Εξ αποστάσεως εκπαίδευση: Πώς την βίωσαν μαθητές και εκπαιδευτικοί

Ποια είναι η γνώμη των μαθητών και μαθητριών γυμνασίων και λυκείων για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση που εφαρμόστηκε στην περίοδο της καραντίνας; Τι σκέφτονται, πώς νιώθουν; Και ακόμη, τι πιστεύουν οι εκπαιδευτικοί τους; Ποιες δυσκολίες συνάντησαν όλοι – όλες, ποια ήταν τα όρια αλλά και οι επιτυχίες τους;

Με αφορμή την κατάσταση που βιώθηκε στη χώρα μας και σε όλον τον κόσμο με την πανδημία, η Πρωτοβουλία για το Άρθρο 12 ύστερα από πρόταση των Ομάδων Φρεσκάδας της στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα διερεύνησε τη γνώμη μαθητών και εκπαιδευτικών για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση μέσα από πανελλήνια διαδικτυακή έρευνα.

Τα ευρήματα της συζητήθηκαν ήδη σε διαδικτυακή συζήτηση, στην οποία συμμετείχαν 90 παιδιά και εκπαιδευτικοί.

Όπως δήλωσε στο ert.gr ο Γιώργος Μόσχος, ιδρυτικό μέλος της ΠΡΩΤΑ.12 και πρώην Συνήγορος του Παιδιού, έχει εκφραστεί έντονη επιθυμία από παιδιά και νέους να συνεχιστεί αυτή η συζήτηση και να καταγραφούν και να δημοσιοποιηθούν απόψεις και προτάσεις τους για το πώς θέλουν να λειτουργεί το σχολείο και η εκπαίδευση στις μέρες μας.

Η Ταυτότητα της Έρευνας

Η διαδικτυακή έρευνα* πραγματοποιήθηκε μεταξύ 28/04 και 10/05. Tο περιεχόμενό της σχεδιάστηκε από την Ομάδα Φρεσκάδας Θεσσαλονίκης της ΠΡΩΤΑ.12, που αποτελείται από νέες και νέους 15 ως 25 χρόνων.

Συμπληρώθηκαν συνολικά 752 έγκυρα ερωτηματολόγια: 402 (53,5%) δήλωσαν ότι είναι μαθητές / μαθήτριες, 165 γυμνασίου και 237 λυκείου, και 350 (46,5%) εκπαιδευτικοί.

Στο ερώτημα σε ποια περιοχή της χώρας είναι το σχολείο σου, 39,5% απάντησαν στην Αθήνα ή σε προάστιά της, το 16,6% στη Θεσσαλονίκη ή σε προάστιά της και το 43,9% σε άλλη περιοχή.

Τα Ευρήματα 

Τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι μαθητές – μαθήτριες έχουν μοιρασμένες απόψεις και ανάμεικτα συναισθήματα για την υλοποίηση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης κατά την περίοδο που τα σχολεία ήταν αναγκαστικά κλειστά λόγω της πανδημίας.

Ωστόσο, γίνεται σαφές ότι η πλειονότητα (74%) όσων απάντησαν κρίνουν ότι η εξ αποστάσεως υστερεί πολύ από την εκπαίδευση στην τάξη, γιατί το μάθημα χρειάζεται προσωπική επαφή.

Στη μεγαλύτερη πλειοψηφία τους (80%) όσες και όσοι απάντησαν δήλωσαν ότι την περίοδο της καραντίνας τους έλειψε πολύ η προσωπική επικοινωνία με μαθητές / μαθήτριες στο σχολείο.

Ωστόσο όταν ρωτήθηκαν εάν τους έλειψε το ίδιο το σχολείο, το 63% απάντησε καταφατικά, το 15% διαφωνεί ρητά, ενώ το 20% ταλαντεύεται. Οι διαφορές είναι ακόμα πιο έντονες, εάν λάβουμε υπόψη μας ότι το 76% των εκπαιδευτικών δηλώνουν πως τους έλειψε το σχολείο, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τους μαθητές/τριες γυμνασίου είναι το 55,8%, και λυκείου το 47,7%.

Η μεγάλη πλειοψηφία (78,5%) των συμμετεχόντων στην έρευνα δηλώνει ότι γνωρίζει πως η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν κατάφερε να συμπεριλάβει κάποιους/ες μαθητές/μαθήτριες που δεν διέθεταν τα απαραίτητα τεχνικά μέσα, ενώ το ποσοστό αυτό εκτινάσσεται στο 87% στην περίπτωση των εκπαιδευτικών.

Το 75% μαθητών/τριών και εκπαιδευτικών συμφωνούν ότι πρέπει να λειτουργούμε περισσότερο ομαδοσυνεργατικά και να ξεκολλήσουμε από τη μετωπική διδασκαλία. Τα ποσοστά είναι παρόμοια στις ομάδες μαθητών και εκπαιδευτικών, με τους τελευταίους να συμφωνούν λίγο περισσότερο (78,3%).

Συγκρίνοντας τις απαντήσεις κατά κατηγορία, παρατηρούμε ότι τα παιδιά του γυμνασίου αντιμετώπισαν λιγότερες δυσκολίες στην παρακολούθηση των μαθημάτων (μεγάλες ή πολύ μεγάλες 9,7%) έναντι του λυκείου (μεγάλες ή πολύ μεγάλες 18,1%). Αντίστοιχα οι εκπαιδευτικοί φαίνεται να είναι αυτοί που δυσκολεύτηκαν περισσότερο στον σχεδιασμο των μαθημάτων σε ποσοστό 34,8%.

Συνολικά το 59% συμφωνεί ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση ήταν μια ευκαιρία να γίνουν πιο ευρηματικοί/ες οι εκπαιδευτικοί. Αυτό το πιστεύουν κυρίως οι εκπαιδευτικοί, σε ποσοστό 70% και λιγότερο οι μαθητές του λυκείου (45,8%).

Οι μισοί συμμετέχοντες στην έρευνα διαφωνούν με την προβεβλημένη αυτήν την περίοδο υπόθεση ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση έδωσε την ευκαιρία να «ακουστούν» παιδιά που δεν έχουν θάρρος στην τάξη. Από όσους πάντως συμφωνούν με αυτό (το 24% συνολικά), οι μαθητές/τριες λυκείου το πιστεύουν λιγότερο (16,9%).

Τέλος, με την μάλλον απαισιόδοξη στάση «Όταν ανοίξουν πάλι τα σχολεία, μάλλον όλα θα γυρίσουν στην προηγούμενη κατάσταση, δεν αλλάζει εύκολα το σύστημα» συμφωνούν το 50,6% των μαθητών/τριών γυμνασίου, το 59,7% των μαθητών/τριών λυκείου, και το 42% των εκπαιδευτικών. Αξιοσημείωτο είναι ότι μόλις το 21% των συμμετεχόντων στην έρευνα εμφανίζεται αισιόδοξο ότι κάτι μπορεί να αλλάξει.

Δυσκολίες, Σκέψεις και Αξίες Ζωής

Πολύ ενδιαφέρουσες είναι οι απαντήσεις στις ανοιχτές ερωτήσεις της έρευνας, όπου φαίνονται έντονα όσα έλειψαν σε παιδιά και εκπαιδευτικούς αυτό τον καιρό, αλλά και οι δυσκολίες, οι σκέψεις, αλλά και τα «μαθήματα» που πήραν κατά τη διάρκεια της καραντίνας.

Σημαντικός αριθμός όσων μαθητών/τριων απάντησαν στην ερώτηση «Την περίοδο αυτή αντιμετώπισα άλλα προβλήματα που δεν είχα τη δυνατότητα να μοιραστώ (αν θέλεις, γράψε τι είδους)», αναφέρει ψυχολογικά προβλήματα, με κυρίαρχο το άγχος, ενώ αναφέρονται ακόμα μοναξιά, βαρεμάρα, στενοχώρια, άσχημη ψυχολογία, ψυχικές διακυμάνσεις, φόβοι, ανασφάλεια, αβεβαιότητα, θλίψη, αδιέξοδο, κακή διάθεση, πτώση ηθικού, αδυναμία να δουν το μέλλον και να κάνουν όνειρα, καθώς και εφιάλτες. Αρκετοί αντιμετώπισαν και τεχνικά θέματα όπως δυσκολία σύνδεσης, εξοπλισμού και λειτουργίας. Στο ακόλουθο συννεφόλεξο (word cloud) απεικονίζονται οι λέξεις που εμφανίζονται συχνότερα στις απαντήσεις των μαθητών/τριων.Τα κυρίαρχα προβλήματα που δήλωσαν ότι αντιμετώπισαν οι μαθητές την περίοδο της καραντίνας

Παρόμοιες ήταν και οι απαντήσεις των εκπαιδευτικών στην ίδια ερώτηση, με την προσθήκη ορισμένων προβλημάτων υγείας, οικογενειακής φύσης, απώλειας αγαπημένων προσώπων. Οι εκπαιδευτικοί ανιτμετώπισαν επιπέον και εργασιακά θέματα, όπως άτακτο εργασιακό ωράριο, φόρτος εργασίας, παραβίαση ιδιωτικού / οικογενειακού χώρου, αλλά και παιδαγωγικής φύσεως ζητήματα, όπως η αντιμετώπιση της απροθυμίας συμμετοχής μαθητών/τριων στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση, η απαξίωση της διαδικασίας και η έλλειψη υποστήριξης και ανατροφοδότησης. Στο ακόλουθο συννεφόλεξο (word cloud) απεικονίζονται οι λέξεις που εμφανίζονται συχνότερα στις απαντήσεις των εκπαιδευτικών.Τα κυρίαρχα προβλήματα που δήλωσαν ότι αντιμετώπισαν οι εκπαιδευτικοί την περίοδο της καραντίνας

Στην ερώτηση «Τι σου έλειψε περισσότερο από το σχολείο, την περίοδο της καραντίνας», η μεγάλη πλειοψηφία των μαθητών/τριων (72%) απάντησε η επικοινωνία, η κοντινή ανθρώπινη επαφή, η παρέα και οι φίλοι. Αλλά και οι απαντήσεις της μεγάλης πλειοψηφίας των εκπαιδευτικών (87,9%) αφορούσαν στην έλλειψη επικοινωνίας, αλληλεπίδρασης και ανθρώπινης επαφής με μαθητές και συναδέλφους. Ενδεικτικά παρουσιάζονται κάποιες από τις απαντήσεις των μαθητών.

Τι έλειψε στους μαθητές

Πολλοί μαθητές (175) μοιράστηκαν τις σκέψεις τους και τα προσωπικά «μαθήματα» που πήραν από την εμπειρία της καραντίνας. Τα περισσότερα είναι σχετικά με αξίες ζωής που αναδείχθηκαν. Στον παρακάτω πίνακα επιχειρείται μια ομαδοποίηση απαντήσεων με κοινά χαρακτηριστικά.

Ενδεικτικά παρουσιάζονται κάποιες από τις απαντήσεις των μαθητών/τριων σχετικά με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση εδώ:

Οι εκπαιδευτικοί που απάντησαν στην αντίστοιχη ερώτηση (182) το έκαναν περισσότερο μέσα από τον ρόλο τους, εστιάζοντας στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση και στο σχολείο και λιγότερο σε σχέση με γενικότερα θέματα ζωής, όπως φαίνεται και στις σταχυολογημένες απαντήσεις τους:

Μαθήματα που πήραν οι εκπαιδευτικοί στη διάρκεια της καραντίνας

Λίγα λόγια για την ΠΡΩΤΑ.12

Η Πρωτοβουλία για το Άρθρο 12 (ΠΡΩΤΑ.12) δημιουργήθηκε από τον πρώην Συνήγορο του Παιδιού Γιώργο Μόσχο και ομάδα συνοδοιπόρων του, τον Απρίλη του 2018, λίγο μετά την αποχώρησή του από τον Συνήγορο του Πολίτη, μετά από 15 χρόνια θητείας ως υπευθύνου του τμήματος της ανεξάρτητης αρχής που είχε αποστολή την προάσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών. Σκοπός της Πρωτοβουλίας είναι να βοηθήσει στη διάδοση και εφαρμογή του άρθρου 12 της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού, δηλαδή του δικαιώματος όλων των παιδιών να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώμη τους και αυτή να λαμβάνεται υπόψη από τους ενήλικες που έχουν τις ευθύνες για τη ζωή τους.

Ακολουθώντας δοκιμασμένες πρακτικές, η ΠΡΩΤΑ.12 διοργάνωσε διαβουλεύσεις με εφήβους, σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς, επισκέψεις σε σχολεία και συζητήσεις με μαθητές – μαθήτριες, στο πλαίσιο εγκεκριμένων από το Υπουργείο Παιδείας προγραμμάτων και επιμορφώσεις εκπαιδευτικών. Συγκρότησε επίσης Ομάδες Φρεσκάδας στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκης με εφήβους και νέους – νέες 15 ως 25 χρόνων που λειτουργούν ως σύμβουλοι στο έργο της. Σημαντική συμβολή της ΠΡΩΤΑ.12 στην εκπαίδευση ήταν η έκδοση του Οδηγού «Η Συνέλευση των Παιδιών«, που αναρτήθηκε στο διαδίκτυο, στον ιστοχώρο της, εκτυπώθηκε με την υποστήριξη του κοινωφελούς ιδρύματος Α.Λασκαρίδη και δίνεται δωρεάν σε εκπαιδευτικούς και παιδιά.

Η ΠΡΩΤΑ.12 λειτουργεί μέχρι σήμερα εθελοντικά, ως ένωση προσώπων και συνεργάζεται με άλλους φορείς όπως το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, μη κυβερνητικές οργανώσεις και διεθνείς οργανισμούς με παρόμοιους στόχους.

*Επισημαίνεται ότι η διαδικτυακή έρευνα δεν είναι επιστημονική έρευνα, έχει πραγματοποιηθεί ανώνυμα και τα ευρήματά της είναι απλές ενδείξεις στάσεων και αφορμή προβληματισμού.

Δάφνη Σκαλιώνη

Πηγή: ΕΡΤ