Το Fairhaven School, το οποίο άρχισε να λειτουργεί το 1998, δεν έχει βαθμούς, διαγωνίσματα και ασκήσεις για το σπίτι. Στόχος τους είναι να βοηθήσουν τους μαθητές να αναπτύξουν δύο βασικά χαρακτηριστικά: την αυτονομία και την αυτενέργεια. Προκειμένου να μπορέσουν να αναπτυχθούν αυτά τα δύο χαρακτηριστικά, το σχολείο είχε σαν στόχο να βρει «την ισορροπία ανάμεσα στην ελευθερία και την ευθύνη» λέει ο McCaig, ο οποίος θεωρεί τις δύο αυτές έννοιες σαν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Το θεσμικό πλαίσιο- οι κανόνες, οι κοινοτικές αρμοδιότητες και οι σχετικές συναντήσεις- «παρέχουν μια αίσθηση της τάξης που είναι ζωτικής σημασίας, αλλά από εκεί και πέρα, οι μαθητές έχουν την ελευθερία να διαμορφώσουν την μέρα τους». Έχουν στη διάθεσή τους μια μεγάλη αίθουσα συσκέψεων, ένα εργαστήριο, δύο κουζίνες, πολλές μικρότερες αίθουσες συνεδριάσεων, βιβλιοθήκη και δωμάτια αφιερωμένα στις τέχνες, στους υπολογιστές, στις ψηφιακές τέχνες και στο παιχνίδι. Οι εγκαταστάσεις περιλαμβάνουν ένα ρέμα, ένα δάσος, γήπεδα, ένα γήπεδο μπάσκετ, μια παιδική χαρά και πολλές βεράντες.
Πώς λειτουργεί
Σχεδιασμένο για να είναι ένας προσιτός, «πράσινος» χώρος μάθησης με ετερογενές σώμα μαθητών, το σχολείο βρίσκεται σε ένα πολυφυλετικό προάστιο της Washington DC που κατοικείται από οικογένειες μεσαίας τάξης.
Σήμερα το 15 % των μαθητών είναι μη λευκοί. Το σχολείο παρέχει υποτροφίες ή μειωμένα δίδακτρα σε οικογένειες με χαμηλό εισόδημα. Η μόνη προϋπόθεση για να γραφτεί κανείς στο σχολείο είναι μια δοκιμαστική περίοδος μιας εβδομάδας όπου επιβεβαιώνεται ότι ο μαθητής μπορεί να συνυπάρξει και να αλληλεπιδράσει θετικά με τους άλλους, χωρίς να θέσει σε κίνδυνο κανέναν, ούτε τον εαυτό του.
Οι περίπου 60 μαθητές του σχολείου έχουν ηλικία από 5 έως 18 ετών. Υπάρχει αρκετά ομοιόμορφη κατανομή των ηλικιών, αν εξαιρέσει κανείς μια μεγάλη αύξηση στην κατηγορία των 11χρονων αγοριών, καθώς το τελευταίο διάστημα μεταφέρθηκαν εκεί από άλλα συμβατικά σχολεία. Τα παιδιά και οι ενήλικες συνυπάρχουν και λειτουργούν μαζί ελεύθερα, δημιουργώντας έτσι εμπειρίες σύμφωνα με το φαινόμενο της «σκαλωσιάς» (scaffolding) για τα νεότερα μέλη της κοινότητας. Όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από την ηλικία τους, «ξέρουν τι θέλουν να κάνουν και η μάθηση είναι ένα υποπροϊόν του τι κάνουν» εξηγεί η McCaig. «Η μάθηση είναι το αποτέλεσμα του τι κάνουν και όχι το αντίστροφο».
Τα πεντάχρονα που δεν έχουν μπει ακόμα σε συμβατικές αίθουσες διδασκαλίας είναι από πολλές απόψεις καλύτερα προετοιμασμένα για αυτή την προσέγγιση (μάθηση μέσω της ανακάλυψης), επειδή είναι περισσότερο προσαρμοσμένα σε αυτό το φυσικό τρόπο αλληλεπίδρασης» εξηγεί ο David Bjorklund, καθηγητής της αναπτυξιακής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Florida Atlantic University. «Τα παιδιά αρχίζουν σαν εξερευνητές- εξερευνούν το περιβάλλον γύρω τους, βλέπουν τους άλλους ανθρώπους, δοκιμάζουν ο,τι κάνουν οι συμμαθητές τους και οι ενήλικες... Ό,τι χρειάζεται να αποκτήσουν, είναι σε θέση να το ανακαλύψουν μέσω αυτού του τρόπου μάθησης, της μάθησης μέσω της ανακάλυψης». Οι νεοφερμένοι ανταποκρίνονται σε αυτό το περιβάλλον με διάφορους τρόπους που αντανακλούν την προσωπικότητά τους, τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες τους.
Οι μαθητές που εγγράφονται στο Fairhaven δεν είναι περισσότερο ανεξάρτητοι και αυτόνομοι από τα άλλα παιδιά, λέει ο McCaig, ιδίως αν έχουν μεγαλώσει σε περιβάλλοντα με πολλούς περιορισμούς). Όσοι επιθυμούν ή χρειάζονται περισσότερη δομή, την δημιουργούν μόνοι τους. Μερικοί μπερδεύονται από αυτή την ξαφνική ελευθερία και βυθίζονται σε μη παραγωγικές δραστηριότητες του παρελθόντος, όπως τα video games, αλλά τελικά «καταλαβαίνουν πώς μπορούν να διαχειριστούν αυτό το κομμάτι της ζωής τους» επισημαίνει. Στο άλλο άκρο βρίσκονται οι μαθητές που έχουν συνηθίσει πια τόσο πολύ να κάνουν απλά ό,τι τους λένε και να επαινούνται από τους δασκάλους για αυτή τη συμπεριφορά τους, που δυσκολεύονται τρομερά να προσαρμοστούν σε αυτή την ελευθερία που τους παρέχεται.
Η πιο σημαντική ευθύνη στο σχολείο είναι ότι « ο καθένας είναι υπεύθυνος για ό,τι κάνει στη ζωή του» λέει ο McCaig. Για να αποφοιτήσουν οι μαθητές γράφουν και υπερασπίζονται μια διατριβή που έχουν, με θέμα «προετοιμάζοντας τον εαυτό μου για να γίνω αποτελεσματικός ενήλικας στην ευρύτερη κοινότητα». Οι προσπάθειες των μαθητών υποστηρίζονται από πέντε μέλη του προσωπικού του σχολείου (ενήλικες) που έχουν ποικίλες δεξιότητες και ενδιαφέροντα: δύο είναι πρώην δάσκαλοι, ένας είναι καλλιτέχνης, ένας είναι πρώην υπεύθυνος περιβαλλοντικού πάρκου και ο τελευταίος είναι τεχνικός ήχου ταινιών. Τα άτομα αυτά βοηθούν τους μαθητές να ορίσουν και να πετύχουν τους στόχους τους, χειρίζονται διοικητικά θέματα και «λειτουργούν ως μέντορες, δηλαδή άτομα με εμπειρίες ζωής που ξέρουν πολλά ενδιαφέροντα πράγματα και μπορούν να βοηθήσουν σε μια κρίση» εξηγεί ο McCaig. Ολόκληρη η σχολική κοινότητα – το προσωπικό και οι μαθητές – ψηφίζουν κάθε χρόνο για να αποφασίσουν αν θα παραταθεί η σύμβαση κάθε μέλους του προσωπικού.
«Οι ενήλικες διευκολύνουν αλλά δεν οδηγούν εκείνοι τους μαθητές», εξηγεί ο McCaig. «Η σκληρή δουλειά που έχουν οι μαθητές εδώ είναι να μάθουν πώς να γίνουν διαχειριστές της δικής τους ζωής και πώς να κάνουν τα πράγματα να συμβούν, είτε πρόκειται για ένα ακαδημαϊκό έργο, είτε για τη διοργάνωση εράνου, είτε για ένα άλλο γεγονός. Η τεχνολογία έχει αυξήσει τις ευκαιρίες που δίνονται στα παιδιά. Ωστόσο, η ελευθερία, ο σεβασμός, η κοινότητα που παρέχει το σχολείο είναι πολύ πιο σημαντικά από τους φορητούς υπολογιστές και τα smartphones”.
Τα μέλη του προσωπικού οργανώνουν μαθήματα όταν τους τα ζητούν οι μαθητές. Οι ίδιοι θα διδάξουν αυτά τα μαθήματα ή θα προσλάβουν κάποιον άλλο. Μερικές τάξεις θα έχουν μόνο ένα μαθητή. Αν τα παιδιά χάσουν το ενδιαφέρον τους για το συγκεκριμένο θέμα και σταματήσουν να έρχονται στην τάξη, δεν υπάρχει καμία τιμωρία, αλλά υπάρχουν συνέπειες. «Θα πω ότι τελειώσαμε», εξηγεί ο McCaig. «Δεν θέλω να περνώ το χρόνο μου προετοιμάζοντας κάτι και να μην τηρείται το κοινωνικό συμβόλαιο. Αυτό είναι μέρος της δουλειάς μας να δείξουμε στα παιδιά την πραγματικότητα σχετικά με το πώς κάνουμε τα πράγματα».
Ένα μέλος του προσωπικού, σημειώνει, περιγράφει το Fairhaven σαν ένα μέρος «εξάσκησης στη ζωή». Δίνεται στους μαθητές η δυνατότητα να «εξασκήσουν τις δεξιότητες εκείνες με τις οποίες πετυχαίνει κανείς στη ζωή, όπως η ικανότητα επικοινωνίας με τους άλλους, η ολοκλήρωση εργασιών, το μαγείρεμα. Οι ακαδημαϊκές δεξιότητες είναι μόνο ένα μέρος αυτών. Πολλά από αυτά που συμβαίνουν είναι αόρατα. Το παιχνίδι και οι συζητήσεις, με τον ευρύτερο ορισμό τους, είναι οι πιο συνηθισμένες δραστηριότητες εδώ, μολονότι δεν μοιάζουν με σχολείο. Εκτός αυτού, οι μαθητές μας συνεχώς εξασκούν από μόνοι τους τη ζωή και τα αποτελέσματα/ τα οφέλη αυτής της εξάσκησης είναι τόσο σημαντικά που δεν μπορούν να μετρηθούν».
Οι περισσότεροι μαθητές εστιάζουν την προσοχή τους στον ακαδημαϊκό τομέα αφού φύγουν από το Fairhaven ή τις ώρες που δεν βρίσκονται στο σχολείο. «Είχαμε μαθητές που πήγαν στο κολέγιο ενώ είχαν κάνει λίγα ακαδημαϊκά πράγματα όσο ήταν εδώ, για να σπουδάσουν διάφορα αντικείμενα, από κοινωνιολογία ή βιολογία μέχρι και δημιουργική γραφή» λέει ο McCaig.
Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα ενός δημοκρατικού σχολείου.
Η ελευθερία στα δημοκρατικά σχολεία δεν μεταφράζεται σε ασυδοσία. Οι μαθητές δεν κάνουν ό,τι θέλουν. Υπάρχει ένα “χοντρό βιβλίο κανόνων”, που έχει γραφτεί στα 17 χρόνια λειτουργίας του σχολείου, στα “σχολικά συμβούλια” όπου τα μέλη του προσωπικού και οι μαθητές έχουν ισότιμη συμμετοχή και ψήφο (μεταξύ των άλλων περιγράφει το επίπεδο δεξιοτήτων στο οποίο πρέπει να έχουν φτάσει οι μαθητές πριν θεωρηθούν ικανοί να χρησιμοποιήσουν ακριβό ή πιθανώς επικίνδυνο εξοπλισμό, όπως τα εργαλεία των εργαστηρίων ή τους φούρνους μικροκυμάτων). Οι μαθητές είναι υποχρεωμένοι να συμμετέχουν σε επιτροπές, να ακολουθούν τους σχολικούς κανόνες και να καταγράφουν τις ώρες που βρίσκονται στο σχολείο. Οι μαθητές θα πρέπει να βρίσκονται στο σχολείο τουλάχιστον 5 ώρες κάθε μέρα, αν και πολλοί μένουν περισσότερο.
Η ελευθερία είναι σχετική – κάποιες οικογένειες που έχουν συνηθίσει στην κατ΄οίκον διδασκαλία για τα παιδιά τους, θεωρούν το Fairhaven πολύ περιοριστικό. Παράλληλα, δεν τους αρέσει το γεγονός ότι το Fairhaven, όπως και όλα τα σχολεία άλλωστε είναι απομονωμένο από την κοινότητα. Υπάρχουν άλλοι που προτιμούν να εκτίθονται σε περισσότερες δραστηριότητες που ξεκινούν και οργανώνονται από ενηλίκους. Ένα μικρό σχολείο σαν το Fairhaven περιορίζεται και από το ίδιο του το μέγεθος, εξηγεί ο McCaig. Για παράδειγμα, δεν υπάρχει άρτια εξοπλισμένο επιστημονικό εργαστήριο. Κάποιοι μαθητές βρίσκουν μόνοι τους λύση σε αυτό το πρόβλημα και βρίσκουν τρόπους για να αποκτήσουν τις εμπειρίες αυτές εκτός σχολείου πχ παίρνοντας μέρος σε μαθήματα που οργανώνει η κοινότητα, κάνοντας πρακτική σε διάφορες δουλειές κοκ. Αυτό που έχουν οι μαθητές στο Fairhaven είναι «βασικές ελευθερίες, όπως η ελευθερία της κίνησης», εξηγεί ο McCaig και την ικανότητα να προσηλώνονται σε ένα project, όσο χρόνο επιθυμούν. Οι ευθύνες που απορρέουν από τις ελευθερίες βοηθούν τα παιδιά να ωριμάσουν. Το να βρίσκεσαι σε ένα μέρος όπου υπάρχει τόσο πολύ η έννοια της ευθύνης, οδηγεί στη διάπλαση υπεύθυνων ατόμων.
Η σχολική κουλτούρα και το δημοκρατικό και αμερόληπτο σύστημα λειτουργίας, καθιστά το σχολικό εκφοβισμό (bullying) σχεδόν ανύπαρκτο. Ωστόσο, «υπάρχουν πάντα οι προκλήσεις της ζωής. Τα άτομα διαφωνούν, συγκρούονται... Οι μαθητές εργάζονται προκειμένου να βρουν τι θα κάνουν στη ζωή τους και πώς θα το πετύχουν αυτό, μια δουλειά που δεν είναι εύκολη. Τα άτομα δυσκολεύονται εδώ κάποιες στιγμές. Είναι κάτι που το περιμένουμε. Αυτό που τους κάνει δυνατούς είναι ότι δεν βάζουμε ταμπέλες σε αυτές τις μάχες που δίνουν, ούτε τις λύνουμε εμείς. Απλά τους υποστηρίζουμε και βρισκόμαστε εκεί για να δούμε πως τα καταφέρνουν και ξεπερνούν αυτά τα προβλήματα στη ζωή τους».
Αφήνοντας το Fairhaven για άλλα σχολεία ή κολέγια
Ένας σημαντικός αριθμός μαθητών (μεταξύ των οποίων και οι 2 μικρότερες κόρες του McCaig που είναι στην εφηβεία) τελικά αποφασίζουν να γραφτούν σε ένα μεγαλύτερο σχολείο, για να συναντήσουν περισσότερους ανθρώπους, να εκμεταλλευτούν τις ακαδημαϊκές αλλά και εξωσχολικές ευκαιρίες που προσφέρουν και να δουν τι άλλο υπάρχει εκεί έξω.
«Ο κύριος μακροπρόθεσμος στόχος μας είναι να γίνουν οι μαθητές μας υπεύθυνοι για ό,τι κάνουν, να παίρνουν αποφάσεις για τη ζωή τους. Αν αυτό σημαίνει ότι θέλουν να πάνε σε δημόσιο σχολείο, καλώς. Περισσότερη δύναμη σε αυτούς. Είναι τελείως διαφορετικό από το να τα υποχρεώσουμε να κάνουν κάτι τέτοιο». Οι μαθητές που φοιτούν πολλά χρόνια στο σχολείο θέλουν να δουν σε τι επίπεδο είναι γιατί εμείς δεν τους αξιολογούμε εδώ. Αντιμετωπίζουν το συμβατικό γυμνάσιο σαν κολέγιο. Το παίρνουν πολύ σοβαρά. Ξέρουν τι θέλουν και είναι εκεί για να το πετύχουν. Πολλοί χρειάζονται υποστήριξη και βοήθεια για να συμβαδίσουν με την τάξη τους στον ακαδημαϊκό τομέα, αλλά μέσα σε ένα χρόνο τα έχουν καταφέρει. Ένας σημαντικός αριθμός επιστρέφει πίσω γιατί βρίσκουν το νέο τους σχολείο βαρετό.
Οι απόφοιτοι του Fairhaven δεν αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες για να μπουν στο κολέγιο, ιδίως όταν επιλέγουν να ξεχωρίσουν κάνοντας βιντεάκια ή δίνοντας συνέντευξη, αναφέρει ο McCaig. Ωστόσο, οι μαθητές που θέλουν να πάνε σε τεχνικά κολέγια – που έχουν λιγότερο ευέλικτο τρόπο εισαγωγής- να έχουν ένα ξεκάθαρο πλάνο και να κάνουν μια συνειδητή προσπάθεια, η οποία μερικές φορές μπορεί να απαιτεί την παρακολούθηση συγκεκριμένων μαθημάτων σε κολέγια της κοινότητας. Οι απόφοιτοι του Fairhaven απασχολούνται σε διάφορους τομείς (υπάρχουν μεταξύ τους αγρότες με βιολογικές καλλιέργειες, κοινωνικοί λειτουργοί, πιλότοι στρατιωτικών ελικοπτέρων). Ο McCaig αξιολογεί την επιτυχία του σχολείου του με βάση το πόσο ευτυχισμένοι είναι οι απόφοιτοί με τις ζωές τους. Κάνουν κάτι που τους αρέσει και τους ενθουσιάζει σαν επάγγελμα; Το σχολείο δεν συλλέγει συστηματικά δεδομένα για τους αποφοίτους του. Ωστόσο, τα μέλη του προσωπικού που διατηρούν επαφή μαζί τους, αναφέρουν ότι έχουν εμπειρίες παρόμοιες με αυτές που καταγράφηκαν από τον Peter Gray και το Sudbury Valley School στο βιβλίο του, Legacy of Trust.
Δείτε το trailer του ντοκιμαντέρ “Voices from the New American Schoolhaouse” του 2005 για το Fairhaven από τον Danny Mydlack.
Απόδοση του άρθρου "How Students Lead the Learning Experience at Democratic Schools" της Luba Vangelova
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου