«Η Λωξάνδρα, μια νέα γυναίκα με σύνδρομο Down, γίνεται το πρώτο ανάπηρο άτομο που υπογράφει συμβόλαιο ηθοποιού με το Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας. Αφήνει την πόλη και τη γνώριμη καθημερινότητά της και ταξιδεύει στην Αθήνα για να γίνει μέλος του επαγγελματικού θιάσου του Εθνικού. Για τους επόμενους 6 μήνες η Λώξη κάνει πρόβες και φίλους, ερωτεύεται, διασκεδάζει, απογοητεύεται και συνεχίζει ξανά και ξανά να διεκδικεί προσβασιμότητα στην πράξη, ανατρέποντας ένα στερεότυπο τη φορά.»
Αυτή είναι η σύνοψη του ντοκιμαντέρ «Λώξη» του Δημήτρη Ζάχου και Θανάση Καφετζή. Η ταινία τους έκανε πρεμιέρα στο 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης κερδίζοντας την αγάπη του κοινού καθώς και το Βραβείο Προσβασιμότητας Alpha Bank, είναι ένα ντοκιμαντέρ για την πρώτη επαγγελματία ηθοποιό με σύνδρομο Down στην Ελλάδα. Η Λωξάνδρα Λούκα, είναι μια νεαρή γυναίκα και ηθοποιού, η οποία αγωνίζεται και αξιώνει στην πράξη ισότιμη πρόσβαση στη ζωή και την τέχνη της.
Μιλήσαμε με τον Δημήτρη Ζάχου και τον Θανάση Καφετζή για το πως αποφάσισαν να κάνουν αυτή την ταινία, τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν, για την ορατότητα των ατόμων με αναπηρίες αλλά και τις αλλαγές επέφερε στην ζωή της Λωξάνδρας.
Πώς αποφασίσατε να κάνετε αυτό το ντοκιμαντέρ;
ΔΖ: Με την Λωξάνδρα και την οικογένειά της γνωριζόμαστε πολλά χρόνια μέσω της συνεργασίας μας με την “Κολεκτίβα καλλιτεχνών Εν δυνάμει”, που ανέκαθεν μας γοήτευε για τον τρόπο που λειτουργεί ως ομάδα όπου συνυπάρχουν άτομα με και χωρίς αναπηρία. Παρ’όλα αυτά δεν είχαμε σοβαρά ασχοληθεί με τη σκέψη δημιουργίας ενός ντοκιμαντέρ μέχρις ότου το καλοκαίρι του 2021 η Λωξάνδρα εντάχθηκε στον θίασο του Εθνικού Θεάτρου, με σκηνοθέτρια την Ελένη Ευθυμίου. Το μήνυμα της συμπερίληψης και της ορατότητας των ατόμων με αναπηρία στον δημόσιο χώρο μεταδόθηκε τότε με ενθουσιασμό από τα ΜΜΕ, η Λωξάνδρα έγινε το πρώτο άτομο με σύνδρομο Down σε έναν οργανισμό του μεγέθους του Εθνικού. Εμείς από τη μεριά μας, επειδή πιστεύουμε ότι το σινεμά έχει τη δύναμη μέσα από τις ιστορίες που λέει να εξοικειώνει με καταστάσεις, να συγκινεί και να θέτει ερωτήματα, βάλαμε στο κέντρο της παρατήρησης τη Λώξη με σκοπό να αποτυπώσουμε αυτή την στιγμή της ζωής της και το πώς αντανακλά στον περίγυρό της. Πώς της αρέσει να περνάει το χρόνο της, τι σκέφτεται, με τι παθιάζεται και τελικά να φωτίσουμε κάτι που για τους περισσότερους από εμάς δυστυχώς καλύπτεται από παχύ πέπλο άγνοιας και στερεοτύπων.
ΘΚ: Ξεκινήσαμε την περιπέτεια της ταινίας μετά από πρόταση της οικογένεια της Λωξάνδρας, ώστε να καταγραφεί αυτή η τόσο σημαντική στιγμή για τους ίδιους. Η πρόταση έγινε αρχικά στον Δημήτρη, ο οποίος με την σειρά του μου πρότεινε να το κάνουμε μαζί. Γνωρίζαμε από καιρό την οικογένεια και την Λωξάνδρα, οπότε από την αρχή υπήρξε η αναγκαία οικειότητα και εμπιστοσύνη για ένα τέτοιο εγχείρημα. Αμέσως ξεκινήσαμε να καταγράφουμε τη νέα καθημερινότητα της Λωξάνδρας χωρίς να υπάρχει κάποιο σχέδιο για κάτι πιο σοβαρό από την απλή καταγραφή. Σύντομα όμως καταλάβαμε πως η σημαντική αυτή στιγμή για την οικογένεια, αποδείχτηκε το ίδιο σημαντική τόσο για τον κόσμο του θεάτρου όσο και για τον αγώνα για την συμπερίληψη στην πράξη. Έτσι η αρχική κινηματογραφική μας περιέργεια για το θέμα, απέκτησε μία δυνατή βάση και για την σοβαρότητα του δικού μας εγχειρήματος.
Πώς προέκυψε η συνεργασία της Λωξάνδρας με το εθνικό θέατρο και η συνεργασία των τριών σας;
ΔΖ: Η Λωξάνδρα είχε την τύχη να γεννηθεί σε μια οικογένεια καλλιτεχνών, από μικρή παρακολουθούσε την ηθοποιό μαμά της στη σκηνή και ήταν από τα πρώτα μέλη της μικτής ομάδας καλλιτεχνών “Εν Δυνάμει”. Εκεί γνώρισε την σκηνοθέτρια Ελένη Ευθυμίου η οποία μετά την σπουδαία τριλογία της ομάδας (“Ο άνθρωπος ανεμιστήρας ή πώς να ντύσετε έναν ελέφαντα” – 2014, “Το άλλο σπίτι” – 2016, “Ερωτευμένα άλογα” – 2018) προσκάλεσε την Λωξάνδρα στην κεντρική σκηνή του Εθνικού στην παράσταση Φουέντε Οβεχούνα. Αυτό υπήρξε μια κορυφαία στιγμή αρχικά για την ίδια τη Λωξάνδρα και την εξέλιξή της και κατ’ επέκταση για την ορατότητα των ανάπηρων ατόμων στο θέατρο. Εμείς με τον Θανάση ξεκινήσαμε γυρίσματα χωρίς δεύτερη σκέψη, για να γίνουμε με τον τρόπο μας, μάρτυρες αυτής της στιγμής όπου η θεωρία γίνεται πράξη. Βρισκόμαστε από τότε ως δημιουργοί της ταινίας σε συνεχή διάλογο μεταξύ μας, για κάθε βήμα της ανάπτυξής της, σε όλες τις μικρές ή μεγάλες μάχες μέχρι να ολοκληρωθεί και να βρει το δρόμο της στις αίθουσες και το ευρύ κοινό. Ελπίζουμε να την δουν πολλοί και θα κάνουμε ότι μπορούμε για αυτό. Πολλοί άνθρωποι στέκονται δίπλα μας σε αυτό με πρώτους την ίδια την Λώξη και την οικογένεια της, τους γονείς της Ελένη Δημοπούλου και Ρίτσαρντ Λούκας, τα αδέρφια της Νέλσον και Λώρα, και την ομάδα των συνεργατών μας, τον μοντέρ μας Χρόνη Θεοχάρη, τον Χάρη και τον Σωκράτη από τους Kolida Babo, τον Χρήστο Γούσιο που επιμελήθηκε με την ομάδα του τον ήχο της ταινίας, την Φίλη Ολσέφσκι και τον Ανδρέα Βακαλιό που επιμελήθηκαν την εικόνα, το MFI και την ομάδα ανάπτυξης σεναρίου με επικεφαλής τον Μάρκο Γκαστίν και τον Όβε Γιένσεν που όλοι και όλες αγάπησαν την ταινία.
Ποιες ήταν οι δυσκολίες που αντιμετωπίσατε εσείς και η Λωξάνδρα κατά τα γυρίσματα;
ΘΚ: Πρακτικές δυσκολίες υπάρχουν σε κάθε γύρισμα. Εξ αρχής υιοθετήσαμε τον τρόπο του ντοκιμαντέρ παρατήρησης. Η βασική δυσκολία στα ντοκιμαντέρ παρατήρησης είναι ότι η ιστορία δεν μπορεί να περιμένει για να βρεις τα απαραίτητα χρήματα. Μπήκαμε λοιπόν σε αυτή την περιπέτεια με την πρώτη κάμερα που είχαμε διαθέσιμη και με ηχοληπτικό εξοπλισμό δανεισμένο από φίλους. Παράλληλα, επειδή χρειάζεται να δουλεύουμε για να ζήσουμε, τα γυρίσματα έπρεπε να γίνουν στον υπόλοιπο διαθέσιμο χρόνο που είχαμε, με όποιο κόστος μπορεί να είχε αυτό στο τελικό αποτέλεσμα. Για μας λειτούργησε τελικά ότι ήμασταν δύο και μπορέσαμε να μοιράσουμε βάρδιες. Μετά το τέλος των γυρισμάτων χρειάστηκε να περιμένουμε αρκετό διάστημα μέχρι να βρεθούν οι πόροι για να ολοκληρωθεί η ταινία και βασικά να πληρωθούν όσο το δυνατόν καλύτερα οι συνεργάτες μας.
Σαν «κρυφοί παρατηρητές» τι σας έκανε περισσότερο εντύπωση ως προς την αντιμετώπιση της Λώξη από τους τρίτους;
ΘΚ: Προσωπικά, έβρισκα πάντα ενδιαφέρον στη διάρκεια των γυρισμάτων, το αίσθημα της αμηχανίας κάποιου που συναντάει τη Λωξάνδρα για πρώτη φορά και δεν είναι εξοικειωμένος με την αναπηρία. Είναι ένα συναίσθημα που μπορώ να ανακαλέσω και εγώ από την πρώτη συνάντησή μου με την Λωξάνδρα. Η αμηχανία αυτή βέβαια προέρχεται από την άγνοια του τρόπου αλληλεπίδρασης με το διαφορετικό και ε συνδυασμό με την υπέροχη χαλαρότητα της Λώξης σε αυτές τις συναναστροφές, αποτελεί ένα γοητευτικό μείγμα.
Όταν σκηνοθετείς ένα τόσο ιδιαίτερο θέμα πόσο δύσκολο είναι να το δεις καθαρά ντοκουμενταρίστικα, και αν χρειάζεται όντως να το δεις έτσι;
ΘΚ: Ο σεβασμός προς τον άνθρωπο που κινηματογραφείς και η αναζήτηση της βαθύτερης αλήθειας του είναι πάντα το στοίχημα για ένα ντοκιμαντέρ παρατήρησης. Παράλληλα πρέπει να μείνεις πιστός και στην δική σου αλήθεια ως δημιουργός. Αυτή η σύγκλιση δεν είναι πάντα εύκολη. Στην συγκεκριμένη περίπτωση πολλές φορές αναρωτηθήκαμε, τόσο στο στάδιο των γυρισμάτων όσο και στο στάδιο του μοντάζ, αν κάνουμε κάτι που ξεπερνάει τα όρια, αν ξεφεύγει από το πολιτικά ορθό, αν γίνεται μελό και εκβιάζει το συναίσθημα. Προσωπικά πιστεύω ότι αυτά τα ερωτήματα που θέταμε συνεχώς μεταξύ μας, ήταν για το καλό της ταινίας και μας βοήθησαν να καταλάβουμε καλύτερα τι ήταν αυτό που πραγματικά θέλαμε να πούμε καθώς και τον τρόπο που θα το πούμε.
ΔΖ: Έχουμε δει πολλές φορές τα είδη να μπλέκονται στον κινηματογράφο και η μυθοπλασία να μοιάζει με ντοκιμαντέρ ή το αντίστροφο. Εμάς ως δημιουργούς μάλλον μας επηρεάζει το γεγονός ότι έχουμε και οι δύο προϋπηρεσία στη μυθοπλασία και στην ακαδημαϊκή ανάπτυξη του σεναρίου, έχουμε δουλέψει αρκετά στις ταινίες μας το ντεκουπάζ και το σενάριο όπου η αφήγηση στήνεται γύρω από μια σύγκρουση και το want και το need του ήρωα, οπότε σχεδόν ενστικτωδώς χρησιμοποιήσαμε την κάμερα για να εστιάσουμε στην Λωξάνδρα ως φορέα της αφήγησης. Όμως στο στάδιο του μοντάζ, όπου εκεί χτίζεται σκηνή-σκηνή η ιστορία, είχαμε την δυνατότητα να δοκιμάσουμε και άλλα στοιχεία που ανατρέπουν αυτήν την προσέγγιση, όπως ο ηχητικός σχεδιασμός που προσπαθεί σε κάποιες σκηνές να μπει στο μυαλό της Λωξάνδρας και η συνομιλία του με την τρυφερή μουσική των Κολίντα Μπάμπο.
Πως επηρέασε το ντοκιμαντέρ τη ζωή της Λώξη;
ΔΖ. Η Λωξάνδρα είναι πολύ αληθινή στο να εκφράζει τι αισθάνεται. Όσο κάναμε τα γυρίσματα της ταινίας άλλες φορές περνούσε πολύ καλά, άλλες βαριόταν και δεν ήθελε να φορέσει το μικρόφωνό της και να την αφήσουμε στην ησυχία της. Πιστεύουμε όμως οτι αναπτύξαμε μία πολύ ειλικρινή σχέση μεταξύ μας. Όταν είδαμε μαζί ένα από τα τελευταία cut της ταινίας, μας ευχαρίστησε για αυτό και της άρεσε πολύ. Ήταν πολύ συγκινητικό. Δεν θα ξεχάσω το γέλιο της στην προβολή στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης που ακουγόταν σε ολόκληρη την αίθουσα και μας έδινε το σήμα για αποφόρτιση.
ΘΚ: Λόγω και της προσωπικής μας σχέσης με την Λωξάνδρα, παρακολουθούμε την επαγγελματική εξέλιξή της, η οποία ήταν και παραμένει σπουδαία. Το ίδιο το ντοκιμαντέρ από τη στιγμή της προβολής του και έπειτα, είναι πολύ πρόσφατο για να πούμε οτι την επηρέασε σε προσωπικό ή και επαγγελματικό επίπεδο. Πάντως, η Λωξάνδρα ένιωσε πολύ ωραία -από ότι μας είπε- με την προβολή του ντοκιμαντέρ και τις στιγμές που ακολούθησαν. Αυτό για εμάς ήταν και ένας προσωπικός στόχος, δηλαδή να αισθάνεται όμορφα η ίδια η Λωξάνδρα με την έκθεση και την προβολή του εαυτού της.
Δημιούργησε η συμμετοχή της Λωξη στο θέατρο και άλλες παρόμοιες προσπάθειες ένταξης ατόμων με σύνδρομο down;
ΔΖ: Ναι, η ορατότητα των ατόμων με αναπηρία στο θέατρο είναι κάτι που βλέπουμε να αυξάνεται, μάθαμε ότι και σε κάποια σειρά στην τηλεόραση συμμετέχει ένα ανάπηρο άτομο. Χωρίς να εθελοτυφλούμε πιστεύουμε ακράδαντα ότι θα γίνουν περισσότερα βήματα προς την κατεύθυνση της συμπερίληψης και αυτό θα ωριμάσει τις συνθήκες για ισότιμη μεταχείριση και ευκαιρίες όχι μόνο στην τέχνη αλλά στην εργασία και τη συμμετοχή στην υπόλοιπη κοινωνική ζωή. Έχουμε αργήσει πάρα πολύ.
ΘΚ: Η Λωξάνδρα αυτή τη στιγμή βιοπορίζεται από την ηθοποιία και αποτελεί μια επαγγελματία ηθοποιό με δουλείες στο θέατρο, στην τηλεόραση, στον κινηματογράφο. Πέρα από τις ήδη υπάρχουσες θεατρικές ομάδες που συμμετέχουν άτομα με αναπηρία, δυστυχώς δε γνωρίζουμε κάποιο άλλο άτομο με σύνδρομο Down που να ασχολείται επαγγελματικά με το θέατρο σε μόνιμη βάση. Ελπίζουμε φυσικά να αλλάξει σύντομα αυτό.
Ποιος ήταν ο στόχος σας για αυτό το ντοκιμαντέρ;
ΔΖ: Μια ταινία που να μπορεί να μεταφέρει την αίσθηση που είχαμε όταν συναντούσαμε την Λωξάνδρα και την οικογένειά της και τον μοναδικό τρόπο που είχαν στο να μας επηρεάζουν και να ανατρέπουν τα στερεότυπα μέσα μας.
Οι προβολές στην Αθήνα ξεκινούν από 18 Μαΐου στον Δαναό κάθε Σάββατο και Κυριακή και στα Village Athens Mall και Village Cinemas Ρέντη καθημερινές και Σαββατοκύριακα.
Στην Θεσσαλονίκη στο Cine Βακούρα κάθε Σάββατο και Κυριακή και στο Village Mediterranean Cosmos τις καθημερινές και τα σαββατοκύριακα.
Η ταινία προβάλλεται με υπότιτλους για κωφούς και βαρήκοους.
Πηγή: LiFO
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου