Πριν από τρεις μήνες περίπου ο ανιψιός μου, μαθητής νηπιαγωγείου, ήρθε στο σπίτι κρατώντας μια σελίδα Α4 με το κλασικό γενεολογικό δέντρο… Ομολογουμένως, ήταν μια από τις δύσκολες εργασίες της χρονιάς, όταν προσπαθούσαμε να χωρέσουμε όλοι στα κουτάκια που υπήρχαν εκεί. Από περιέργεια και μόνο, έψαξα να δω τα έτοιμα γενεολογικά δέντρα που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο για τα παιδιά του Δημοτικού (γιατί κακά τα ψέματα, η δημιουργία του γενεολογικού δέντρου στην κλασική του μορφή με τις διακλαδώσεις του και τα κουτάκια είναι πολύ δύσκολο να γίνει από το ίδιο το παιδί). Άλλα με περισσότερα κουτάκια, άλλα με λιγότερα, όλα τελείως άβολα. Πώς μπορεί κάποιος άλλος να ορίσει το σχήμα της οικογένειάς σου, όχι μόνο έτσι όπως την λένε τα επίσημα χαρτιά του κράτους, αλλά όπως την λέει η καρδιά σου ;
Η άσκηση έγινε (με τα χίλια ζόρια), ο καιρός πέρασε, το θέμα ξεχάστηκε, μέχρι που το ίδιο γενεολογικό δέντρο εμφανίστηκε και στο σχολείο (στη Γλώσσα της Γ΄Δημοτικού), προκαλώντας πραγματικά πανικό στο δάσκαλο της τάξης. Μια απλή δραστηριότητα κατάφερε να μας ανάψει φωτιές … Πηγαίνοντας από θρανίο σε θρανίο για βοήθεια στα παιδιά, διαπιστώθηκε ότι σχεδόν όλα είχαν κολλήσει σε κάποιο σημείο. Γράφουμε μόνο όσους ζούνε ή και όσους πέθαναν ; Μπαίνουν μέσα τα κατοικίδιά μας ; Αν ο μπαμπάς και η μαμά έχουν χωρίσει και έχουν κάνει και άλλη οικογένεια, πού μπαίνει;
Όχι, δεν είναι τραβηγμένα σενάρια φαντασίας στον 21ο αιώνα. Είναι πλέον η σύνθετη πραγματικότητα. Η οικογένεια δεν αποτελείται από έναν παππού, μια γιαγιά, έναν μπαμπά, μια μαμά και δύο παιδάκια. Υπάρχουν πλέον πολλά διαφορετικά σχήματα οικογένειας. Και υπάρχει φυσικά και ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο κάθε παιδί ορίζει ποιος είναι οικογένειά του.
Δύο απλά υποθετικά σενάρια (αν και στην πραγματικότητα όχι και τόσο υποθετικά αφού πηγάζουν από ερωτήσεις μαθητών της Γ΄Δημοτικού) δείχνουν το μπέρδεμα που δημιουργείται με τα γενεολογικά δέντρα.
Άρτεμις:
Πώς να χωρέσει όλη η οικογένειά σου σε μια σελιδίτσα Α4; Σε ένα περίεργο «δέντρο» όπως το λέει η κυρία με λίγα κουτάκια; Δύο παππούδες, δύο γιαγιάδες, η μαμά και ο μπαμπάς χώρεσαν. Οι άλλοι όμως;
Πού μπαίνει η προγιαγιά Χριστίνα που ζει δίπλα από τη θεία Μαρία για να την προσέχει; Και ο προπάππους Τάσος, ο παππούς της μαμάς, που έχει πεθάνει αλλά κυριαρχεί στις ιστορίες σε κάθε γιορτινό γεύμα; Τα κουτάκια κάτω από τη θεία Μαρία, την αδερφή της μαμάς, είναι μόνο δύο. Η θεία Μαρία όμως (που μένει με την φίλης της, τη θεία Χαρά) έχει δύο σκύλους και τρεις γάτες, άρα θέλει πέντε κουτάκια. Και ενώ η θεία Νίκη, η αδερφή του μπαμπά, έχει και άντρα και δύο παιδιά, η θεία Ζωή δεν έχει πια άντρα, αλλά έχει τρία παιδιά και ένα χρυσόψαρο. Τι μπέρδεμα! Πού να χωρέσουν όλοι αυτοί σε τόσα λίγα κουτάκια;
Νικόλας:
Τόσα κουτάκια στο χαρτί τι να τα κάνω; Πώς γεμίζουν; Εσύ, η μαμά, ο παππούς Χρήστος και η γιαγιά Σταυρούλα. Τέσσερα κουτάκια. Τα άλλα; Τον μπαμπά έχεις τρία χρόνια να τον δεις. Να τον βάλεις στο κουτάκι δίπλα στη μαμά; Και αν τον βάλεις, πού έχει κουτάκι για τη νέα του γυναίκα και τα δίδυμά τους; Και αν ρωτήσει κάποιος για αυτόν; Τι θα πεις;
Ποιες δυσκολίες προκύπτουν όταν ζητάμε από τους μαθητές μας να συμπληρώσουν το γενεολογικό τους δέντρο;
Πρέπει να είμαστε έτοιμοι ότι κάποια κουτάκια «βαραίνουν» πιο πολύ στις καρδιές των μαθητών μας. Το κουτάκι του μπαμπά της Αρτέμιδος που πέθανε πέρσι. Το κουτάκι του μπαμπά του Νίκου που δεν τον γνώρισε ποτέ. Το κουτάκι του παππού του Διονύση που πια δεν θυμάται κανέναν. Το κουτάκι του μπαμπά του Γιάννη που έφυγε το καλοκαίρι από το σπίτι. Το κουτάκι της μαμάς της Νεφέλης που έφυγε να δουλέψει σε άλλη χώρα και την άφησε με τον παππού και τη γιαγιά. Έντονα συναισθήματα που θα πρέπει να περιμένουμε. Είμαστε έτοιμοι να παρηγορήσουμε ένα παιδί που έχασε τον μπαμπά του; Που χώρισαν πρόσφατα οι γονείς του; Είμαστε σε θέση να χειριστούμε με σωστό τρόπο τόσο σημαντικά και λεπτά θέματα;
Τα φυλλάδια των γενεολογικών δέντρων που δίνουμε στα παιδιά, δείχνουν και το σχήμα της οικογένειας που περιμένουμε να έχουν οι μαθητές μας. Το σχήμα της οικογένειας που αποδεχόμαστε σαν τυπικό, φυσιολογικό. Η οικογένεια είναι πολύ σημαντική για τα παιδιά. Και όταν στο σχολείο (μέσα από τα βιβλία και τις ασκήσεις) απουσιάζει η μορφή της δικής τους οικογένειας, νιώθουν άσχημα, μειονεκτικά απέναντι στα άλλα παιδιά που κατάφεραν και συμπλήρωσαν τα κουτάκια. Αρχίζουν να προβληματίζονται για το κατά πόσο η δική τους οικογένεια είναι «φυσιολογική», «αποδεκτή» από τους άλλους. Ίσως για πρώτη φορά, μέσα από τα γενεολογικά δέντρα των συμμαθητών τους, συνειδητοποιούν πόσο πολύ διαφέρει η δική τους οικογένεια (ίσως μάλιστα να μην ξέρουν γιατί υπάρχουν αυτές οι διαφορές). Ένα σχολείο όμως που δεν δέχεται την οικογένειά σου, είναι ένα σχολείο που δεν δέχεται και εσένα. Και ένα παιδί για να χαλαρώσει και να αρχίσει να μαθαίνει πραγματικά θα πρέπει να αισθάνεται ότι το αγαπούν, το αποδέχονται όπως είναι και ότι ανήκει εκεί.
Λόγω των κοινωνικών στερεοτύπων και ρατσιστικών απόψεων, κάποιες μορφές οικογένειας αφήνουν τα παιδιά πιο ευάλωτα απέναντι στα κακεντρεχή σχόλια των συμμαθητών τους (πχ παιδιά υιοθετημένα, παιδιά ομόφυλων ζευγαριών, παιδιά που δεν γνωρίζουν τον πατέρα τους). Είναι πολύ σημαντικό οι εκπαιδευτικοί να αποδέχονται πραγματικά τις διαφορετικές μορφές οικογένειας, να είναι έτοιμοι να απαντήσουν με σωστό τρόπο στις ερωτήσεις των μαθητών που μπορεί να προκύψουν γύρω από δύσκολα κοινωνικά θέματα και να είναι σε θέση να προστατεύσουν τα παιδιά από τα πειράγματα και τις κοροϊδίες των συμμαθητών τους.
Δεν προέρχονται όλοι οι μαθητές μας από αγαπημένες και στοργικές οικογένειες. Κάποιοι έχουν βιώσει ή βιώνουν ακόμα και σήμερα κακοποίηση και παραμέληση. Οι δραστηριότητες με το γενεολογικό τους δέντρο μπορεί να προκαλέσουν έντονο άγχος και δυσάρεστα συναισθήματα και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να είναι έτοιμοι να τα εντοπίσουν και να ζητήσουν βοήθεια από ειδικούς προκειμένου να βοηθήσουν τα παιδιά.
Όχι, τα γενεολογικά δέντρα δεν είναι μια δραστηριότητα ρουτίνας…
Οι συζητήσεις, οι ιστορίες και τα παιδικά βιβλία για τις διαφορετικές μορφές οικογένειας πρέπει να προηγούνται από τις όποιες δραστηριότητες. Το θέμα της οικογένειας, της μικρότερης ομάδες που μας ορίζει σαν άτομα σε μεγάλο βαθμό, δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται επιφανειακά μέσα σε 10 λεπτά της ώρας. Τέτοιου είδους προσεγγίσεις μόνο προβλήματα μπορεί να δημιουργήσουν. Είναι καιρός πια να αφήσουμε πίσω μας τα οικογενειακά δέντρα και να ψάξουμε για εναλλακτικές εργασίες που θα περιλαμβάνουν και θα αποδέχονται τις οικογένειες όλων των μαθητών μας. Μια απλή και εύκολη λύση είναι τα σπίτια των ανθρώπων που είναι η οικογένειά μας. Σπιτάκια το ένα δίπλα στο άλλο, με όλα τα αγαπημένα μας πρόσωπα μέσα. Σπιτάκια που εμείς επιλέγουμε και εμείς ορίζουμε το περιεχόμενό τους, χωρίς περιοριστικά κουτάκια και γραμμές.
Τα γενεολογικά δέντρα αντανακλούν την σύνθετη πορεία των ανθρώπων. Δεν είναι μόνο η ιστορία μας, οι προηγούμενες γενιές μας. Είναι κυρίως τα συναισθήματα αγάπης που νιώθουμε …
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική παιδαγωγός - Νηπιαγωγός
MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου