Αν έχετε παρατηρήσει πως όσο πιο στρεσαρισμένοι είστε, τόσο περισσότερο δυσκολεύεστε με πράγματα που κάνετε καθημερινά, τότε έχετε βιώσει τη διαφορά μεταξύ του εγκεφάλου της μάθησης και του εγκεφάλου της επιβίωσης. Το ζήτημα είναι πιο σύνθετο από το πόσο εύκολα μπορούμε να δέσουμε τα κορδόνια των παπουτσιών μας ή να θυμηθούμε πού έχουμε βάλει τα κλειδιά μας. Ωστόσο, αυτά τα μικροπράγματα εξαρτώνται από την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε περισσότερο απ’ ό,τι νομίζουμε.
Κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν δεν κοιμόμαστε, ο εγκέφαλός μας βρίσκεται είτε σε λειτουργία μάθησης είτε σε επιβίωσης. Για την καλύτερη υγεία κι ευεξία μας, στόχος μας είναι η λειτουργία του εγκεφάλου της μάθησης. Ας δούμε τώρα τι περιλαμβάνουν οι δύο αυτές καταστάσεις του εγκεφάλου, τι προκαλεί τη λειτουργία της επιβίωσης και τα βήματα που μπορείτε να ακολουθήστε για να επανέλθετε στη λειτουργία της μάθησης.
Τι είναι ο εγκέφαλος της μάθησης;
Όταν ο εγκέφαλός σας βρίσκεται σε λειτουργία μάθησης μπορεί να δεχτεί νέες πληροφορίες. Επίσης, μπορείτε να εκτελείτε καθημερινές εργασίες που έχετε συνηθίσει χωρίς ιδιαίτερο πρόβλημα, χωρίς να στρεσάρεστε ή να νιώθετε σύγχυση.
Εάν αυτή την περίοδο είστε καλά και δεν αντιμετωπίζετε κάτι πολύ σοβαρό, όπως θέματα ψυχικής υγείας ή ψυχικό τραύμα , το πιθανότερο είναι πως βρίσκεστε σε λειτουργία εγκεφάλου της μάθησης. Αυτό σημαίνει πως ίσως σας συναρπάζει η ιδέα κάτι καινούριου και πως νιώθετε ανοιχτοί σε νέες ιδέες. Εν ολίγοις, ο εγκέφαλος της μάθησης μπορεί, και συχνά ανυπομονεί, να μάθει νέα πράγματα.
Τι είναι ο εγκέφαλος της επιβίωσης;
Ο εγκέφαλος μπαίνει σε αυτή τη λειτουργία όταν αισθάνεστε πνευματικά ή ψυχολογικά επιβαρυμένοι και δεν μπορεί να επεξεργαστεί νέες ιδέες. Επιπρόσθετα, ίσως σας δυσκολεύουν πράγματα που κάνετε καθημερινά και συνήθως σας φαίνονται εύκολα.
Το να είστε σε λειτουργία επιβίωσης δεν σημαίνει ότι κάνατε κάποιο λάθος. Απλώς ο εγκέφαλός σας είναι τόσο απασχολημένος με το «να τα βγάλει πέρα», που, προς το παρόν, δεν μπορείτε να αναλάβετε οτιδήποτε καινούριο. Ο εγκέφαλος της επιβίωσης είναι επικεντρωμένος στο να σας κρατήσει ζωντανούς.
Αίτια λειτουργίας του εγκεφάλου της επιβίωσης
Οτιδήποτε σας καταβάλλει μπορεί να αποτελεί αιτία για να μπείτε σε αυτή τη λειτουργία. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις στις οποίες είναι πιο πιθανόν να συμβεί αυτό. Ας δούμε ποιες είναι αυτές.
Χρόνιο στρες
Ο εγκέφαλος μας είναι κατασκευασμένος και σχεδιασμένος να διαχειρίζεται το στρες. Όμως, κάποιες φορές το στρες μπορεί να διαρκέσει πάρα πολύ, με αποτέλεσμα, ο εγκέφαλος, να μην μπορεί να λειτουργήσει πλήρως. Το υπερβολικό στρες ενδεχομένως να προκαλέσει νευρολογικά προβλήματα που επιμένουν. Σύμφωνα με έρευνες, το στρες μπορεί να προκαλέσει ανισορροπία στα τμήματα του εγκεφάλου που ελέγχουν τις γνωστικές ικανότητες, τη λήψη αποφάσεων, το άγχος και τη διάθεση, κάτι που μπορεί να επηρεάσει αυτές τις συμπεριφορές και καταστάσεις.
Αυτό σημαίνει πως το στρες μειώνει την ικανότητά σας να κάνετε απλά πράγματα, όπως το να πάρετε αποφάσεις ή να διατηρήσετε καλή διάθεση. Δεν φταίτε εσείς, πρόκειται για βιολογική λειτουργία. Οπότε είναι λογικό να μην μπορείτε να μάθετε νέα πράγματα, όταν είστε στρεσαρισμένοι για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ψυχικό τραύμα
Όταν βιώνετε ψυχικό τραύμα, το παραμικρό μπορεί να σας φαίνεται επίπονο. Όπως το χρόνιο στρες, έτσι και το τραύμα μπορεί να έχει επιπτώσεις στη λειτουργία του εγκεφάλου σας, καθιστώντας σας ανίκανους να κάνετε ό,τι κάνατε πριν από το συμβάν.
Ο οργανισμός μας παράγει κορτιζόλη, μια ορμόνη του στρες, ως αντίδραση σε τραυματικά γεγονότα. Ως εκ τούτου, οι συνέπειες ενός ψυχικού τραύματος στον εγκέφαλό μας είναι παρόμοιες με εκείνες του χρόνιου στρες. Όπως περιγράφεται σε μία μελέτη, «κατά τη διάρκεια μιας τραυματικής εμπειρίας, τον έλεγχο αναλαμβάνει ο ερπετοειδής εγκέφαλος, φέρνοντας το σώμα σε κατάσταση αντίδρασης. Κλείνοντας όλες τις μη απαραίτητες λειτουργίες σώματος και νου, το εγκεφαλικό στέλεχος οργανώνει τη λειτουργία επιβίωσης». Το τραύμα μπορεί να οδηγήσει και σε διαταραχή μετατραυματικού στρες.
Διαταραχή μετατραυματικού στρες
Η βίωση ενός τραυματικού γεγονότος είναι από μόνο του κάτι άσχημο, όμως συχνά το τραύμα δεν φεύγει αμέσως μετά το συμβάν που το προκάλεσε. Η διαταραχή μετατραυματικού στρες, η οποία περιλαμβάνει συναισθήματα μεγάλης απελπισίας και αποδιοργάνωσης, είναι συχνή σε άτομα που έχουν υποστεί ψυχικό τραύμα. Σε κάποιες περιπτώσεις το ξεπερνούν γρήγορα, ενώ σε άλλες απαιτείται πολύς χρόνος. Σκεφθείτε τη διαταραχή αυτή ως μια άλλη εκδοχή του χρόνιου στρες, κατά την οποία το στρες επικεντρώνεται σε ένα συγκεκριμένο συμβάν.
Η διαταραχή μετατραυματικού στρες προκαλεί σημαντικές αλλαγές στον εγκέφαλό μας, μεταξύ αυτών την ανικανότητα να μάθουμε νέα πράγματα, καθώς ο ιππόκαμπος, που παίζει ρόλο στη λειτουργία της μνήμης, επηρεάζεται από τη διαταραχή αυτή.
Πώς μπορούμε να επιστρέψουμε στη λειτουργία μάθησης
Ας δούμε πώς μπορούμε να επιστρέψουμε στη λειτουργία της μάθησης και να απολαμβάνουμε περισσότερο τη ζωή μας
Ηρεμήστε το νευρικό σας σύστημα
Οτιδήποτε σας χαλαρώνει μπορεί να σας βοηθήσει να μειώσετε το στρες που νιώθετε, και να το να είστε λιγότερο στρεσαρισμένοι μπορεί να σας βοηθήσει να βγείτε από τη λειτουργία του εγκεφάλου της επιβίωσης. Όταν έχετε χρόνιο στρες ή πάσχετε από διαταραχή μετατραυματικού στρες, η αμυγδαλή βρίσκεται σε υπερδιέγερση.
Αυτό θα σταματήσει, εάν ηρεμήσει το νευρικό σας σύστημα, με αποτέλεσμα να νιώσετε καλύτερα. Η γιόγκα και ο διαλογισμός μπορεί να συμβάλουν στον κατευνασμό του νευρικού συστήματος, το ίδιο και η άσκηση. Κάθε σωματική δραστηριότητα που σας ευχαριστεί, ακόμα και απλές εκτάσεις, είναι ωφέλιμη.
Εντοπίστε τι σας αγχώνει
Δεν υπάρχει τρόπος να αναρρώσετε από τις συνέπειες του χρόνιου στρες, εάν συνεχίσετε να το βιώνετε. Δεν μπορείτε να βγείτε από την κατάσταση επιβίωσης, εάν ο εγκέφαλός σας αισθάνεται πως κινδυνεύετε.
Είναι σημαντικό να εντοπίσετε τις πηγές του άγχους σας και να δείτε εάν μπορείτε να απομακρύνετε κάποιες από τη ζωή σας. Αυτό ίσως πάρει χρόνο. Για παράδειγμα, εάν η αιτία του χρόνιου στρες σας είναι μια δουλειά που δεν σας ευχαριστεί ή ένας σύντροφος που δεν είναι καλός μαζί σας, θα χρειαστείτε κάποιο σχέδιο.
Θα δείτε πως η ανάληψη δράσης, ακόμα και τα πρώτα, προκαταρκτικά βήματα του σχεδίου σας να απομακρύνετε κάτι αρνητικό από τη ζωή σας, μπορεί να σας ανακουφίσει. Όσο πιο μακριά φτάσετε ως προς την αντιμετώπιση των πηγών του στρες, τόσο πιο εύκολο θα γίνει για τον εγκέφαλό σας να επανέλθει σε λειτουργία μάθησης.
Αντιμετώπιση ψυχικού τραύματος και μετατραυματικού στρες
Εάν βιώσατε πρόσφατα ψυχικό τραύμα ή πάσχετε από διαταραχή μετατραυματικού στρες, είναι κρίσιμο να λάβετε τη βοήθεια που χρειάζεστε. Διαφορετικά, μπορεί να παραμείνετε για μήνες ή και χρόνια σε λειτουργία επιβίωσης. Αντιμετωπίζοντας το τραύμα, θα καταφέρετε να προχωρήσετε.
Όταν συμβεί αυτό, θα δείτε πως είστε πάλι ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες, ιδέες, μια καλύτερη ζωή. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να αντιμετωπίσετε το ψυχικό τραύμα και το μετατραυματικό στρες: από το να μιλήσετε γι’ αυτό με φίλους και την οικογένειά σας, έως να ζητήσετε τη βοήθεια κάποιου ειδικού. Η ψυχοθεραπεία, ατομική ή ομαδική, μπορεί να ωφελήσει πολύ στην αντιμετώπιση του μετατραυματικού στρες.
Ξεκουραστείτε
Μπορεί να ακούγεται κοινότοπο, όμως η ξεκούραση παίζει μεγάλο ρόλο στο να είμαστε λειτουργικοί. Η μετάβαση από την κατάσταση μάθησης στην κατάσταση επιβίωσης είναι σημάδι από τον οργανισμό σας πως χρειάζεστε ξεκούραση, η οποία θα σας βοηθήσει να επανέλθετε στη λειτουργία του εγκεφάλου της μάθησης.
Το νευρικό σας σύστημα θα έχει χρόνο να ηρεμήσει, ο εγκέφαλός σας θα αναζωογονηθεί, θα μπορέσει να επεξεργαστεί πρόσφατα γεγονότα, και γενικά θα νιώσετε ανανεωμένοι. Η ξεκούραση μπορεί να περιλαμβάνει οτιδήποτε σας ηρεμεί, από το να διαβάσετε ένα βιβλίο, να δείτε τηλεόραση, μέχρι να πάρετε έναν υπνάκο ή να κάνετε ένα μπάνιο.
Ευχάριστες δραστηριότητες
Το να δίνετε στον οργανισμό σας ώθηση με «χημικά της χαράς» όπως η ντοπαμίνη, είναι ένας υπέροχος τρόπος να ηρεμήσετε το σύστημα και τον εγκέφαλό σας. Κάντε οτιδήποτε σας ευχαριστεί και προκαλεί συναισθήματα που απολαμβάνετε.
Το να κάνετε πράγματα που σας δίνουν χαρά -όπως το να γυμνάζεστε, να ξαπλώνετε στην παραλία, να πηγαίνετε βόλτα τον σκύλο σας, να ζωγραφίζετε, να κάνετε χειροτεχνίες, να τρώτε στην αγαπημένη σας ταβέρνα– είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να επανέλθετε και να επαναφέρετε τον εγκέφαλό σας σε λειτουργία μάθησης.
Για ακόμα καλύτερα αποτελέσματα, βρείτε συντροφιά στις δραστηριότητές σας.
Επίλογος
Όσο κι αν επιθυμείτε τη μετάβαση από τη λειτουργία της επιβίωσης στη λειτουργία της μάθησης, να ξέρετε πως αυτή η διαδικασία απαιτεί χρόνο, και, κάποιες φορές, επαγγελματική βοήθεια. Μη φοβάστε να ζητήσετε βοήθεια από ειδικό, εάν έχετε δυσκολίες ή αισθάνεστε πολύ καταβεβλημένοι.
Η υιοθέτηση βοηθητικών πρακτικών μπορεί να επισπεύσει τη διαδικασία, όμως να είστε υπομονετικοί με τον εαυτό σας και να θυμάστε πως η ίαση δεν συμβαίνει ποτέ από τη μια στιγμή στην άλλη. Αποτελεί ολόκληρη διαδικασία και ο εγκέφαλός μας μπορεί να ανακάμψει με τρόπο θεαματικό, αν του αφιερώσουμε χρόνο και φροντίδα.
_______________________________________________________________________________________________________________________________________
Πηγές: McEwen BS. Neurobiological and systemic effects of chronic stress. Chronic Stress (Thousand Oaks). 2017 Apr doi:10.1177/2470547017692328
admin. How trauma changes the brain [Internet]. Boston Clinical Trials. 2020 [cited 2022 Oct 13].
Bremner JD. Traumatic stress: effects on the brain. Dialogues Clin Neurosci. 2006 Dec;8(4):445–61. doi:10.31887%2FDCNS.2006.8.4%2Fjbremner
American Psychiatric Association. What is posttraumatic stress disorder?
How ptsd affects the brain | brainline [Internet]. 2019 [cited 2022 Oct 13]
Άρθρο της Αριάν Ρέσνικ/απόδοση Έφη Ζέρβα
Πηγή: ertnews
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου