Θεραπευτικές Αναγνώσεις από την οργάνωση Διαβάζω για τους Άλλους

Η Αργυρώ και ο Θοδωρής είναι πολλά χρόνια καλοί φίλοι. Αγαπούν εξίσου τη λογοτεχνία, αλλά η Αργυρώ διαβάζει πάντα πρώτη τις νέες εκδόσεις. Ο Θοδωρής είναι εκ γενετής τυφλός. Θα πρέπει να περιμένει να βγει – αν βγει – το βιβλίο σε γραφή Braille ή να γίνει διαθέσιμο σε audiobook. Σε κάποια συνάντησή τους, η Αργυρώ μιλούσε με τόσο ενθουσιασμό για ένα νέο βιβλίο που είχε διαβάσει, που έκανε τον Θοδωρή να τη ρωτήσει αυθόρμητα: «Αργυρώ, θα μού το διαβάσεις;» Ακολούθησαν κάποια δευτερόλεπτα αμηχανίας. «Πώς λες να το κάνουμε; Μένουμε μακριά για να βρισκόμαστε πιο συχνά. Μήπως από το τηλέφωνο; Μήπως πάμε κάποιο τριήμερο κάπου για να έχουμε χρόνο;». Λύση δεν βρέθηκε σε εκείνη τη συνάντηση αλλά το πρόβλημα καρφώθηκε στο μυαλό της Αργυρώς. Και λίγο καιρό μετά… γέννησε την Οργάνωση Διαβάζω για τους Άλλους.

Το Διαβάζω για τους Άλλους είναι η οργάνωση που ηχογραφεί βιβλία λογοτεχνικά, εκπαιδευτικά, ακόμα και πανεπιστημιακά, για άτομα που δεν βλέπουν, έχουν πρόβλημα στην ανάγνωση (βαριά δυσλεξία) ή είναι αναλφάβητα. Δεν σταματά όμως εκεί. Έχοντας διαπιστώσει ότι η ανάγνωση λογοτεχνίας λειτουργεί ευεργετικά σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, οργανώνει «Θεραπευτικές Αναγνώσεις». Πρόκειται για προγραμματισμένες επισκέψεις εθελοντών σε ιδρύματα, οίκους ευγηρίας ή μεμονωμένα άτομα, όπου με αφορμή την ανάγνωση ενός επιλεγμένου βιβλίου, κινητοποιούν το μυαλό και τα συναισθήματα των ακροατών.

«Όλα ξεκίνησαν από τον Θοδωρή», λέει στο Utopia Zone η Αργυρώ Σπυριδάκη, ιδρύτρια και πρόεδρος της οργάνωσης Διαβάζω για τους Άλλους. «Σκέφτηκα ότι εάν εγώ ήμουν διατεθειμένη να διαβάσω ένα βιβλίο για τον Θοδωρή, γιατί να μην υπάρχουν εκεί έξω κι άλλα άτομα με την ίδια διάθεση, και γιατί να διαβάσουμε μόνο για τον Θοδωρή και να μην είναι διαθέσιμες οι αναγνώσεις μας σε όλα τα άτομα που έχουν προβλήματα ανάγνωσης; Έστησα έτσι μία σελίδα στο facebook με την ιδέα και η ανταπόκριση ξεπέρασε κάθε προσδοκία. Τον Ιανουάριο του 2015 κάναμε την πρώτη συνάντηση εθελοντών και η ιδέα άρχισε να παίρνει τη μορφή οργανωμένου δικτύου εθελοντών». Ποιο είναι το προφίλ των εθελοντών; Από τι κινητοποιούνται για να προσφέρουν τις αναγνώσεις;

«Είναι συνήθως άνθρωποι που αγαπούν την λογοτεχνία και θεωρούν ανεπίτρεπτο να μην είναι προσβάσιμη στους μη βλέποντες. Πολλοί από εμάς έχουμε στα σπίτια μας στοίβες βιβλία σε όλα τα δωμάτια, διαβάζουμε παράλληλα τρία και τέσσερα βιβλία… Είναι το πιο εύκολο πράγμα να πάρουμε ένα βιβλίο στα χέρια μας και να το διαβάσουμε. Αυτό όμως που σε εμάς είναι τόσο εύκολο, σε κάποιους άλλους είναι απαγορευμένο».Δεν είχα σκεφτεί την ανάγκη των φοιτητών με προβλήματα όρασης. Θα είναι τεράστιο εμπόδιο για τη φοίτησή τους.

«Για αυτό ακριβώς δίνουμε προτεραιότητα στα φοιτητικά συγγράμματα εις βάρος της λογοτεχνίας. Λαμβάνουμε δεκάδες αιτήματα και προσπαθούμε να τα ικανοποιήσουμε, ακόμα κι αν πρόκειται για συγγράμματα που ενδεχομένως να είναι χρήσιμα σε πολύ λίγα άτομα».Χρησιμοποιείτε συχνά τον όρο «εντυπο-ανάπηρα» άτομα. Ποια είναι αυτά; Οι περισσότεροι γνωρίζουμε μόνο τα άτομα με προβλήματα όρασης.

«Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 10-11% του πληθυσμού της Ευρώπης δεν μπορεί να διαβάσει κάποιο έντυπο. Εκτός από τα άτομα με ολική ή μερική απώλεια όρασης, είναι τα άτομα που έχουν αναπηρία στα άνω άκρα και δεν μπορούν να κρατήσουν ένα βιβλίο, τα άτομα που έχουν υψηλό βαθμό δυσλεξίας και, βέβαια, τα αναλφάβητα άτομα. Θεωρούμε ότι η Ευρώπη έχει προχωρήσει θεαματικά σε θέματα παιδείας αλλά δυστυχώς ο αναλφαβητισμός είναι εδώ και δημιουργεί αποκλεισμούς». Πώς γίνεται η διαδικασία της επιλογής των εθελοντών – αναγνωστών;

«Είμαστε περήφανοι που έχουμε μία διαδικασία πιστοποιημένη με ISO ώστε να ανταποκρίνεται απόλυτα στις ανάγκες των ατόμων που θα κάνουν χρήση των ηχογραφημένων αναγνώσεων. Γίνεται μία πρόσκληση ενδιαφέροντος – στην τελευταία που κάναμε την άνοιξη, ανταποκρίθηκαν 300 άτομα – και στη συνέχεια πραγματοποιούμε δοκιμαστικές αναγνώσεις που υποβάλλονται στην κρίση των ωφελούμενων. Στην πραγματικότητα, δηλαδή, τα ίδια τα άτομα που χρειάζονται τις ηχογραφήσεις αξιολογούν τα καταλληλότερα άτομα για να τις κάνουν». Από την πείρα σας, τι είναι αυτό που διευκολύνει τους χρήστες στην ακρόαση ενός βιβλίου;

«Σίγουρα είναι το πόσο καθαρά διαβάζουν οι αναγνώστες, εάν έχουν χρωματισμό στη φωνή τους και πόσο – ο υπερβολικός χρωματισμός δεν βοηθά στην παρακολούθηση – και η ταχύτητα που διαβάζουν. Οι αξιολογητές μας είναι αρκετά αυστηροί. Μόνο 2 στους 10 υποψήφιους αναγνώστες περνούν την διαδικασία. Ακολουθούν σεμινάρια που θα βοηθήσουν ακόμα περισσότερο τους αναγνώστες και στη συνέχεια περνάμε στις ηχογραφήσεις. Ανάλογα με τις φωνές κάποιοι-ες θα αναγνώσουν λογοτεχνικά βιβλία, ιστορικά, πανεπιστημιακά ή ακόμα και παιδικά». Οι εθελοντές αναγνώστες, έρχονται σε επαφή με τα άτομα που θα ακούσουν τις αναγνώσεις τους;

«Ποτέ και αυτό έχει πολύ ενδιαφέρον. Πρόκειται για μία εθελοντική πράξη που δεν θα εισπράξει ένα άμεσο «ευχαριστώ» από τα ωφελούμενα πρόσωπα. Ο εθελοντής κάνει την προσφορά του και γνωρίζει απλώς ότι βοηθά κάποια άτομα εκεί έξω. Θα μπορούσαμε να απευθυνθούμε σε ηθοποιούς, ειδικούς εκφωνητές, αλλά επιλέξαμε να καλέσουμε εθελοντές, καθώς σημαντικό κομμάτι της δουλειάς μας είναι να κινητοποιήσουμε τους ανθρώπους, ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχει πρόβλημα, να νιώσουν ενσυναίσθηση και να εμπλακούν, να ευαισθητοποιηθούν, να συζητήσουν το θέμα με τον περίγυρό τους και να βάλουν τη συμπερίληψη στη σκέψη τους».Ως κοινωνία μιλάμε πλέον αρκετά για συμπερίληψη αλλά δεν γίνονται ανάλογα έργα. Τα τυφλά άτομα ακόμα δεν μπορούν να κυκλοφορήσουν στις πόλεις.

«Μα, δεν υπάρχει αναπηρία. Η κοινωνία δημιουργεί την αναπηρία με τους αποκλεισμούς που βάζει. Εάν οι δρόμοι και τα πεζοδρόμια ήταν διαμορφωμένα για να κυκλοφορούν και τυφλά άτομα, δεν θα ήταν σε μειονεκτική θέση για να πάνε στις δουλειές τους ή σε οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα είναι διαθέσιμη για τα άτομα που βλέπουν. Ως κοινωνία προτιμάμε να στεκόμαστε αποκλειστικά σε επιδοματικές πολιτικές, αντί να δώσουμε την ευκαιρία σε όλα τα άτομα να συμμετέχουν σε μία συμπεριληπτική πραγματικότητα. Αυτό πρέπει να το αλλάξουμε».Ηχογραφήσεις, ευαισθητοποίηση και «θεραπευτικές αναγνώσεις». Πώς μπορούν να θεραπεύσουν οι αναγνώσεις;

«Είναι ο τρίτος πυλώνας του έργου μας και τον έχουμε ονομάσει Θεραπευτικές Αναγνώσεις, από την πείρα που έχουμε αποκτήσει μέσα σε αυτά τα χρόνια. Τι κάνουμε; Εκπαιδεύουμε εθελοντές για να κρατήσουν συντροφιά σε ηλικιωμένους και ασθενείς. Ο στόχος είναι να ενδυναμώσουμε αυτές τις ομάδες πληθυσμού ψυχο-συναισθηματικά. Διαβάζουμε λογοτεχνικά αποσπάσματα, τα οποία είναι κατάλληλα επιλεγμένα για να τους κάνουμε να ανασύρουν θετικές μνήμες από τη ζωή τους, καθώς ενδιάμεσα της ανάγνωσης αναπτύσσεται διάλογος. Οι επισκέψεις αυτές γίνονται μία φορά την εβδομάδα από τον/την εθελοντή μας που «χτίζει» μία σχέση μαζί τους». Πώς υποδέχονται τους εθελοντές;

«Είναι εντυπωσιακό να βλέπουμε κυρίες σε κάποια δομή ηλικιωμένων να φοράνε τα καλά τους ρούχα και να βάφονται. Το προσωπικό των δομών μας λέει ότι περιμένουν όλη την εβδομάδα την επίσκεψή μας. Είναι ένα «γεγονός» για την καθημερινότητά τους, που κατά τα άλλα δεν έχει εναλλαγές. Σαν μία «έξοδος» από τη ρουτίνα. Είναι συγκινητικό ότι κάθε φορά που ολοκληρώνουμε μία επίσκεψη, αυτό που ακούμε είναι «μην μας ξεχάσετε. Να έρθετε και την άλλη εβδομάδα». Τόσο πολύ έχουν ανάγκη να συμμετέχουν στη δραστηριότητα».Αυτή η ώρα της «θεραπευτικής ανάγνωσης», πώς ενεργεί πάνω στην υπόλοιπη καθημερινότητα των ακροατών;

«Θα σας πω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ήταν ένα ζευγάρι σε μία δομή ηλικιωμένων, δεν είχαν παιδιά και στενούς συγγενείς και είχαν αποφασίσει μόνοι τους να πάνε στη δομή για φροντίδα και παρέα. Ο σύζυγος όμως δυσκολευόταν να προσαρμοστεί. Όπως μας είπε η γυναίκα του, δεν ήθελε να βγαίνει από το δωμάτιό τους, δεν είχε καμία επαφή με τους άλλους ηλικιωμένους και κλεινόταν όλο και περισσότερο στον εαυτό του. Με το ζόρι η σύζυγος τον έπεισε την πρώτη φορά να έρθει στο σαλόνι όπου κάναμε την ανάγνωση. Τη δεύτερη φορά τον βρήκαμε να περιμένει από τους πρώτους την έναρξη της ανάγνωσης. Την τρίτη φορά άρχισε να σχολιάζει με έναν συνομήλικό του, ε, και από εκεί και πέρα άρχισε να κοινωνικοποιείται ευχάριστα στο περιβάλλον της δομής». Αν καταλαβαίνω σωστά, δεν είναι το κείμενο που λειτουργεί θεραπευτικά αλλά η διάδραση με τους ηλικιωμένους και τους ασθενείς;

«Είναι ο συνδυασμός αυτών των δύο. Το κείμενο μας δίνει την ευκαιρία να κινητοποιήσουμε τους ακροατές μας και να τους οδηγήσουμε σε θετικές σκέψεις ή να ενεργοποιήσουμε τα συναισθήματά τους, που ενδεχομένως να έχουν ατονήσει σε μία επαναλαμβανόμενη ρουτίνα με λίγα ερεθίσματα». Τι είδους βιβλία χρησιμοποιείτε για τις θεραπευτικές αναγνώσεις;

«Κάνουμε πρώτα μία έρευνα για το μορφωτικό και το νοητικό επίπεδο των ακροατών και επιλέγουμε κάθε φορά τα κατάλληλα έργα. Σε πολλούς αρέσει ο Σαμαράκης, μεγάλο ενδιαφέρον δείχνουν για τις ιστορίες του Μπουκάι, αλλά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και τους μύθους του Αισώπου ή παιδικά παραμύθια, όταν οι ακροατές δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν κάτι πιο σύνθετο. Εάν έχουμε απέναντί μας ένα άτομο στα όρια της άνοιας, μπορεί να διαβάσουμε απλώς παροιμίες ή Καζαμία και να ξεκινήσουμε από εκεί μία κουβέντα. Δεν είναι εκπαιδευτικός ο σκοπός μας, αλλά να προκαλέσουμε το ενδιαφέρον και τη συμμετοχή των ακροατών».Αυτή η πρωτοβουλία πώς ξεκίνησε;

«Και πάλι από προσωπικό βίωμα. Όταν ήμουν στην εφηβεία, χρειάστηκε να έρθουν στην Αθήνα ο παππούς και η γιαγιά μου από ένα χωριό της Κρήτης. Ο παππούς είχε καρκίνο, «έφυγε» σύντομα και η γιαγιά έμεινε πίσω μόνη της. Άντεξε μόνο έναν χρόνο. Αισθάνομαι ότι δεν της στάθηκα, όπως θα μπορούσα. Η γενιά των παππούδων μας πέρασε τεράστιες δυσκολίες, πολέμους, κατοχή, επιβίωσε και τελικά ποια ήταν η κατάληξή της; Η απέραντη μοναξιά γιατί οι ρυθμοί της ζωής σήμερα επιβάλλουν στους νεότερους να έχουν εκατό δραστηριότητες και να μην μένει χρόνος για έναν ηλικιωμένο που δεν ζητά κάτι δύσκολο, παρά μόνο την παρέα, λίγο χρόνο μαζί μας. Αυτό μπορούμε να το αλλάξουμε με τους εθελοντές μας που είναι ευαισθητοποιημένοι σε θέματα τρίτης ηλικίας. Μπορούμε να κάνουμε τη ζωή των ηλικιωμένων καλύτερη. Τους το χρωστάμε. Ή, αν προτιμάτε, το χρωστάμε στο δικό μας μέλλον, διότι κι εμείς, εάν όλα πάνε καλά, θα βρεθούμε στη θέση τους. Και να είστε σίγουροι ότι θα απολαμβάνουμε την παρέα των μελλοντικών εθελοντών που θα μας κρατάνε ενδιαφέρουσα παρέα με αφορμή κάποιες αναγνώσεις βιβλίων». 

Δημήτρης Καλαντζής

Πηγή: utopiazone