Διημερίδα ΣΔΕΝΓ: Liz Scott Gibson

Το Σαββατοκύριακο 12 και 13 Ιουνίου διοργανώθηκε από το Σωματείο Διερμηνέων Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας διημερίδα, με καλεσμένη ομιλήτρια την Πρόεδρο της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Διερμηνέων Νοηματικών Γλωσσών (WASLI) Liz Scott Gibson.

Ξεκινώντας από το θέμα του επαγγελματισμού και τι σημαίνει για τους διερμηνείς η λέξη, εφόσον μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχε ενιαίος ορισμός, η κυρία Gibson τόνισε τη σημασία που έχει για τους διερμηνείς νοηματικών γλωσσών η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία-CRPD, κυρίως για την προσθήκη της λέξης «επαγγελματίας» διερμηνέας νοηματικής γλώσσας (άρθρο 9 «περί προσβασιμότητας»). Η αναφορά σε «επαγγελματίες» διερμηνείς αρχικά δεν υπήρχε, προστέθηκε έπειτα από διεκδικήσεις της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Κωφών (WFD), η οποία ήρθε σε επαφή με τη WASLI για τον ορισμό της.

Η WASLI έχει ορίσει τον επαγγελματία διερμηνέα νοηματικής γλώσσας ως αυτόν που:
1. Εκπαιδεύεται σε οργανισμούς και οργανώσεις, συνήθως ανώτερου ακαδημαϊκού επιπέδου
2. Έχει εξειδικευμένες γνώσεις
3. Διαθέτει επαγγελματική πιστοποίηση (άδεια)
4. Πορεύεται βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών και προτύπων
5. Δεσμεύεται από κώδικα δεοντολογίας

Σχετικά με τον Κώδικα Δεοντολογίας (ΚΔ), ενώ είναι από τα πρώτα θέματα που φροντίζουν τα εκάστοτε σωματεία διερμηνέων ΝΓ παγκοσμίως, οι περισσότερες χώρες προσθέτουν στοιχεία ταιριαστά στην ιδιοσυγκρασία τους, για παράδειγμα, στο Κόσοβο υπάρχει αναφορά ότι, όταν υπάρχει νόημα στη δική τους νοηματική γλώσσα, δεν επιτρέπεται ο διερμηνέας να το αντικαταστήσει με δάνειο νόημα άλλης ΝΓ.
Αν και εκ πρώτης όψεως οι ΚΔ φαντάζουν παρόμοιοι, άλλωστε όλοι κινούνται σε 4 αρχές: εμπιστευτικότητα, αμεροληψία, εκπαίδευση, συναδελφικότητα,  μια πιο προσεκτική παρατήρηση της εφαρμογής τους αποκαλύπτει την επιρροή της διαφορετικής κουλτούρας και των διάφορων πολιτισμικών στοιχείων, για παράδειγμα στην Ουγκάντα υπάρχει δυσκολία στο θέμα της αμεροληψίας, καθώς προτεραιότητα αποτελεί η αφοσίωση στη φυλή.
Επίσης, κάτι που απασχολεί τόσο τους διερμηνείς ΝΓ, όσο και την κοινότητα των Κωφών είναι ότι η μη τήρηση του ΚΔ δεν επιφέρει κυρώσεις.

Αναφορικά με την αγαστή συνεργασία των διερμηνέων ΝΓ με τους Κωφούς υπάρχουν δύο βασικές προϋποθέσεις: η αποτελεσματική επικοινωνία και τα ξεκάθαρα όρια.

Ένα ακόμη πρόβλημα – επίσης διεθνοποιημένο- είναι αυτό της αμοιβής των διερμηνέων. Η κα Gibson θεωρεί ότι οφείλεται στην απουσία διαλόγου μεταξύ των ενδιαφερομένων, διερμηνέων- Κωφών, αλλά και ότι πρέπει να καταστεί σαφές, αν υπάρχει η ανάγκη και η επιθυμία για διερμηνείς θα πρέπει να δημιουργηθεί και το αντίστοιχο επάγγελμα.

Σχετικά με την εκπαίδευση των διερμηνέων στη Μ. Βρετανία:
Ήταν σημαντικό το γεγονός ότι η εκπαίδευση των διερμηνέων ΝΓ πέρασε σταδιακά από την Κοινότητα των Κωφών σε ακαδημαϊκά ιδρύματα, γιατί έδωσε κύρος τόσο στην Κοινότητα, όσο και στη διερμηνεία. Παρά το ότι η κα Gibson το βλέπει θετικά, με το πέρασμα των χρόνων αλλάζει γνώμη, καθώς δεν βλέπει κάποια βελτίωση και υποστήριξε ότι «Θα πρέπει να στραφούμε από αυτό που νομίζουμε ότι χρειάζεται, σε αυτό που πραγματικά χρειάζεται να κάνουμε ως επαγγελματίες»

Ο ιδανικός διερμηνέας:
- Έχει γλωσσικές δεξιότητες
- Έχει διερμηνευτικές δεξιότητες
- Έχει συναίσθηση της ηθικής ευθύνης
- Είναι ευαισθητοποιημένος σε θέματα κουλτούρας
- Έχει διαπροσωπικές δεξιότητες
- Είναι ευέλικτος
- Είναι αξιόπιστος
- Σέβεται τους άλλους
- Έχει ΧΙΟΥΜΟΡ

Το Αλ Τζαζίρα απασχολεί τρεις διερμηνείς για τον αραβόφωνο πληθυσμό. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν είναι ότι η νοηματική γλώσσα δεν είναι κοινή στις αραβόφωνες περιοχές. Μία προσπάθειά τους να τις ενοποιήσουν δεν βρήκε θετικό αντίκτυπο, πχ οι Μαροκινοί δεν δέχτηκαν. Το παραπάνω γεγονός αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι ενώ οι γλώσσες αλλάζουν, δεν μπορούμε ως χρήστες να εκβιάσουμε τις αλλαγές.

Στο μέλλον ο ιδανικός διερμηνέας
• θα είναι εκπαιδευμένος
• θα υποστηρίζει την εργασία του με ερευνητικά δεδομένα
• θα είναι διαπιστευμένος
• θα τηρεί κώδικα δεοντολογίας
• θα αμείβεται για την εργασία του
• θα είναι μέλος ενός σωματείου διερμηνέων νοηματικής γλώσσας.

Σχετικά με τη Διεθνή Νοηματική Γλώσσα και τη διερμηνεία της:
Προσδιορίστηκε οτι η Διεθνής ΝΓ αποτελεί κώδικα και κατασκευασμένη γλώσσα επικοινωνίας, με βασικό λεξιλόγιο περίπου 3000 νοημάτων, η οποία καθορίζεται από τους εκάστοτε συμμετέχοντες. Χρησιμοποιείται σπανίως και ακριβώς επειδή μεταβάλλεται ανάλογα με τα άτομα και τις συνθήκες δεν μπορεί να διδαχθεί σε δομημένο πρόγραμμα εκπαίδευσης. Για να ασχοληθεί κανείς με τη διερμηνεία σε διεθνή νοηματική γλώσσα, επιβάλλεται να έχει άνεση στη χρήση τουλάχιστον μίας ή δύο νοηματικών γλωσσών, ισχυρή οπτική και κιναισθητική μνήμη, ιδιαίτερες δεξιότητες ανάλυσης και επεξεργασίας μηνύματος, δημιουργικότητα, να έχει πολιτισμικές ευαισθησίες και να γνωρίζει διάφορες κουλτούρες, καθώς και την ικανότητα να προσαρμόζεται στους συμμετέχοντες και τις διάφορες συνθήκες.

Από το ιδιαίτερα εποικοδομητικό διήμερο ξεχωρίζουμε τα εξής:
- Όταν πρωτοξεκινάει κανείς στη διερμηνεία ΝΓ δεν έχει ούτε τις απαιτούμενες γνώσεις, ούτε –φυσικά- την εμπειρία
- Οι Κωφοί δεν έχουν σε υψηλή εκτίμηση τους διερμηνείς, γιατί οι τελευταίοι χρησιμοποιούν τύπους της νοηματικής γλώσσας τους οποίους η πλειοψηφία της Κοινότητας των Κωφών δεν γνωρίζει (WFD).
- Υπάρχουν πολλά θέματα που επηρεάζουν τους διερμηνείς ΝΓ ως επαγγελματίες, αλλά η μεγαλύτερη πρόκληση ειναι να εδραιωθεί ποιοτική επαγγελματική σχέση με τους Κωφούς.
- Πρέπει να οριστούν στην πραγματική ζωή οι δεξιότητες και οι γνώσεις που χρειάζεται ο διερμηνέας, καθώς και στο τι θα κάνουν μετά αυτοί που μαθαίνουν και όχι μόνο τι θα μάθουν, δηλαδή να δοθεί έμφαση στις συνθήκες και καταστάσεις που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν.
- Οι διερμηνείς δεν είναι για τους Κωφούς, αλλά για τη γλώσσα, δηλαδή εργάζονται για την ομαλή επικοινωνία των Κωφών με τους ακούοντες και το αντίστροφο.

Δυστυχώς δεν μπορώ να μεταφέρω όλα τα ενδιαφέροντα θέματα που θίχτηκαν από την ομιλήτρια. Κάθε πρότασή της αποκάλυπτε τις γνώσεις και τη εμπειρία της, τις οποίες πέτυχε να μεταδώσει –προσωπικά μιλώντας τουλάχιστον- λύνοντας απορίες, προκαλώντας συζήτηση, προβληματισμό και όλα αυτά με γενναίες δόσεις υπομονής, ανιδιοτέλειας και χιούμορ. Πραγματικά ήταν μια σπάνια ευκαιρία να διαπιστώσουμε ότι σε όλον τον κόσμο υπάρχουν παρόμοιοι προβληματισμοί, αντιξοότητες, αλλά και καλές πρακτικές. Εύχομαι το Σωματείο Διερμηνέων Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας να συνεχίσει τέτοιου είδους πρωτοβουλίες, με ακόμη μεγαλύτερη συχνότητα. Συγχαρητήρια για τη διοργάνωση αλλά και στους δύο διερμηνείς ΕΝΓ, την κα. Άννα Λιάκου και τον κ. Παναγιώτη Τσιώλη, που κλήθηκαν να κάνουν τη διερμηνεία της διημερίδας (Αγγλικά- Ελληνικά). Ελπίζουμε παρόμοιες ομιλίες σε περιεχόμενο και ποιότητα να πραγματοποιούνται συχνά και σε όλη την Ελλάδα.