Ο 29χρονος σκηνοθέτης Εμίρ Μπαϊγκαζίν μάς μιλά για την ταινία του «Μαθήματα αρμονίας» με θέμα την ενδοσχολική βία
Της ΕΥΑΝΝΑΣ ΒΕΝΑΡΔΟΥ στην Ελευθεροτυπία
Πόση βία να αντέξει ένα παιδί; Αλλά και πόση βία μπορεί να ασκήσει ένα παιδί; Η σκέψη αυτή σε ακολουθεί μέχρι τέλους βλέποντας τη σκληρή ταινία «Μαθήματα αρμονίας» του Εμίρ Μπαϊγκαζίν από το Καζακστάν, που θα προβληθεί στις φετινές «Νύχτες Πρεμιέρας» (18-29/9, «Δαναός», «Ιντεάλ», «Οπερα», «Ταινιοθήκη»).
Δύο παιδιά βασανίζονται από τους συμμαθητές τους αλλά και από την αστυνομία στα «Μαθήματα αρμονίας» του Εμίρ Μπαϊγκαζίν. Η ταινία συζητήθηκε στο πρόσφατο Φεστιβάλ Βερολίνου. Πλημμυρισμένη από τις ψυχρές εικόνες ενός παγωμένου, αφιλόξενου τοπίου στις ασιατικές στέπες του Καζακστάν, ξεκινά με ένα 13χρονο αγόρι να σφάζει ένα πρόβατο. Αργότερα το βλέπουμε να «παίζει» αρρωστημένα με κατσαρίδες. Γρήγορα συνειδητοποιούμε πως ο μικρός Ασλάν υφίσταται βωβά μια μαρτυρική καθημερινότητα στο σχολείο.
Ενας συμμαθητής του, ο Μπόρατ, έχει αναλάβει ρόλο «νταβατζή». Χτυπά, βασανίζει, απειλεί, πουλά προστασία, αποσπά λεφτά από τους φτωχούς συμμαθητές του, περιθωριοποιεί και χλευάζει τους αδύναμους. Ενα παιδάκι μια σταλιά... Γρήγορα αντιλαμβανόμαστε πως και αυτό λαμβάνει διαταγές από δύο μεγαλύτερα παιδιά που τρομοκρατούν τα μικρότερα για να τους πάρουν τα λεφτά και να ελέγχουν το σχολείο. Κι αυτά με τη σειρά τους «λογοδοτούν» σε μια συμμορία ενηλίκων. Και ο φαύλος κύκλος δεν έχει τέλος...
Μια μέρα ο Μπόρατ βρίσκεται δολοφονημένος. Ποιος τον σκότωσε; Οι υποψίες πέφτουν στον Ασλάν. Στα χέρια της αστυνομίας πια, το παιδί υφίσταται απίστευτα βασανιστήρια ώστε να ομολογήσει. Και η βία μοιάζει να μην τελειώνει.
Φαίνεται πως το λεγόμενο «μπούλινγκ» στα σχολεία έχει λάβει τρομακτικές διαστάσεις διεθνώς. Κι όχι μόνο στις ΗΠΑ, όπου έχουν σημειωθεί εν ψυχρώ δολοφονίες σε σχολεία. Πέρυσι ο Μισέλ Φράνκο στη συγκλονιστική ταινία του «Μετά τη Λουτσία» έδειχνε την πρωταγωνίστριά του να υφίσταται τα πάνδεινα σε ένα σχολείο στο Μεξικό (σε μια σκηνή την κατουράνε στο πρόσωπο!). Να, λοιπόν, που ανάλογα περιστατικά συμβαίνουν ακόμα και στο μακρινό Καζακστάν. Μιλήσαμε για όλα αυτά με τον 29χρονο Εμίρ Μπαϊγκαζίν, ο οποίος σπούδασε σκηνοθεσία κινηματογράφου και τηλεόρασης στην Εθνική Σχολή Καλών Τεχνών της πατρίδας του. Τα «Μαθήματα αρμονίας» είναι η πρώτη μεγάλη ταινία του.
- Βασιστήκατε σε αληθινά περιστατικά;
«Το μπακγκράουντ της ταινίας είναι πράγματα που βίωσα εγώ ο ίδιος στην εφηβεία μου. Τα υπόλοιπα είναι φαντασία».
- Το bullying είναι σύνηθες στο Καζακστάν; Η Δύση υποφέρει πολύ από τέτοια κρούσματα...
«Είναι κι εδώ πολύ σύνηθες φαινόμενο στους τινέιτζερ - ειδικά γι' αυτούς που ζουν σε φτωχές οικογένειες, όπως όλοι οι πρωταγωνιστές της ταινίας μου. Αυτή η ιστορία θα μπορούσε να συμβεί έτσι ακριβώς στο Μεξικό και σε οποιαδήποτε άλλη χώρα υπάρχει μεγάλη ανέχεια».
- Η βία στην ταινία σας ξεκινά από την παιδική ηλικία και καταλήγει στα βασανιστήρια του κράτους. Πώς θα μπορούσε να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος;
«Δεν πιστεύω πραγματικά πως το φιλμ μου μπορεί να δώσει μια απάντηση στο πρόβλημα της βίας. Ο ρόλος της τέχνης είναι περισσότερο να θέτει ερωτήματα παρά να προτείνει λύσεις. Ομως τα ερωτήματα αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε ένα είδος κάθαρσης που ίσως επιτρέψει στο θεατή να δώσει τις δικές του απαντήσεις».
- Ομως στα «Μαθήματα αρμονίας» δεν υπάρχει πραγματική κάθαρση - μόνο εκδίκηση. Παιδιά πεθαίνουν. Είστε απαισιόδοξος για το μέλλον των παιδιών;
«Αυτή είναι η δική σας οπτική - ότι δεν υπάρχει κάθαρση στην ταινία μου, εννοώ. Δεν έκανα σκοπό της ζωής μου να απαντήσω στο αν η ανθρωπότητα έχει τελικά μέλλον και ποιο είναι αυτό. Με ενδιέφερε περισσότερο μια αντικειμενική ματιά στη φύση των πραγμάτων».
- Οι δάσκαλοι δείχνουν να αγνοούν το πρόβλημα. Γιατί;
«Ισως γιατί ο κόσμος των εφήβων τούς είναι εντελώς απρόσιτος. Εξάλλου, όπως όλοι γνωρίζουν, το να παραπονιέσαι στους μεγαλύτερους είναι ντροπιαστικό για τους εφήβους...»
- Η αστυνομία είναι τόσο απάνθρωπη στη χώρα σας;
«Οι φίλοι του Αλεξ στο "Κουρδιστό πορτοκάλι" του Κιούμπρικ γίνονται τελικά αστυνομικοί. Είναι ο μόνος τρόπος να ενσωματωθούν στην κοινωνία, να γίνουν νομοταγείς πολίτες. Θυμάστε πώς του φέρονται στο τέλος; Μόνο σε σοβιετικά animation έχω δει ευγενικούς αστυνομικούς!»
- Εχετε μια εμμονή με τις κατσαρίδες, σε πλήθος σκηνών. Κι αυτό είναι λίγο αηδιαστικό. Γιατί;
«Δεν βρίσκω γιατί θα πρέπει να αποκωδικοποιήσω κάθε σκηνή της ταινίας μου. Βρείτε το μόνη σας...»
- Ο ήρωάς σας νιώθει μια έλξη για μια συμμαθήτριά του με μαντίλα, μια φανατική μουσουλμάνα. Η κοπέλα φαίνεται πως θα ήθελε να ανταποκριθεί, αλλά η θρησκεία της δεν της το επιτρέπει. Ο θρησκευτικός φανατισμός επηρεάζει τις σχέσεις των ανθρώπων στο Καζακστάν;
«Η συζήτηση για τη θρησκεία είναι τόσο τεράστια, που θα μπορούσαμε να μιλάμε για ώρες. Πάντως, σίγουρα δεν είναι συμπτωματικό το ότι υπάρχει και αυτή η διάσταση στο φιλμ».
- Εχετε δει την ταινία «Μετά τη Λουτσία»; Μιλά κι αυτή για το bullying. Και οι δύο εστιάζετε στην εκδίκηση, και ο θεατής εύκολα το αποδέχεται αυτό, έπειτα από όσα έχουν τραβήξει οι ήρωές σας... Είναι όμως η εκδίκηση λύση;
«Στην πραγματικότητα, ούτε που μου πέρασε ποτέ από το μυαλό πως το φιλμ μου μιλά για εκδίκηση. Ο πληγωμένος φίλος του ήρωα, όπως το βλέπω, είναι απλώς η αιτία για τη διάπραξη ενός εγκλήματος. Το να θέλει ο ήρωας να ξεφορτωθεί επιτέλους τον Μπόρατ δεν σημαίνει μόνο πως θέλει να τον εκδικηθεί».
- Είναι εύκολο να κάνεις ταινίες στο Καζακστάν σήμερα;
«Υπάρχει ένα κρατικό κινηματογραφικό στούντιο και μερικές ιδιωτικές εταιρείες. Παράγονται κάπου 7 ταινίες το χρόνο».
- Ξέρετε τίποτα για το ελληνικό σινεμά;
«Ξέρω μόνο τον "κλασικό" σας Θόδωρο Αγγελόπουλο. Δυστυχώς, πολλά εξαρτώνται από τη διανομή των καλλιτεχνικών ταινιών».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου