Κοινό βίωμα όλων μας τον τελευταίο χρόνο αποτελεί η διακοπή της φυσιολογικής ροής της καθημερινότητας, καθώς διανύουμε μία περίοδο κρίσης εξαιτίας της πανδημίας Covid-19. Οι έφηβοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με αυτήν την κρίση, ενώ ήδη βιώνουν την κρίση της εφηβείας, που σημαίνει κρίση ταυτότητας, καθώς παύουν να είναι παιδιά, χωρίς όμως να είναι ενήλικες ακόμη. Αυτή η πορεία προς την ενηλικίωση συμπεριλαμβάνει έντονα και δύσκολα στη διαχείρισή τους συναισθήματα, όπως θυμό, θλίψη, ανασφάλεια κ.ά. Στην προσπάθειά τους να ελέγξουν αυτά τα συναισθήματα και στο έδαφος όλων των σωματικών, κοινωνικών και γνωστικών αλλαγών που συμβαίνουν στο πλαίσιο της ανάπτυξης και της ωρίμανσης, οι έφηβοι βιώνουν έντονη συναισθηματική αστάθεια, με αποτέλεσμα να παρουσιάζουν παρορμητική και αντιδραστική συμπεριφορά. Επίσης, είναι η πρώτη φορά που βγαίνουν στην κοινωνία μόνοι τους, ενώ οι απαιτήσεις από το οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον τους αυξάνονται. Παράλληλα, η αμφισβήτηση των γονιών από τους εφήβους, ως φυσιολογικό μέρος της διαδικασίας αυτονόμησής τους, καθιστά τη σημασία των συνομηλίκων πάρα πολύ σημαντική, καθώς σε αυτούς στηρίζονται κατά την ένταξή τους στη ζωή των ενηλίκων. Για αυτόν τον λόγο, η κοινωνική αποδοχή είναι προτεραιότητα για τους εφήβους και η επιδίωξή της καθορίζει συμπεριφορές, επιλογές και αποφάσεις.
Όλα τα παραπάνω είναι αναμενόμενα και επιθυμητά, προκειμένου να προετοιμαστεί ο έφηβος για τις προκλήσεις της ενήλικης ζωής και να μπορεί να ανταπεξέλθει μόνος του. Ωστόσο, για να επιτευχθεί αυτή η πορεία προς την ενηλικίωση, προϋπόθεση είναι οι κοινωνικές εμπειρίες, μέσα από τις οποίες λαμβάνουν χώρα οι παραπάνω ζυμώσεις. Η πανδημία και τα μέτρα περιορισμού διέκοψαν αυτήν τη διαδικασία και στέρησαν στους εφήβους την απαραίτητη για αυτούς κοινωνική αλληλεπίδραση. Πιθανές προηγούμενες μαθησιακές και οικογενειακές δυσκολίες, αλλά και κοινωνικοποίησης, επιδεινώθηκαν, καθώς απουσίασε το πλαίσιο, όπως το σχολείο, μέσα από το οποίο δίνεται η ευκαιρία στον έφηβο να βελτιωθεί κοινωνικά συναντώντας άλλους συνομηλίκους ή να ξεπεράσει γνωστικές αδυναμίες με την παρουσία του στην τάξη είτε να απομακρύνεται και να αποσυμπιέζεται από τυχόν προβλήματα του οικογενειακού του περιβάλλοντος και να συναντά άλλα πρόσωπα αναφοράς και στήριξης. Επιπλέον, διαταράχθηκε η καθημερινή ρουτίνα τους, αποσυντονίζοντας τα ωράρια ύπνου, διατροφής και μελέτης, ενώ το μέσο για κάθε δραστηριότητά τους έγινε αποκλειστικά η οθόνη, είτε για την παρακολούθηση μαθημάτων, είτε για την επικοινωνία τους με άλλους συνομηλίκους, είτε για την ψυχαγωγία τους. Οι αναμενόμενες αντιδράσεις, σε όλη αυτήν την ανατροπή της καθημερινότητάς τους, συμπεριλαμβάνουν εντάσεις, απροθυμία για οτιδήποτε, απομόνωση, νωθρότητα, απαιτήσεις, παραμέληση του εαυτού τους, φόβο νόσησης, υπερφαγία, επιθετικότητα και ενδεχομένως βία. Γενικότερα, η βία αποτέλεσε σοβαρό πρόβλημα σε οικογένειες είτε με προηγούμενο ιστορικό βίας είτε όχι, καθώς όλα τα μέλη της οικογένειας περιορίστηκαν στο σπίτι, συχνά μικρό, στο οποίο ο καθένας έπρεπε να βρει τρόπο να συνεχίσει τις υποχρεώσεις του, να αναλάβει ρόλους που δεν είχε πριν και να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της πανδημίας, όπως οικονομική δυσχέρεια ή την ίδια τη νόσο. Αυτές οι δυσκολίες γίνονται μεγαλύτερες, όσο οι υπόλοιπες διέξοδοι εκτός σπιτιού, όπως η εργασία, το σχολείο, ο αθλητισμός, που λειτουργούν αποσυμπιεστικά και καταπραϋντικά, αποκλείονται και θα πρέπει να μεταβολιστούν μόνο από την οικογένεια.
Επομένως, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι έφηβοι αντιμετωπίζουν ήδη μία κρίση μέσα στην κρίση, οι ενήλικες που τους φροντίζουν καλούνται να βρουν νέες ισορροπίες με διευρυμένη ανοχή. Η άσκηση εκ μέρους τους επιπλέον πίεσης, πέρα από αυτήν που ήδη οι καταστάσεις επιβάλλουν, αντικατοπτρίζει τις δικές τους ανησυχίες και προσδοκίες, και «πληγώνουν» τις μεταξύ τους σχέσεις. Ο αυστηρός περιορισμός της ενασχόλησης των εφήβων με τις ηλεκτρονικές συσκευές, υπό τον φόβο εξάρτησής τους από αυτές, μπορεί να τους αποκόψει τελείως από αυτήν τη δίοδο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης με τους συνομηλίκους τους. Αντιθέτως, η επιβράβευση, το χιούμορ, η ανάθεση υποχρεώσεων και η κατανόηση μπορούν να συμβάλουν στην αυτοεκτίμηση των εφήβων, για να αναπληρώσουν τη στασιμότητα που επέβαλε η πανδημία και να την αξιοποιήσουν σε μία γόνιμη και χρήσιμη εμπειρία, ώστε να εξασφαλιστεί αλώβητα η επιστροφή στην προηγούμενη ζωή.
Παναγιώτα Καραμούζη
Κλινική Ψυχολόγος
Α΄ Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου