός να ψάξει, να δοκιμάσει και να απορρίψει μέχρι να βρει αυτό που ταιριάζει. Διαδικασία που κοστίζει, αλλά κυρίως φθείρει».

Βίκυ Κατεχάκη

Πηγή: Καθημερινή