Ανασκόπηση Συνεδρίου “Sign languages as Endangered Languages”

Συμμετέχοντες από 21 χώρες ταξίδεψαν στη Νορβηγία για να παρακoλουθήσουν το συνέδριο με θέμα "Οι Νοηματικές Γλώσσες ως Γλώσσες υπο εξαφάνιση" (“Sign Languages as Endangered Languages”). Επίσης, εκπρόσωποι δεκατεσσάρων Εθνικών Ενώσεων Κωφών παραβρέθηκαν στη διοργάνωση.

Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου έγινε αντιληπτό ότι οι εθνικές νοηματικές γλώσσες συχνά αναπτύχθηκαν σε συγκεκριμένους οργανισμούς: τα σχολεία για τους Κωφούς. Ιστορικά, τα σχολεία για τα κωφά παιδιά αποτελούσαν χώρο ανάπτυξης και μετάδοσης των νοηματικών γλωσσών, γεγονός που ενθάρρυνε την ανάπτυξη των κοινοτήτων των κωφών. Ωστόσο, σήμερα, οι εκπαιδευτικόι οργανισμοί για τους κωφούς δεν αποτελούν πλέον τόπο προώθησής τους. Οι συμμετέχοντες στο συνέδριο διαπίστωσαν ότι οι νέες τεχνολογικές εξελίξεις και οι παιδαγωγικές μέθοδοι που σχετίζονται με αυτές ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο ορισμένες εθνικές νοηματικές γλώσσες.

Ακολουθούν ορισμένα από τα κεντρικά θέματα που προέκυψαν μέσα από το διάλογο πανεπιστημιακών, υπεύθυνων πολιτικής για γλωσσικά θέματα, εκπροσώπων και μελών της κοινότητας των κωφών, κατά τις τέσσερις ημέρες του συνεδρίου.

Πρώτον, υπάρχει η παραπληροφόρηση σχετικά με τη σχέση μεταξύ προφορικών και νοηματικών γλωσσών. Είναι κοινή εσφαλμένη εντύπωση ότι τα Κωφά παιδιά με κοχλιακό εμφύτευμα θα πρέπει να τοποθετούνται σε περιβάλλον που δεν υπάρχει νοηματική, καθώς υποτίθεται ότι οι νοηματικές γλώσσες παρεμποδίζουν την ανάπτυξη προφορικού λόγου. Ωστόσο, όπως υποστήριξε ένας παρουσιαστής, δεν υπάρχει καμία έρευνα που να στηρίζει με τα ευρήματά της το μύθο αυτό. Αντίθετα, υπάρχει άφθονη βιβλιογραφία που υποστηρίζει ότι η διγλωσσία είναι πλεονέκτημα. Δίνοντας στα παιδιά την ευκαιρία να μάθουν δύο ή περισσότερες γλώσσες, προάγεται η γλωσσική τους ανάπτυξη. Είναι πολύ σημαντικό οι Ενώσεις Κωφών, οι ηγέτες και οι ακαδημαϊκοί να εγκαλέσουν όσους εξαπλώνουν αυτή την ψευδή πληροφορία. Είναι ευθύνη (μας) να ενισχυθεί η ακρίβεια στο δημόσι και ακαδημαϊκό λόγο για τη σχέση προφορικών και νοηματικών γλωσσών.

Δεύτερον, υπάρχουν εκπαιδευτικές μεθόδους που όχι μόνο αρνούνται στα κωφά παιδιά το δικαίωμα στη νοηματική γλώσσα, αλλά και το  δικαίωμα στις οπτικές στρατηγικές μάθησης (visual learning strategies). Πρέπει να αναρωτηθούμε  γιατί κάποια εκπαιδευτική μέθοδος οδηγεί ένανα άνθρωπο στην απώλεια του δικαίωματος του φυσικού μέσου επικοινωνίας. Παραβιάζουν οι εκπαιδευτικές αυτές μέθοδοι τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού; Παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα των κωφών παιδιών;

Στο συνέδριο συζητήθηκαν επίσης, ιδέες για το πώς μπορούν να προφυλαχθούν οι νοηματικές γλώσσες στην ευρύτερη κοινωνία. Οι προσπάθειες για την προώθηση νοηματικών γλωσσών, συνήθως αφορούσαν εθνικές νοηματικές. Ωστόσο υπάρχουν και άλλες μορφές νοηματικών γλωσσών, τις οποίες οι ερευνητές ονομάζουν "village sign languages" (διαλέκτους;), οι οποίες εντοπίζονται σε μικρές κοινότητες, συχνά γεωγραφικά απομονωμένες, με οικογένειες που έχουν κωφά και ακούοντα μέλη. Τέτοιες κοινότητες έχουν καταγραφεί σε διάφορες ιστορικές περιόδους και έχει παρατηρηθεί ότι η νοηματική γλώσσα είναι χρησιμοποιείται τόσο από τα κωφά όσο και από τα ακούοντα μέλη τους. Στην περίπτωση που η νοηματική γλώσσα έχει γίνει αποδεκτή ως οργανικό μέρος της κοινότητας, όπως συμβαίνει με ορισμένες διαλέκτους, η γλώσσα αυτή δεν κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Οι συμμετέχοντες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως οι εθνικές νοηματικές γλώσσες είναι οργανικές ανθρώπινες γλώσσες και δεν αφορούν μόνο τα κωφά άτομα (δεν υπάρχουν μόνο γι' αυτά). Μάλιστα, ένας ομιλητής τόνισε ότι οι νοηματικές γλώσσες προωθούν τη γνωστική ανάπτυξη των χρηστών τους. Έχει αποδειχθεί ότι οι νοηματικές γλώσσες ενισχύουν την αναγνωστική ανάπτυξη (σε κωφά και ακούντα παιδιά). Γίνεται, επομένως αντιληπτό ότι οι νοηματικές γλώσσες οφελούν όλους τους ανθρώπους.

Τέλος, οι συμμετέχοντες τόνισαν ότι υπάρχουν διάφοροι τρόποι προώθησης των νοηματικών γλωσσών, εκτός από τον παραδοσιακό, δηλαδή τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Στόχος των εκπαιδευτικών οργανισμών είναι η εκπαίδευση των κωφών παιδιών, με απώτερο σκοπό την κοινωνική τους ενσωμάτωση και όχι την (απόκτηση) μιας συγεκκριμένης γλώσσας. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, οι αρμόδιοι για τη γλωσσική πολιτική σε διάφορες χώρες έχουν επικεντρωθεί στις νοηματικές γλώσσες. Οι οργανισμοί αυτοί έχουν ένα σκοπό: την προώθηση της νοηματικής γλώσσας. Το έργο τους ωστόσο, θα πρέπει να ενσωματώσει τη στάση της κοινωνίας ευρύτερα. Μέσα από το έργο τους, θα πρέπει να διαδόσουν την πεποίθηση ότι οι νοηματικές γλώσσες είναι ένα συλλογικό καλό και ότι όλη η ανθρωπότητα μπορεί να επωφεληθεί από αυτές.

Απόδοση του κειμένου της Παγκόσμιας Ομποσπονδίας Κωφών στα ελληνικά. Το αρχικό κείμενο μπορείτε να το βρείτε εδώ. Δείτε επίσης τη σχετική παρουσίαση από τον Dr. Joseph J. Murray.