Μπορείς να γυρίσεις την πλάτη σε αυτά τα παιδιά;

Το "χωρίς οικογένεια" δεν είναι μόνο μυθιστόρημα. Είναι η σκληρή αλήθεια για τα περισσότερα από τα παιδιά, που φιλοξενεί το Πρότυπο Εθνικό Νηπιοτροφείο

Σοφία Κατσαρέλη

Μικρά παιδιά, στα οποία η ζωή ή οι ίδιοι οι γονείς τους έδειξαν από την πιο τρυφερή ηλικία το πιο σκληρό τους πρόσωπο. Τι θα απογίνει ένα μωρό, όταν η μητέρα του είναι καταδικασμένη για κακούργημα και βρίσκεται στη φυλακή; Ποια θα είναι η τύχη ενός παιδιού, που δέχθηκε κακοποίηση από τον ίδιο του τον πατέρα; Κι εκείνα που εγκαταλείφθηκαν, για να βρεθούν από την Αστυνομία, να περπατάνε κρατώντας το ένα το χέρι του άλλου, μόνα στον δρόμο;

Το WE του NEWS 247 βρέθηκε στο Πρότυπο Εθνικό Νηπιοτροφείο Καλλιθέας (ΠΕΝ), όπου για 100 χρόνια ορφανά και παραμελημένα παιδιά βρίσκουν στέγη και θαλπωρή. Τις τελευταίες δεκαετίες ειδικά φιλοξενεί παιδιά, η επιμέλεια των οποίων έχει αφαιρεθεί από τους γονείς τους με εισαγγελική εντολή.

Η πόρτα ανοίγει, στον χώρο όπου παίζουν το απόγευμα. Η εικόνα των ευτυχισμένων παιδιών που γελούν, ζωγραφίζουν και τραγουδούν έρχεται σε πλήρη σύγκρουση με όσα ήδη κουβαλούν. Η προσωπική ιστορία καθενός, ένα χαστούκι, ακόμα και για όποιον ζει ή νιώθει πως ζει δύσκολα, αυτές τις δύσκολες εποχές. Δεν μας ξέρουν, δεν μας έχουν ξαναδεί. Κι όμως, χωρίς δεύτερη σκέψη, έρχονται κοντά μας, σηκώνουν τα χεράκια τους και ζητούν μια αγκαλιά. Ένα ένα, περιμένουν να τα πάρουμε αγκαλιά... κάποια θέλουν - άντε - κι ένα γλειφιτζούρι. Μακάρι το γραπτό κείμενο να έδινε την αίσθηση της αφής, μακάρι να αποτύπωνε μυρωδιά, να μετέφερε την εικόνα... από αυτό το βροχερό απόγευμα, που ξαφνικά πλημμύρισε φως...

Έναν αιώνα κοντά στα ορφανά και παραμελημένα παιδιά

Το ΠΕΝ ξεκίνησε να λειτουργεί το 1912, σαν Ένωση Ελληνίδων και Εθνικό Νηπιοτροφείο, με την πρωτοπόρο στο εκπαιδευτικό σύστημα Κατερίνα Λασκαρίδου, που εισήγαγε στην εκπαίδευση των νηπιαγωγών την φρεμπελιανή μέθοδο, που μιλούσε για παιδικούς κήπους. Η προσπάθεια μεγάλωσε γρήγορα, με χώρους και σε άλλες περιοχές της Αθήνας, όπου σιτίζονταν άποροι και άλλες ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, για να μετασχηματιστεί σε Εθνικό Ορφανοτροφείο Πολέμου, για τα ορφανά και τις χήρες. Το 1978, όπου πλέον δεν υπήρχαν ορφανά, μετονομάστηκε σε Πρότυπο Εθνικό Νηπιοτροφείο, που λειτουργεί για την φιλοξενία παιδιών, που η Δικαιοσύνη κρίνει, ότι δεν μπορούν να τα μεγαλώσουν οι φυσικές τους οικογένειες, παιδιά που έχουν παραμεληθεί, κακοποιηθεί ή είναι ορφανά. Αυτά είναι τα παιδιά που προστατεύονται στην κλειστή προστασία του ΠΕΝ, ενώ παράλληλα λειτουργεί καιΠαιδικός Σταθμός, που βοηθάει τα φιλοξενούμενα παιδιά να κοινωνικοποιηθούν.

Η πρόεδρος του ΠΕΝ, Ηρώ Ζερβάκη μιλά στο NEWS 247: "Είναι παιδιά που οι γονείς τους δεν μπορούν να τα μεγαλώσουν και κάνουν αίτηση για να πάνε τα παιδιά τους στο ΠΕΝ. Μία μονογονεϊκή οικογένεια, με μία μάνα που δουλεύει όλη μέρα και δεν μπορεί να μεγαλώσει το παιδί της, το φέρνει εδώ και το παίρνει το Σαββατοκύριακο. Υπάρχουν άλλες περιπτώσεις με μεγάλη οικονομική ένδεια".

Την εποχή του Μνημονίου όλα κόβονται

Στο οικόπεδο των 6 στρεμμάτων, βρίσκονται οι εγκαταστάσεις για την φιλοξενία των παιδιών, που τη δεκαετία του 1980 έφταναν ακόμη και τα 150.

"Μέσα σε όλα αυτά, το κράτος, που παλιά κάλυπτε τα έσοδα, έχει βρει έναν παλιό νόμο που καλύπτει μόνο το 35% των λειτουργικών εσόδων, οπότε τα χρήματα δεν φτάνουν ούτε για τη μισθοδοσία. Έχει μειωθεί το προσωπικό, αλλά τα βγάζουμε πέρα, γιατί κάνουν λιγότερα άτομα περισσότερα πράγματα. Αυτό μας οδηγεί στην ανάγκη, να απευθυνόμαστε σε χορηγούς. Ευτυχώς έχουμε δει μεγάλη βοήθεια του κόσμου και από την Καλλιθέα όπου βρίσκεται το ίδρυμα, αλλά και από τον κόσμο γενικότερα, που δείχνει την αγάπη του".

"Την τελευταία πενταετία πάμε άσχημα, γιατί την εποχή του Μνημονίου όλα κόβονται. Υπήρξαν δύο συνεχόμενες χρονιές, που οι εργαζόμενοι δεν πληρώθηκαν για 10 μήνες. Παρόλα αυτά δουλέψαμε. Τα παιδιά τι θα τα κάναμε; Είμαστε οι μαμάδες και οι μπαμπάδες τους πια... Παιδάκια με προβλήματα όρασης που χρειάζονται εγχείριση και άλλα που πάσχουν από βαριά νοσήματα. Ευτυχώς τα νοσοκομεία, αυτά τα παιδιά τα δέχονται δωρεάν, γιατί δεν έχουν ασφάλιση. Ευτυχώς υπάρχουν κι άνθρωποι, που φροντίζουν για τη φαρμακευτική κάλυψη των παιδιών", λέει η κα Ζερβάκη.

"Υπάρχει μεγάλη ευαισθησία. Από τη γιαγιά που θα έρθει να μας δώσει τα 5 ευρώ, μέχρι κάποιον που έχει οικονομική άνεση και είναι κοντά μας επίσης. Οι άνθρωποι που στενεύονται οικονομικά, είναι εκείνοι που θα μας φέρουν τα ρούχα του παιδιού τους. Είναι πολύ συγκινητικό. Κι αυτές τις μέρες βέβαια, υπάρχει μεγαλύτερη διάθεση του κόσμου να βοηθήσει".

Για φαγητό, παιχνίδια και ρούχα δεν υπάρχει πρόβλημα. Με το φαγητό, υπάρχουν άνθρωποι που σταθερά θα τους δώσουν όσα χρειάζονται για να καλύψουν τις ανάγκες τους, ενώ υπάρχει κι ένας κύκλος ανθρώπων, στους οποίους απευθύνονται κι όταν χρειαστούν κάτι εκτάκτως.

"Το βασικό είναι ότι δεν θα έρθει ο άλλος, να σου πληρώσει ΔΕΗ, νερό, μισθοδοσία και εύκολα επισκευές σε κτίρια, που δεν αφορούν τα παιδιά. Το παλεύουμε. Ο άλλος θέλει να πάρει κάτι για τα παιδιά μας. Κι εθελοντές έχουμε ευτυχώς, απλά δεν τους βάζουμε πολύ στα παιδιά, γιατί υπάρχει ένα θέμα. Ο καθένας, όταν θα μείνει λίγο με το παιδί, θέλει να μάθει την ιστορία του. Λένε, για να καταλάβουμε, να ξέρουμε πώς να συμπεριφερθούμε. Δεν χρειάζεται να ξέρεις πώς να συμπεριφερθείς. Δεν πουλάμε τις ιστορίες των παιδιών".

Η... παρολίγον καλύτερη ηλικία των παιδιών

"Από τον εσωτερικό κανονισμό, τα παιδιά είναι 2,5 με 5,5 ετών, μία εξαιρετική ηλικία για τα παιδιά, γιατί είναι στα καλύτερά τους. Όμως αυτή η μικρή γκάμα είναι πολύ δύσκολη, γιατί πολύ συχνά τα παιδιά πηγαίνουν σε άλλα ιδρύματα μετά. Με μία νέα υπουργική απόφαση, προβλέπεται ότι τα νηπιακά τμήματα είναι 2 έως 5 ετών, 6 με 12 είναι το παιδικό και 12 - 18 το εφηβικό.

Τώρα, κάνουμε προσπάθειες, να καλύψουμε και το παιδικό, ώστε ένα παιδάκι που κλείνει τα 5 να μην φεύγει, αλλά να μένει εδώ, έως ότου δούμε και τι θα γίνει με την βιολογική του οικογένεια. Υπάρχουν περιπτώσεις που οι οικογένειες το παλεύουν, όπως για παράδειγμα μία μαμά, που κάνει απεξάρτηση από τα ναρκωτικά και μπορεί να βλέπει το παιδί της κι όλα δείχνουν, ότι θα τα καταφέρει. Πρώτος στόχος, είναι τα παιδιά να επιστρέψουν στην οικογένειά τους, δηλαδή κάνουμε την κοινωνική έρευνα, τους καλούμε, συζητάμε, για να δούμε αν υπάρχει αυτή η δυνατότητα και η ανταπόκριση".

Για να πάρει ένας εισαγγελέας το παιδί από τη μάνα, κάτι έχει δει

Πόσο τραυματικό μπορεί να είναι για ένα παιδί, να αποχωριστεί τη μητέρα του; Αλλά πόσο πιο τραυματική μπορεί να είναι η από εκεί και πέρα επαφή μαζί της;

"Ένας εισαγγελέας, για να πάρει ένα παιδί από τη μάνα, δεν το κάνει ελαφρά τη καρδία, κάποια πράγματα έχει δει. Υπάρχουν περιπτώσεις, όπου μία μάνα είναι στη φυλακή για βαριά αδικήματα. Όταν θα δει το παιδί της, θα είναι 25 ή και περισσότερο το παιδί της, δεν θα μπορεί δηλαδή να ασκήσει τότε γονεϊκό ρόλο. Άρα, ένα τέτοιο παιδί, τι θα απογίνει; Μία μάνα σε αυτήν την κατάσταση, μπορεί να κρατήσει το παιδί της στη φυλακή, μέχρι να πάει νηπιαγωγείο. Μπορεί δηλαδή να είναι το παιδί με τη μάνα του, αλλά κατά τη γνώμη μου είναι τραυματική εμπειρία αυτή. Στις άλλες περιπτώσεις, μπορεί να της εγκρίνουν άδεια, για να δει το παιδί της, να το επισκεφτεί. Κάποιες, μας έχουν ζητήσει να τα πάμε στη φυλακή. Δεν το κάνουμε, είναι δραματικό να δει το παιδί τη μάνα του στη φυλακή. Έχουμε και παιδιά που μας έχουν έρθει, από βαριά παραμέληση, που δεν μπορούσαν να συμπεριφερθούν στοιχειωδώς, από τουαλέτα μέχρι ό,τι βάζει ο νους σας", λέει η κα Ζερβάκη και συνεχίζει:

"Γι' αυτό τα παιδιά πηγαίνουν σε φιλοξενούσες οικογένειες, που κρατούν τα παιδιά το Σαββατοκύριακο και δεν μένουν συνέχεια εδώ, με την κυρία που τα κοιτάει. Κάποιες μάλιστα από αυτές τις οικογένειες, έχουν προχωρήσει στην πορεία κι έχουν κάνει υιοθεσία, αναδοχή στην πραγματικότητα, αλλά το λέμε υιοθεσία, γιατί υπάρχουν θέματα στην αναδοχή, που εμπλέκουν και τη βιολογική οικογένεια".

Το δύσκολο είναι όταν το βράδυ μένουν μόνα στο κρεβάτι. Θέλουν τη μαμά και τον μπαμπά...

"Στο ΠΕΝ τα παιδιά δεν έχουν χρώμα και θρησκεία. Είναι και παιδιά μαύρα και παιδιά μουσουλμάνων. "Για μία οικογένεια αλλοδαπή, το να φέρει το παιδί της εδώ, δεν είναι μόνο βοήθεια οικονομική, αλλά και ουσιαστική, γιατί επιτρέπει στα παιδιά να κοινωνικοποιηθούν και να μην είναι περιορισμένα στο σπίτι. Εδώ θα γίνουν Ελληνάκια και θα πάνε στο σχολείο και δεν θα έχουν κανένα πρόβλημα.

Τα περισσότερα παιδιά είναι διασυνδεδεμένα με οικογένειες, αλλά όλα θέλουν να φύγουν από το Νηπιοτροφείο. "Όλα έχουν τη λογικό του 'θέλω να φύγω από το σχολείο', γιατί σχολείο το λέμε. Αυτό πους ενοχλεί δεν είναι τόσο το να βλέπουν τα άλλα παιδάκια, που ανήκουν στην ανοιχτή προστασία και φεύγουν με τους γονείς τους, αλλά όταν το βράδυ μένουν μόνα τους στο κρεβάτι. Μία φορά έκανε μία τεράστια καταιγίδα και είχαν πάθει όλα κρίση και φοβόντουσαν. Θέλουν τη μαμά και τον μπαμπά. Όταν όμως έχουν την οικογένεια, ξέρουν ότι θα πάνε την Παρασκευή. Στο Νηπιοτροφείο μένουν μόνιμα μόνο τα καινούρια παιδιά. Μέσα σε έναν μήνα από την ημέρα που θα έρθει το παιδί σε μας, θα δούμε πού ταιριάζει και θα πάει σε μία φιλοξενούσα οικογένεια, που θα το φιλοξενεί το Σαββατοκύριακο. Κι αυτό το εναλλάσσουμε, γιατί δημιουργείται σύνδεση.

Μετά κάνουμε εναλλαγή, γιατί μετά δένονται πολύ και είναι πρόβλημα να χωριστούν, το παιδί το βλέπει σαν απόρριψη. Εκτός από τις περιπτώσεις που φαίνεται, ότι μπορεί να προχωρήσει, από τα δικαστήρια. Κι αν είναι αδέλφια, προσπαθούμε να πάνε μαζί. Κι είναι πιο δύσκολο να βρεθεί οικογένεια. Είναι πιο υγιές να είναι μαζί τα αδελφάκια, όμως οι οικονομικές συνθήκες και ο φόβος των γονιών, αν θα τα καταφέρουν, μερικές φορές οδηγεί στον να χωριστούν σε διαφορετικές οικογένειες. Εκεί θα πρέπει να το ξέρουν τα παιδιά, αν είναι διαφορετικού φύλου, ώστε να έχουν τη γνώση για το μέλλον".

Αν δεν μπορούν να φροντίσουν το παιδί, θα καταλήξει στον δρόμο

Το ΠΕΝ δεν είναι απλά μία προσωρινή λύση για τα παιδιά, αλλά σωτηρία.

"Τα περισσότερα από τα παιδιά που έχουν έρθει εδώ, έχουν σωθεί, γιατί είναι τέτοιες οι καταστάσεις που ζουν. Έχουν σωθεί. Είναι σωτηρία το ΠΕΝ και άλλα ιδρύματα για τα παιδιά. Μία οικογένεια, που δεν μπορεί να βοηθήσει το παιδί, να το μεγαλώσει, το παιδί μπορεί να καταλήξει στον δρόμο ή ακόμα να οδηγηθεί και στην παραβατικότητα. Εδώ, είναι αλλιώς και η κατεύθυνση είναι να μην ιδρυματοποιηθεί το παιδί, αλλά να πάει είτε στη βιολογική του είτε σε άλλη οικογένεια", υπογραμμίζει η πρόεδρος του ΠΕΝ.

"Υπάρχουν και περιπτώσεις παιδιών που έχουν έρθει εδώ και δεν είμαστε καν σίγουροι, αν είναι η βιολογική οικογένεια. Το πρόβλημα είναι να προλάβεις, στον χρόνο που θα τα έχεις, γιατί αν τα έχεις 2 ή 3 χρόνια είναι λίγος ο χρόνος, να τύχει να βρεθεί η σωστή οικογένεια, γιατί κι αυτό δεν είναι πάντα εύκολο. Φέτος είχαμε δύο περιπτώσεις, που η φιλοξενία σε μία οικογένεια δεν πήγε καλά. Κατάφεραν, επειδή είχαν ήδη παιδιά, να βρεθούν από τη μία μεριά τα παιδιά της οικογένειας και από την άλλη το παιδί, ενώ σε άλλη περίπτωση, αντέδρασε ο μικρός γιος της οικογένειας. Και στις δύο περιπτώσεις, τη διακόψαμε άμεσα. Όταν το κρατήσεις το παιδί σε μία οικογένεια που έχει παιδιά, υπάρχει και αυτός ο κίνδυνος".

Το ίδρυμα δεν είναι χώρος παρκαρίσματος παιδιών

Και μετά την αποχώρησή του από το ΠΕΝ; Υπάρχει επαφή, ακόμα και πολλά χρόνια μετά.

"Τα παρακολουθούμε ανελλιπώς και είναι καλά όλα τα παιδιά. Μας τυχαίνει καμία φορά, να μην δέσει ένα παιδί με την οικογένεια. Αυτό έχει και η καινούρια υπουργική απόφαση, ότι τα ιδρύματα δεν είναι χώρος παρκαρίσματος, αλλά ένα μέρος όπου θα βρεθεί το παιδί για λίγο, θα αξιολογηθεί η κατάστασή του και μετά θα προχωρήσει στη ζωή του. Αλλιώς κάνουμε φυλακές, δεν κάνουμε κάτι άλλο. Αν αυτά τα παιδιά δεν φύγουν από το ίδρυμα, θα είναι πάντα δακτυλοδεικτούμενα στην κοινωνία, ενώ ένα παιδί που έχει μεγαλώσει μόνο σε ιδρύματα, στα 18 του που θα βγει, θα βρεθεί στον δρόμο, μόνο και δεν θα ξέρει τι να κάνει. Ενώ, ένα παιδί που είναι συνδεδεμένο με μία οικογένεια, έχει ένα σημείο αναφοράς, μία σχέση που όπως και να 'χει θα κρατήσει.

Το καλοκαίρι είχε έρθει να μας δει ένας Γερμανός, που είχε μείνει ως παιδί στο Νηπιοτροφείο κι είχε φέρει τη γυναίκα του και τα παιδιά του, να τους δείξει πού έμεινε. Ξανθοί, Μέρκελ και οι τρεις. Και τους έδειχνε και τους έλεγε, ότι εδώ ήταν καλά, ότι είχαν φαγητό και φροντίδα. Γιατί στο επόμενο ίδρυμα που πήγε, δεν είχαν φαγητό και τα παιδιά ανέβαιναν στα δέντρα και έκοβαν, για να φάνε ό,τι έβρισκαν".

Παιδικός σταθμός, τουρλουμπούκι, γιόγκα... κουκου-ρούκου

Το καθημερινό πρόγραμμα των παιδιών που φιλοξενούνται στο ΠΕΝ είναι γεμάτο, με όσα πρέπει να ζει ένα παιδάκι σε αυτήν την ηλικία, για να είναι χαρούμενο και δημιουργικό.

"Το πρωί έχουν παιδικό σταθμό. Τα ντύνουν, τα στολίζουν και τα φέρνουν στον σταθμό ή στο νηπιαγωγείο. Όταν τελειώσουν, θα φάνε και θα κοιμηθούν. Στις 4 έχουν σηκωθεί όλα και παίρνουν απογευματινό. Μετά ακολουθεί η δημιουργική απασχόληση, με ζωγραφική, μουσική και Αγγλικά για τα μεγαλύτερα παιδάκια. Τώρα τους κάνει μουσική μία γυναίκα που κάνει χορωδίες. Βέβαια, αυτό δεν είναι χορωδία, είναι τουρλουμπούκι. Είναι ευτυχισμένα τα παιδιά, αρχίζουν και τραγουδούν μόνα τους, είναι χαρούμενα. Κάνουν και γιόγκα και θεατρικό παιχνίδι. Η ομάδα της γιόγκα είναι κάθε 15 μέρες όμως, γιατί δεν έχουν άλλον χρόνο. Μετά αρχίζουν τη διαδικασία για να κάνουν μπάνιο και να πάνε για ύπνο. Και το Σαββατοκύριακο, είναι κουκου-ρούκου", λέει χαμογελώντας η κα Ζερβάκη.

Αν δεν πάει το παιδάκι στο ΠΕΝ, πού;

"Κι εμείς είμαστε ίδρυμα με μικρό αριθμό εργαζομένων, αλλά το παλεύουμε. Υπάρχουν κι άλλα ιδρύματα, που μπορούν να πάρουν ένα παιδάκι σε αυτήν την ηλικία, αλλά πάσχουν από Διοικητισμό, που έχει ως συνέπεια να τα συρρικνώνουν. Και υπάρχουν κι άλλα ιδρύματα, που έχουν πολύ μικρό αριθμό εργαζομένων και με τη νέα υπουργική απόφαση, πιστεύω ότι θα συρρικνωθούν τόσο, ώστε να τελειώσουν.

Η κα Ζερβάκη ξεκίνησε από Μαθηματικός, μετά σκηνογράφος και μετά έκανε μεταπτυχιακό στην επικοινωνία. "Έχω διδάξει στο παρελθόν, αλλά τα μαθαίνεις τα παιδιά. Από την εμπειρία μου βλέπω, ότι τα ιδρύματά μας έχουν μείνει λίγο πίσω στον χώρο του μάνατζμεντ. Μία εργαζόμενη μου είπε, ότι νιώθει πως σε δύο μήνες μπήκαν από την εποχή των σπηλαίων στην εποχή του ίντερνετ. Όλα τα ιδρύματα έχουν μάθει, στο ότι κάθομαι και περιμένω το κράτος να μου δώσει λεφτά. Μα δεν γίνεται έτσι. Και γι'αυτό δεν έχουν γίνει συντηρήσεις που έπρεπε να έχουν γίνει τόσα χρόνια. Έλεγαν, τόσα δίνει το κράτος, ε... αυτά είναι η μισθοδοσία μας. Ακόμη, υπήρχε μία νοοτροπία ότι είμαστε περίπου Δημόσιο, αλλά δεν είμαστε, είμαστε στον ιδιωτικό τομέα".

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε

"Με οτιδήποτε, ρούχα, παιχνίδια, τρόφιμα, με πρώτη προτεραιότητα τα τρόφιμα, κι αν είναι δυνατόν, με μία συνεννόηση πρώτα. Αλλά και κάποιος που πιάνουν τα χέρια του, είναι ευπρόσδεκτος", μας λέει η πρόεδρος του ΠΕΝ.

* Περισσότερες πληροφορίες για το έργο του Πρότυπου Εθνικού Νηπιοτροφείου Καλλιθέας, καθώς και τα τηλέφωνα επικοινωνίας, μπορείτε να βρείτε στην επίσημη ιστοσελίδα του.

Πηγή: news247