της Ιωάννας Γυμνοπούλου στο protagon
Η σχολή τυφλών Θεσσαλονίκης, Ήλιος, είναι ένα από τα δύο εναπομείναντα ιδρύματα για τυφλούς. Αποδυναμωμένο από την κακοδιαχείριση και την οικονομική κρίση, εξακολουθεί να φιλοξενεί μερικούς τρόφιμους που ζουν σε άθλιες συνθήκες. Η κατάσταση αυτή αντικατοπτρίζει την έλλειψη μέριμνας και δομών για άτομα με αναπηρίες στην Ελλάδα.
«Επόμενη στάση, Σχολή τυφλών», ανακοινώνει η φωνή στο μεγάφωνο του λεωφορείου. Περιέργως, δεν υπάρχουν πλέον πανό κρεμασμένα στα κάγκελα της σχολής. Τα αντίκριζα τα τελευταία τρία ή τέσσερα χρόνια κάθε φορά που περνούσα από εκεί: «Όχι στο κλείσιμο της Σχολής τυφλών», «Η Σχολή Τυφλών δεν παζαρεύεται»... Διασχίζω τον δρόμο, κρεμασμένη στο φανάρι μια σιλουέτα που απεικονίζει έναν τυφλό, ωστόσο όταν περνάω τη διάβαση, το ηχητικό σύστημα δεν λειτουργεί. «Ενοχλούσε τους γείτονες», μου εξηγεί αργότερα ο Δημήτρης Κοκόλης, γραμματέας της Ένωσης Τυφλών Βορείου Ελλάδος και ο ίδιος τυφλός. «Το κράτος παρείχε στους τυφλούς έναν εξοπλισμό που φέρουν κοντά στο αυτί με αποτέλεσμα όταν βρίσκονται κοντά στο φανάρι να εκπέμπεται ένα ηχητικό σήμα». Περιττό να ειπωθεί ότι ενοχλούνται ιδιαίτερα όταν το μηχάνημα χαλάει.
Φτάνοντας στη σχολή, παρατηρώ ξαφνιασμένη την κατάσταση της πρόσοψης. Οι τοίχοι είναι φουσκωμένοι και η μπογιά είναι ξεθωριασμένη. Οι κολόνες είναι καλυμμένες με απροσδιόριστα σχέδια γκράφιτι. Πίσω από τα κάγκελα, διακρίνω την παιδική χαρά, η οποία είναι στρωμένη με ξερά φύλλα. Η κούνια είναι σκουριασμένη, σπασμένη και κολλημένη με κολλητική ταινία. Τα πλακάκια έχουν ξεκολλήσει από το έδαφος. Στο πίσω μέρος της σχολής τα κτίρια φαίνονται εγκαταλελειμμένα. Οι τοίχοι είναι βρώμικοι και οι κουρτίνες σκισμένες. Το προαύλιο, στο οποίο παίζουν τα παιδιά, είναι γεμάτο με παλιά ογκώδη αντικείμενα: ντουλάπες, καρέκλες, καρότσια... Μοιάζει σαν να μην έχει πατήσει κανείς το πόδι του στη Σχολή εδώ και χρόνια...
Εν τούτοις, η Σχολή Τυφλών Θεσσαλονίκης, είναι ακόμα εν ενεργεία. Στη σχολή στεγάζεται ένα δημοτικό σχολείο και προσφέρονται εργαστήρια για ενήλικες, διδάσκονται γραφή Braille, πληροφορική, καθημερινές δεξιότητες και παραδοσιακοί χοροί. Οι λάτιν χοροί διοργανώνονται από εθελοντές. Στη σχολή φιλοξενούνται 17 άτομα με προβλήματα όρασης, εκ των οποίων 12 μαθητές δημοτικού και 2 νηπιαγωγείου. Σε ένα περιβάλλον απόλυτης ερήμωσης... Ο Δημήτρης Κοκόλης δεν διστάζει να περιγράψει τις συνθήκες διαβίωσης ως απαράδεκτες. Θεωρεί πως γι’ αυτό ευθύνονται η κακή διαχείριση και η αδιαφορία. «Υπάρχουν κονδύλια, αλλά τα λεφτά χάνονται στο δρόμο. Οι τρόφιμοι πρέπει να αγοράσουν οι ίδιοι τις πετσέτες τους και τα σεντόνια τους. Τα εργαστήρια που τους επιτρέπουν να μάθουν διάφορα επαγγέλματα γίνονται όλο και πιο σπάνια. Και το πιο σημαντικό είναι πως οι εργαζόμενοι υπερτερούν σε συνάρτηση με τον αριθμό των τυφλών: 50 για 17! H πλειοψηφία των υπαλλήλων δεν έχει καν την απαραίτητη εκπαίδευση.
Στους έρημους, λόγω των διακοπών, διαδρόμους της σχολής συναντώ την Ελένη, 46 χρονών. Η Ελένη τυφλώθηκε σε ηλικία 26 ετών καθώς έπασχε από διαβήτη. Μου εξομολογείται την απελπισία της: «Ζούμε σε άθλιες συνθήκες: οι τοίχοι των δωματίων είναι φουσκωμένοι λόγω της υγρασίας, τα καλοριφέρ δεν λειτουργούν, τα παράθυρα είναι τόσο παλιά που μπάζουν και μυρίζει κλεισούρα... ». Ζει εδώ και 15 χρόνια στο οικοτροφείο και φοιτεί στο τρίτο έτος του τμήματος Ιστορίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ήθελε να σπουδάσει αρχαιολογία, αλλά δεν έγινε δεκτή λόγω της αναπηρίας της. Η Ελένη μου εξηγεί πως δεν υπάρχουν πολλές επιλογές για τους τυφλούς στην Ελλάδα. Υπάρχει ένα ιδιωτικό ΙΕΚ που προσφέρει δωρεάν μαθήματα τηλεφωνικής αποκλειστικά για τυφλούς. Μπορούν επίσης να παρακολουθήσουν μαθήματα φυσιοθεραπείας σε ένα ιδιωτικό ΙΕΚ. Γίνονται δεκτοί από ορισμένα τμήματα των πανεπιστημίων, αλλά υπάρχει ένα πλαφόν στον αριθμό των εισακτέων: κάθε τμήμα δέχεται αριθμό φοιτητών με ειδικές ανάγκες που αντιστοιχεί στο 5% των συνολικών εισακτέων του τμήματος. Η πλειοψηφία των τυφλών γίνονται καθηγητές ή μουσικοί. Υπάρχουν ελάχιστη επαγγελματική αποκατάσταση στην Ελλάδα. Η Ελένη πιστεύει πως οι νοοτροπίες πρέπει να αλλάξουν: «Κανένας Έλληνας δεν θα εμπιστευόταν έναν τυφλό. Υπάρχουν πολύ λίγοι άνθρωποι ευαισθητοποιημένοι σε αυτή τη χώρα! Η κυβέρνηση πρέπει να δώσει μεγαλύτερη βάση στα άτομα με ειδικές ανάγκες».
Μέχρι πριν από 20 χρόνια, η Σχολή Τυφλών Θεσσαλονίκης πρόσφερε εργαστήρια πλεκτικής, υφαντικής και παραγωγής επίπλων μπαμπού, αλλά η κακοδιαχείριση και η κρίση έδειξαν το πρόσωπό τους. Το 2010, το σχολείο αντιμετώπισε σοβαρές οικονομικές δυσκολίες που οφείλονταν στις σημαντικές περικοπές που υπέστη ο προϋπολογισμός από το υπουργείο. Οι επιδοτήσεις για τις κοινωνικές υπηρεσίες μειώθηκαν σημαντικά. Επί σχεδόν ένα χρόνο, οι εργαζόμενοι της Σχολής ήταν απλήρωτοι. Αγωνίστηκαν για να αποτρέψουν το κλείσιμό της. Μετά από πολλές διαμαρτυρίες, κατάφεραν να μεταβληθεί το καταστατικό του ιδρύματος από τον υπουργό Υγείας και να μετατραπεί η Σχολή σε δημόσια υπηρεσία. Η Σχολή λειτουργεί τώρα ως παράρτημα της Σχολής των Αθηνών.
500 χιλιόμετρα νοτιότερα, η Σχολή της Αθήνας είναι το δεύτερο εκπαιδευτικό κέντρο για τυφλούς της χώρας. Στην Ελλάδα, υπάρχουν λοιπόν δύο Σχολές για να εξυπηρετήσουν 20.000 άτομα με προβλήματα όρασης. Από το 2010, η Σχολή της Αθήνας δεν δέχεται πλέον άτομα ηλικίας άνω των 18 ετών. Εάν ένας ενήλικας χάσει την όρασή του, η μόνη επιλογή του είναι η Σχολή της Θεσσαλονίκης, ακόμη και αν ζει στην άλλη πλευρά της χώρας... Επίσης, οι άνθρωποι που πάσχουν από πολλαπλές αναπηρίες δεν γίνονται πλέον δεκτοί από το οικοτροφείο. Ο Δημήτρης Κοκόλης μου αφηγείται την ιστορία δύο αδελφών ηλικίας 35 και 38 ετών, οι οποίοι ζήτησαν να φιλοξενηθούν στη Σχολή της Θεσσαλονίκης, μετά τον ξαφνικό θάνατο του πατέρα τους που τους φρόντιζε. Η διευθύντρια της Σχολής αρνήθηκε λέγοντας ότι μπορούσαν να πληρώσουν την υποστήριξη οικιακής βοηθού σε 24ωρη βάση. Αυτή τη στιγμή τα δύο αδέρφια βρίσκονται σε ψυχιατρική κλινική.
Αυτή η μικρή μου εμπειρία στην καθημερινότητα των τυφλών στην Ελλάδα μου έδειξε πόσο αβοήθητοι και εγκλωβισμένοι είναι σε έναν μονόδρομο που άλλοι όρισαν γι’ αυτούς. Μια στενάχωρη πραγματικότητα που δεν φαίνεται να παραξενεύει τους κατοίκους της πρωτεύουσας. «Είναι σύνηθες αυτό εδώ», μου απάντησε ένας φίλος μου όταν του είπα πόσο αγανακτισμένη ένιωθα για την μοίρα που επιφυλάσσεται σε αυτούς τους ανθρώπους. Για μένα, η Σχολή Τυφλών Θεσσαλονίκης είναι ένας καθρέφτης της σημερινής ελληνικής κοινωνίας: κακοδιαχείριση των κοινωνικών υπηρεσιών, διαφθορά και τέλος, έλλειψη φροντίδας και μέριμνας για τα άτομα που τα χρειάζονται περισσότερο...
*Η Ιωάννα Γυμνοπούλου έχει σπουδάσει δημοσιογραφία και ανθρώπινα δικαιώματα με ειδίκευση στα δικαιώματα του παιδιού, εργάζεται σε μια ΜΚΟ που ονομάζεται Defence for Children International - Belgium και συγχρόνως γράφει για το μηνιαίο περιοδικό "Το δίκαιο των νέων" (Le Journal du Droit des Jeunes).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου