Γιατί τα παιδιά μου συμπεριφέρονται καλά στους άλλους ανθρώπους και άσχημα σε εμένα;

Οι γονείς μπορεί να είναι εξοικειωμένοι με το παρακάτω σενάριο: ένα παιδί συμπεριφέρεται καλά στο σχολείο και είναι ευγενικό με τους δασκάλους του, αλλά έχει έντονα ξεσπάσματα θυμού στο σπίτι το απόγευμα. Ή είναι ευγενικό με τους γονείς των φίλων τους, αλλά αγενές με την οικογένειά του. Ακολουθεί τους κανόνες όταν πηγαίνει επίσκεψη, αλλά δεν ακολουθεί ούτε τους πιο απλούς και βασικούς κανόνες στο σπίτι.

Γιατί συμβαίνει αυτό και τι μπορείτε να κάνετε;

Τα παιδιά μαθαίνουν από νωρίς ότι η συμπεριφορά τους μετράει

Ακόμη και τα καλά παιδιά συμπεριφέρονται άσχημα κατά καιρούς.

Όταν τα μικρά παιδιά κουράζονται, όπως μετά από πολλές ώρες παιχνιδιού με φίλους τους ή μια δύσκολη μέρα στον παιδικό σταθμό ή στο σχολείο, μπορεί να γίνουν ευερέθιστα και ενοχλητικά. Τα παιδιά είναι επίσης από τη φύση τους περίεργα και μερικές φορές συμπεριφέρονται άσχημα για να δουν τι θα συμβεί.

Ωστόσο, ορισμένα παιδιά φαίνεται να συμπεριφέρονται πάντα χειρότερα στο σπίτι με τους γονείς τους από ό,τι σε άλλα περιβάλλοντα ή με άλλους ανθρώπους.. Για να κατανοήσουμε αυτό το φαινόμενο, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε γιατί τα παιδιά συμπεριφέρονται όπως συμπεριφέρονται.

Η συμπεριφορά ενός παιδιού – από τη γέννησή του ακόμα- έχει συγκεκριμένα αποτελέσματα. Τα μωρά μαθαίνουν γρήγορα ότι το κλάμα είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος για να δηλώσουν ότι δεν είναι καλά οδηγώντας τους γονείς τους να τα αλλάξουν πάνα ή να τα ταϊσουν. Ένα χαμόγελό τους συχνά έχει ως αποτέλεσμα ένα χαμόγελο ή μια αγκαλιά.

Έτσι τα παιδιά συνειδητοποιούν πολύ γρήγορα ότι με την συμπεριφορά τους μπορούν να ελέγξουν τις πράξεις των άλλων.

Όταν η κακή συμπεριφορά λειτουργεί σαν ανταμοιβή.

Η συμπεριφορά των παιδιών, επιθυμητή ή ανεπιθύμητη, επηρεάζεται από τις συνέπειες που έχει, από όσα δηλαδή την ακολουθούν σαν αποτέλεσμα της εκδήλωσής της.

Μερικές φορές, οι αντιδράσεις των γονέων ή των αδερφών μπορεί να ανταμείβουν άθελά τους και κατά λάθος την κακή συμπεριφορά, συμβάλλοντας στην διατήρηση και επανεμφάνισή της. Για παράδειγμα, τα παιδιά μπορεί να μάθουν ότι όταν δεν κάνουν αυτό που τους λένε, κερδίζουν την προσοχή από τους γονείς τους. Αυτή η προσοχή μπορεί να έχει την μορφή συζήτησης, διαφωνίας, γκρίνιας ή επανάληψης οδηγιών ξανά και ξανά, κάτι που μπορεί να μην θεωρείται ανταμοιβή από τους ενήλικες, αλλά για ένα παιδί σημαίνει περισσότερη ώρα με τον μπαμπά ή τη μαμά να ασχολείται μαζί του.

Τα παιδιά μπορεί επίσης να μάθουν ότι όταν γκρινιάζουν πολύ και παραπονιούνται συνέχεια για μια ηλεκτρονική συσκευή είναι πιο πιθανό να τους την δώσουν. Δυστυχώς, σε αυτό το σενάριο, το παιδί ανταμείβεται για τη γκρίνια παίρνοντας το ipad και ο γονέας ανταμείβεται με την διακοπή της ενοχλητικής γκρίνιας του παιδιού. Καθώς και οι δύο πλευρές νιώθουν ότι ανταμείβονται, αυτή η αλληλεπίδραση είναι πιθανό να συμβεί ξανά στο μέλλον.

Γιατί τα παιδιά είναι καλύτερα στο σχολείο;

Όταν τα παιδιά βρίσκονται με λιγότερο οικεία άτομα, δεν ξέρουν πώς θα ανταποκριθούν οι άλλοι ή ποια συμπεριφορά θα οδηγήσει σε ανταμοιβή. Σε αυτές τις συνθήκες είναι σύνηθες να υπάρχει εκδηλώνονται – τουλάχιστον το πρώτο διάστημα- λιγότερες ανεπιθύμητες συμπεριφορές.

Τα παιδιά μπορούν επίσης να συμπεριφέρονται καλύτερα στο σχολείο παρά στο σπίτι, επειδή οι δάσκαλοι έχουν πολύ καλά συστήματα. Τα παιδιά είναι απασχολημένα με μια ποικιλία από ενδιαφέρουσες δραστηριότητες, οι προσδοκίες για τη συμπεριφορά τους είναι σαφείς και η ανταμοιβή για την επιθυμητή συμπεριφορά είναι συνεπής. Οι δάσκαλοι εξασκούνται καλά στο να αναγνωρίζουν και να ανταμείβουν την επιθυμητή συμπεριφορά μέσω της προσοχής, του επαίνου και μερικές φορές των συστημάτων συμβολικής ανταμοιβής.

Τα παιδιά τείνουν επίσης να μιμούνται τη συμπεριφορά των συνομηλίκων τους, ιδιαίτερα αν βλέπουν ότι έχει θετικά αποτελέσματα (πχ έπαινος και προσοχή από τον/την εκπαιδευτικό, ενασχόληση με αγαπημένες δραστηριότητες).

Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους να συμπεριφέρονται καλύτερα στο σπίτι;

Τα καλά νέα είναι ότι αν τα παιδιά συμπεριφέρονται καλά σε ένα περιβάλλον, σίγουρα είναι ικανά να κάνουν το ίδιο και στο σπίτι τους.

Οι γονείς μπορούν να εκτιμήσουν την ανάγκη των παιδιών να χαλαρώσουν στο σπίτι, ενώ εξακολουθούν να περιμένουν από αυτά να είναι ευγενικά και να ακολουθούν κανόνες. Κάνοντας κάποιες μικρές αλλαγές, είναι συνήθως δυνατό να δείτε πολύ βελτιωμένη συμπεριφορά.

Εδώ είναι μερικά πρακτικά πράγματα που μπορούν να κάνουν οι γονείς:

Καθιερώστε ρουτίνες. Έχετε μια ρουτίνα για όταν το παιδί σας επιστρέφει στο σπίτι από το σχολείο ή τις εξόδους. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει το να επιτρέψετε στο παιδί σας να χαλαρώσει, να του δώσετε ένα υγιεινό σνακ και, στη συνέχεια, να του δημιουργήσετε μια ενδιαφέρουσα δραστηριότητα. Οι ρουτίνες διευκολύνουν τη μετάβαση από τη μια συνθήκη στην άλλη. Είναι ακόμη καλύτερο αν η ρουτίνα περιλαμβάνει δραστηριότητες – όπως ζωγραφική ή τρέξιμο έξω – που ηρεμούν ή απαιτούν ενέργεια.

Βάλτε απλούς κανόνες στο σπίτι. Έχετε μερικούς απλούς κανόνες που να επικοινωνούν ξεκάθαρα στο παιδί σας πώς περιμένετε να συμπεριφερθεί. Για παράδειγμα: «μιλάτε χαμηλόφωνα» ή «κρατήστε τα παιχνίδια στο πάτωμα».

Επισημάνετε την καλή συμπεριφορά. Ενημερώστε το παιδί σας όταν έχει κάνει το σωστό. Κάνετε αυτό περιγράφοντας αυτό που σας ευχαριστεί ("εσείς οι δύο μοιράζεστε το παιχνίδι τόσο όμορφα"). Αυτό θα κάνει πιο πιθανό το παιδί να επαναλάβει τη συμπεριφορά.

Περνάτε τακτικά μικρά χρονικά διαστήματα με το παιδί σας. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό όταν το παιδί σας πλησιάζει για βοήθεια ή προσοχή. Δείχνει ότι είστε εκεί για αυτούς και δεν χρειάζεται να γίνουν πιο δυνατοί ή να παίξουν για να τραβήξουν την προσοχή σας. Το να αφιερώνετε μικρά χρονικά διαστήματα - ένα ή δύο λεπτά - συχνά κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι ισχυρός τρόπος για να ενισχύσετε τη σχέση σας με το παιδί σας και να αποτρέψετε την προβληματική συμπεριφορά.

Έχετε ρεαλιστικές προσδοκίες. Η αλλαγή είναι ευκολότερη εάν εστιάζετε σε έναν ή δύο στόχους κάθε φορά. Επίσης, όταν προσπαθείτε να βελτιώσετε τη συμπεριφορά, να περιμένετε περιστασιακές αποτυχίες. Κανένα παιδί (ή γονέας) δεν είναι τέλειο!

Απόδοση του άρθρου Why are my kids good around other people and then badly behaved with me? 

Ιωάννα Αγγέλου

Ειδική Παιδαγωγός (Παν. Θεσσαλίας)

Νηπιαγωγός (Α.Π.Θ.)

MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση