Ο μεγαλύτερος από τους δύο αυτιστικούς μου γιούς είχε να αντιμετωπίσει στην πρώτη Δημοτικού ένα παιδί που τον εκφόβιζε. Το τρίτο μέσα σε 3 χρόνια. Έχουμε δουλέψει πολύ μαζί του προκειμένου να είναι αποτελεσματικός με τα άλλα άτομα που του συμπεριφέρονται με μη επιθυμητό/ ακατάλληλο τρόπο. Αν και έχει καταφέρει πολλά σε αυτό τον τομέα, έχει ακόμα δυσκολίες στο να ταιριάξει τις εκφράσεις του προσώπου του με τα λόγια του. Χαμογελάει, μερικές φορές γελάει κανονικά, όταν λέει όχι στον μικρό του αδερφό, ο οποίος όπως είναι αναμενόμενο, μπερδεύεται. Δεν ξέρω αν κάνει κάτι παρόμοιο και με τα παιδιά που το εκφοβίζουν στο σχολείο ή αν το κάνει μόνο σε όσους συμπαθεί και δεν θέλει να τους προσβάλει, αλλά δουλεύουμε συνέχεια προσπαθώντας να του μάθουμε να έχει τέτοια έκφραση προσώπου που να ταιριάζει με όσα λέει, προκειμένου να κάνει ξεκάθαρες τις επιθυμίες του στους άλλους.
Αυτή η έλλειψη σύνδεσης ανάμεσα στη γλώσσα του σώματος του παιδιού και στις προθέσεις του υπήρξε ιδιαίτερα δύσκολη για εμένα και τον άντρα μου. Είμαστε γενικά πολύ εκδηλωτικοί και τρυφεροί άνθρωποι με πολλές αγκαλιές και φιλιά. Το παιχνίδι μας με τα αγόρια, αν και ποτέ δεν είναι βίαιο, περιλαμβάνει σωματική επαφή: γαργάλημα, αιωρήσεις και γενικά οτιδήποτε ευχαριστεί τα παιδιά μας. Συχνά τα γαργαλούσαμε, ακόμα και όταν μας έλεγαν «Μη», «Όχι», «σταματήστε» γελώντας. Ήταν μέρος του παιχνιδιού μέχρι που κατάλαβα ότι ίσως δεν ήταν. Ίσως ήθελαν όντως να σταματήσουμε και απλά δεν ακούγαμε.
Τα αντικρουόμενα σήματα μπορεί να μπερδέψουν τον καθένα, αλλά πολύ περισσότερο τα άτομα με δυσκολία στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Δεν θέλαμε να δείξουμε στα παιδιά μας ότι μπορούν να αγνοούν τις επιθυμίες των άλλων ατόμων σχετικά με το πώς θέλουν να τους συμπεριφέρονται. Και φυσικά δεν θέλαμε να τους δείξουμε ότι δεν πειράζει και ότι είναι εντάξει να το κάνει κάποιος άλλος σε αυτά.
Έτσι, βρήκαμε κάποιους κανόνες για την σωματική επαφή.
1) Έχεις το δικαίωμα να λες όχι
Είναι το δικό σου σώμα και έχεις δικαίωμα να αποφασίσεις ποιος και πότε το αγγίζει, ακόμα και αν πρόκειται για τον μπαμπά και την μαμά. Εμείς θα σε ρωτάμε πριν σε αγγίξουμε, ακόμα και για ένα φιλί και μια αγκαλιά. Άλλοι άνθρωποι μπορεί να μην ζητούν την άδεια πρώτα. Αλλά και πάλι έχεις το δικαίωμα να λες όχι. Αν το άτομο αυτό δεν θέλει να σου κάνει κακό, να το λες με ευγενικό τρόπο. Για παράδειγμα, αν κάποιος σε αγκαλιάζει την στιγμή που δεν θελεις να σε αγγίζουν, μπορείς να πεις «Αυτή την στιμή δεν θέλω να με αγγίζουν» ή «Σε παρακαλώ, μην με αγγίζεις χωρίς να με ρωτήσεις πρώτα». Αυτό δεν σημαίνει ότι και αργότερα δεν θα θέλεις αγκαλιά. Μπορεί να θέλεις, μπορεί και όχι.
Αν το άτομο που σε αγγίζει θέλει να σε πονέσει ή δεν είσαι σίγουρος για τις προθέσεις του, απομακρύνσου και ζήτα βοήθεια απο κάποιον. Αυτός ο κανόνας ισχύει και για άλλου τύπου αλληλεπιδράσεις πχ για τα παιχνίδια ή τα υποκοριστικά. Αν δεν σου αρέσει το υποκοριστικό που σου έχει δώσει κάποιος, ακόμα και αν δεν το έκανε για να σε πειράξει ή να σε κοροϊδέψει, έχεις το δικαίωμα να του ζητήσεις να μην σε φωνάζει έτσι. Αν κάποιος θέλει να σε βάλει σε ένα παιχνίδι που εσύ δεν θέλεις να παίξεις, έχεις δικαίωμα να πεις όχι και να απομακρυνθείς.
2) Να περιμένεις τα άτομα να σεβαστούν τα όχι σου.
Όταν ο μπαμπάς και η μαμά θέλουν να σε αγγίξουν αλλά τους πεις όχι, θα το σεβαστούν. Αν κάποιος σε αγγίξει χωρίς την άδειά σου και του πεις να σταματήσει, θα πρέπει να σταματήσει. Αν δεν το κάνει, φύγε μακριά του. Αν και πάλι δεν σε αφήσει, πάνε σε κάποιον ενήλικα για βοήθεια. Το ίδιο ισχύει και για τα παιχνίδια και τα υποκοριστικά.
Υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις σε αυτό τον κανόνα. Αν υπάρχει κάτι που σου ζητούν ο μπαμπάς και η μαμά για το δικό σου καλό, ίσως χρειαστεί να σε αγγίξουν ακόμα και αν δεν θέλεις και διαμαρτύρεσαι. Για παράδειγμα, μπορεί να μην θέλεις να αλλάξεις πάνα. Αυτό όμως δεν γίνεται. Πρέπει να σε αλλάξουμε για να μην συγκαείς. Βέβαια σε τέτοιες περιπτώσεις θα σου μιλήσουμε πριν σε αγγίξουμε. Αυτή η εξαίρεση ισχύει μόνο για τον μπαμπά και την μαμά. Μπορεί να μην είναι ο ίδιος ο μπαμπάς ή η ίδια η μαμά που θα σε αγγίξει. Μπορεί να είναι ο γιατρός. Η μαμά και ο μπαμπάς όμως θα είναι εκεί. Το άγγιγμα από όποιον και αν γίνεται δεν μπορεί να είναι μυστικό! Ποτέ μα ποτέ. Όποιος και αν σου το ζητήσει...
3) Είναι υποχρέωσή σου να σέβεσαι το ΟΧΙ των άλλων ανθρώπων.
Όπως και εσύ, έτσι και οι άλλοι άνθρωποι δεν θέλουν κάποιες στιγμές να τους αγγίζεις. Πάντα να τους ρωτάς πρώτα. Αν σου πουν όχι, τότε μην τους αγγίξεις. Αν σου πουν αρχικά ναι και μετά αλλάξουν άποψη, σταμάτα να τους αγγίζεις. Μην μαλώσεις, μην τους το ζητάς συνέχεια. Απλά σταμάτα. Μην το κάνεις.
Τα άτομα με κάποια αναπηρία συχνά πιέζονται να κάνουν πράγματα που δεν θέλουν. Ακόμα και αν αυτά τα πράγματα είναι προς όφελός του, όπως για παράδειγμα κάποιες θεραπείες, μπορεί να νιώθουν ότι τα ίδια δεν έχουν κανένα δικαίωμα επιλογής. Είναι πολύ σημαντικό να αισθάνεται το άτομο ότι έχει τουλάχιστον τον έλεγχο του σώματός του.
Πολλά άτομα με αναπτυξιακές διαταραχές δυσκολεύονται επίσης να μπουν στη θέση του άλλου, στοιχείο που τους εμποδίζει να κατανοήσουν ότι και οι άλλοι άνθρωποι έχουν δικαίωμα να ελέγχουν ποιος τους αγγίζει και πού.
Αυτή είναι η τακτική που ακολουθούμε στη δική μου οικογένεια. Όποια προσέγγιση και αν ακολουθείτε εσείς, φροντίστε να είναι ξεκάθαρη. Τα αντικρουόμενα σήματα δεν είναι διασκεδαστικά για κανέναν.
Απόδοση του άρθρου Teaching “No Means No” της Michelle May
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου