 |
| @superspectrumgirl |
Οι εκρήξεις θυμού αποτελούν τις περισσότερες φορές μέρος της ζωής των ατόμων στο Φάσμα του Αυτισμού. Υπάρχουν δύο διαφορετικά είδη εκρήξεων: τα tantrums που μπορεί να αποδοθούν στα ελληνικά ως «ξεσπάσματα θυμού» και τα meltdowns που μπορούν να αποδοθούν ως «αισθητηριακή κατάρρευση». Τα ξεσπάσματα θυμού λαμβάνουν χώρα όταν το παιδί δεν παίρνει αυτό που θέλει, όταν «δεν γίνεται το δικό του» και τελειώνει όταν ικανοποιηθεί το αίτημά του (ή όταν απλά εξαντληθεί). Το παιδί κατά τη διάρκεια του ξεσπάσματος έχει τον έλεγχο των ενεργειών του και δεν θέτει σε κίνδυνο την σωματική του ακεραιότητα. Η συμπεριφορά του τροποποιείται ανάλογα με τις αντιδράσεις των γύρω του. Η αισθητηριακή κατάρρευση έχει συνήθως μεγαλύτερη ένταση κι διάρκεια. Προκαλείται από κάποια αισθητηριακή υπερφόρτωση, από έκθεση δηλαδή του παιδιού σε ερεθίσματα τα οποία δεν μπορεί να χειριστεί. Δεν έχει καμία σχέση με απαίτηση/επιθυμία του παιδιού που δεν ικανοποιείται. Το παιδί δεν έχει τον έλεγχο της κατάστασης.
Οι εκρήξεις οργής και η αισθητηριακή κατάρρευση είναι διαφορετικοί τύποι συναισθηματικών ξεσπασμάτων που πρέπει να αντιμετωπίζονται με διαφορετικό τρόπο.
Τρόποι αντιμετώπισης των ξεσπασμάτων θυμού.
Τα ξεσπάσματα θυμού είναι εκρήξεις στις οποίες τα παιδιά έχουν κάποιο βαθμό ελέγχου. Υπάρχουν αρκετοί τρόποι για να τα αποφύγει κανείς ή να τα σταματήσει αφού εκδηλωθούν.
1) Συνεργαστείτε με το παιδί για να βρείτε ένα σινιάλο/σήμα που θα χρησιμοποιείτε εσεις όταν βλέπετε ότι αναστατώνεται και αρχίζει να χάνει την ψυχραιμία του. Εξασκηθείτε στη διαδικασία όταν είναι ήρεμο και συζητήστε σχετικά με το τι μπορεί να κάνει όταν του κάνετε αυτό το σινιάλο/σήμα.
2) Δημιουργήστε έναν χώρο για να ηρεμεί. Βρείτε ένα χώρο στο σπίτι σας όπου το παιδί μπορεί να πηγαίνει για να ηρεμεί και να αισθάνεται ασφαλές. Εξηγήστε του ότι είναι ένας χώρος για να ηρεμεί και όχι ένας χώρος για τιμωρία. Στην αρχή, ίσως θα πρέπει να του υπενθυμίζετε να πηγαίνει εκεί όταν αναστατώνεται.
3) Εντοπίστε την αιτία (τι το προκάλεσε). Γνωρίζοντας την πηγή των ξεσπασμάτων θυμού μπορείτε να το αντιμετωπίσετε ευκολότερα. Θα σας βοηθήσει να βρείτε λύση εκείνη την στιγμή και να υποστηρίξετε το παιδί σας ώστε να βρει καλύτερους τρόπους για να αντιμετωπίσει μια παρόμοια κατάσταση την επόμενη φορά που θα προκύψει.
4) Φροντίστε οι προσδοκίες σας και οι συνέπειες των πράξεών του να είναι ξεκάθαρες. Εξηγήστε στο παιδί τι περιμένετε, τι θέλετε από αυτό σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Εξηγήστε του επίσης τι θα συμβεί αν δεν συμπεριφερθεί με βάση αυτές τις προσδοκίες σας.
5) Μιλήστε για την κατάσταση. Το παιδί σας μπορεί να μην συμπεριφέρεται με κατάλληλο τρόπο, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι τα συναισθήματά του δεν είναι αληθινά. Αναγνωρίστε τι το αναστατώνει και βοηθήστε το να ονομάσει τα συναισθήματά του, να δώσει όνομα σε ό,τι νιώθει. Πχ «Ξέρω ότι θύμωσες μαζί μου γιατί σου ζήτησα να κλείσεις το ηλεκτρονικό παιχνίδι που έπαιζες. Και εγώ θυμώνω όταν πρέπει να σταματήσω να κάνω κάτι που βρίσκω διασκεδαστικό».
6) Αγνοήστε συμπεριφορά του κατά τα ξεσπάσματα. Για μερικά παιδιά, η πιο αποτελεσματική αντίδραση είναι η έλλειψη αντίδρασης. Αν το ξέσπασμα θυμού του παιδιού σας διατηρείται ή παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις από την αρνητική προσοχή που του δίνετε καθώς προσπαθείτε να το ηρεμήσετε, ίσως είναι καλύτερα να του δώσετε λίγο χώρο και να μην αντιδράσετε καθόλου.
7) Να ενισχύετε το αυτο-έλεγχο και την θετική συμπεριφορά. Να επαινείτε το παιδί σας όταν καταφέρνει να διατηρεί ή να ανακτά τον έλεγχο και να ηρεμεί. Να είστε πολύ σαφής όταν του εξηγείτε τι έκανε σωστά. Για παράδειγμα «Ξέρω ότι ήσουν πραγματικά θυμωμένος και ότι ήταν πολύ δύσκολο για σένα να σταματήσεις να φωνάζεις. Έκανες πολύ καλή δουλειά όταν πήρες τον χρόνο σου για να ηρεμήσεις. Τώρα μπορούμε να μιλήσουμε ήρεμα για αυτό».
Τρόποι για να χειριστείτε μια αισθητηριακή κατάρρευση
Η αισθητηριακή κατάρρευση είναι πιο έντονη εκδήλωση από τις εκρήξεις οργής και ο χειρισμός της είναι πιο σύνθετη υπόθεση. Αν γνωρίζετε τι πυροδοτεί την αισθητηριακή κατάρρευση και αναγνωρίζετε τα σημάδια της κλιμάκωσης μπορείτε να αποφύγετε μια ολοκληρωτική έκρηξη. Αλλά ακόμα και αν δεν μπορέσετε να σταματήσετε μια αισθητηριακή κατάρρευση, υπάρχουν τρόποι με τους οποίους μπορείτε να αντιδράσετε για να βοηθήσετε το παιδί να επανακτήσει τον έλεγχο.
Πριν την αισθητηριακή κατάρρευση.
1) Βρείτε τους παράγοντες/ τα στοιχεία που πυροδοτούν μια αισθητηριακή κατάρρευση. Αυτά τα στοιχεία δεν είναι ίδια για κάθε παιδί. Για κάποια παιδιά μπορεί να είναι μια συναισθηματική ή αισθηματική υπερφόρτωση. Για άλλα μπορεί να είναι οι πολλές απαιτήσεις, οι μη αναμενόμενες αλλαγές, ο πόνος ή ο φόβος. Αν γνωρίζετε τα στοιχεία που την προκαλούν μπορείτε να προσπαθήσετε να την αποφύγετε.
2) Να έχετε τα μάτια σας ανοιχτά και να σημειώνετε μοτίβα. Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσετε να μάθετε τι πυροδοτεί την αισθητηριακή κατάρρευση του παιδιού. Ίσως παρατηρήσετε ότι το παιδί σας έχει μεγαλύτερη ένταση ή δυσκολίες συγκεκριμένη ώρα της ημέρας. Πχ μπορεί να δείτε ότι η αισθητηριακή κατάρρευση λαμβάνει χώρα λίγο πριν το γεύμα ή λίγο πριν πέσει στο κρεβάτι για ύπνο. Η πείνα και η κούραση μπορεί τότε να είναι τα στοιχεία που την πυροδοτούν. Ή μπορεί να παρατηρήσετε ότι συμβαίνουν σε καταστάσεις που έχουν κοινά στοιχεία πχ θόρυβο ή πολλά άτομα.
3) Να αναγνωρίζετε τα σημάδια της κλιμάκωσης. Το παιδί σας μπορεί να σας δίνει προειδοποιητικά σημάδια ότι δυσκολεύεται να χειριστεί, να αντιμετωπίσει τις καταστάσεις. Αν «πιάνετε» τα σημάδια αυτά εγκαίρως, σε αρχικό στάδιο, θα μπορείτε να το ηρεμείτε πριν βγει εκτός ελέγχου. Συχνά προειδοποιητικά σημάδια αποτελούν ότι:
- Δυσκολεύεται να σκεφτεί καθαρά, να πάρει αποφάσεις ή να ανταποκριθεί σε ερωτήσεις.
- Επαναλαμβάνει ερωτήσεις ή σκέψεις ξανά και ξανά.
- Αρνείται να ακολουθήσει οδηγίες ή να συνεργαστεί.
- Προσπαθεί να μπλοκάρει αισθητηριακά ερεθίσματα ή προσπαθεί να απομακρυνθεί ή να κρυφτεί.
- Αυξάνεται η κινητικότητά του πχ παίζει στα χέρια του με μικρά αντικείμενα ή περπατάει πάνω- κάτω.
- Παραπονιέται για σωματικές ενοχλήσεις όπως ζάλη, έντονοι χτύποι καρδιάς
4) Προσπαθήστε να κατευθύνετε την προσοχή του παιδιού μακριά από όσα πυροδοτούν την αισθητηριακή κατάρρευση. Για κάποια παιδιά, η φάση κλιμάκωσης μπορεί να διακοπεί. Δείτε αν βοηθάει να προσπαθήσετε να αποσπάσετε ην προσοχή του με κάτι άλλο ή να την κατευθύνετε σε κάποιο άλλο έργο/ δραστηριότητα.
5) Να έχετε υπομονή. Το ένστικτό σας μπορεί να σας λέει να προσπαθήσετε να σταματήσετε την κλιμάκωση γρήγορα, αλλά αν μιλήσετε γρήγορα και δυνατά στο παιδί μπορεί να κάνετε τα πράγματα χειρότερα. Δώστε στο παιδί σας περισσότερο χώρο και περισσότερο χρόνο για να επεξεργαστεί αυτό που του λέτε. Να χρησιμοποιείτε σύντομες, συγκεκριμένες- σαφείς προτάσεις που δεν το αναγκάζουν να πάρει κάποια απόφαση.
Κατά τη διάρκεια της αισθητηριακής κατάρρευσης:
1) Αξιολογήστε την επικινδυνότητα της κατάστασης. Όταν το παιδί σας τσιρίζει και πετάει πράγματα, μπορεί να νιώθετε ότι υπάρχει επείγουσα κατάσταση/ κίνδυνος. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι. Η ερώτηση που πρέπει πάντα να κάνετε στον εαυτό σας ειναι η εξής: έχει τραυματιστεί κανείς ή υπάρχει πιθανότητα να τραυματιστεί;
2) Να είστε υποστηρικτικοί. Θα χρειαστεί να δοκιμάσετε για να διαπιστώσετε αν το παιδί σας χρειάζεται σωματική απόσταση από εσάς ή με σφιχτή αγκαλιά κατά τη διάρκεια της αισθητηριακής κατάρρευσης. Ό,τι και αν προτιμάει, το να κρατάτε την φωνή σας και την γλώσσα του σώματός σας ήρεμη, βοηθάει πάντα.
3) Δώστε του λίγο χώρο. Αν είστε σε δημόσιο χώρο, μετακινηθείτε με το παιδί σε ένα ήσυχο μέρος. Αν είστε στο σπίτι, δείτε αν μπορείτε να πείσετε το παιδί σας να πάει στον χώρο του σπιτιού στο οποίο ηρεμεί. Αν δεν είναι εφικτό να μετακινήσετε το παιδί, ζητήστε από τους άλλους ανθρώπους που βρίσκονται εκεί να σας δώσουν λίγο χώρο.
4) Μειώστε τα ερεθίσματα στο περιβάλλον του παιδιού. Κλείστε/χαμηλώστε τα φώτα, κρατήστε τα πράγματα ήσυχα και προσπαθήστε να μην υπερφορτώνετε το παιδί σας. Αν είστε στο σπίτι και το παιδί δεν είναι σε θέση ή δεν θέλει να πάει στο δωμάτιό του, προσπαθήστε σταθείτε διακριτικά στο πλάι. Προσοχή. Αν στέκεστε στην πόρτα μπορεί το παιδί να νιώθει παγιδευμένο.
5) Σκεφτείτε τι θα κάνετε (το πλάνο σας) μετά το την αισθητηριακή κατάρρευση. Αρχίστε να σκέφτεστε πώς θα συνδεθείτε και πάλι με το παιδί σας χωρίς να το φέρετε σε δύσκολη θέση. Μπορεί να χρειαστεί να ακυρώσετε την έξοδό σας για ψώνια. Αν η αισθητηριακή κατάρρευση πυροδοτήθηκε από μια συναισθηματικά φορτισμένη συζήτηση, ίσως είναι αναγκαίο να εγκαταλείψετε αυτό το θέμα προς το παρόν και να το θίξετε κάποια άλλη στιγμή με διαφορετικό τρόπο.
Μετά την αισθητηριακή κατάρρευση:
1) Αφήστε τον χρόνο να συνέλθει. Όταν το παιδί σας αρχίσει να ηρεμεί μπορεί να νιώθει ντροπή ή ενοχές για το ξέσπασμά του. Ίσως να είναι σωματικά κουρασμένο. Δώστε του χρόνο να συγκροτηθεί.
2) Βρείτε την σωστή χρονική στιγμή για να μιλήσετε. Ίσως θέλετε να βοηθήσετε το παιδί σας να καταλάβει τι ακριβώς έγινε. Αμέσως μετά όμως το ξέσπασμα δεν είναι ο καταλληλότερος χρόνος. Όταν είστε και οι δύο ήρεμοι μπορείτε να το προσεγγίσετε ως εξής :
- Δώστε στο παιδί σας χρόνο να προετοιμαστεί. Πείτε του από πριν ότι πρόκειται να μιλήσετε έτσι ώστε να έχει μια ιδέα για το τι θα γίνει. Ξεκαθαρίστε του από την αρχή ότι δεν είναι για να το μαλώσετε ή να βρει τον μπελά του.
- Να είστε σύντομοι. Το να μιλάει κανείς για τα ξεσπάσματα του παιδιού μπορεί να το κάνει να νιώσει άσχημα. Να νιώσει τύψεις ή να μπει σε αμυντική θέση. Πείτε όσα θέλετε να πείτε ξεκάθαρα χωρίς να επαναλαμβάνεστε.
- Ελέγξτε αν κατάλαβε αυτά που είπατε. Ζητήστε του να τα πει με δικά του λόγια. Απαντήστε στις ερωτήσεις που έχει. Αν αποφασίσατε να κάνετε κάτι συγκεκριμένο όταν αρχίσει να νιώθει ανησυχία/ δυσφορία (αν καταστρώσετε μαζί ένα σχέδιο δράσης) ζητήστε του να σας το πει περιληπτικά.
Να θυμάστε ότι η αποτελεσματική διαχείριση των ξεσπασμάτων θυμού και της αισθητηριακής κατάρρευσης θέλει πολλή εξάσκηση. Μαθαίνοντας να αναγνωρίζετε τα σημάδια και διδάσκοντας στο παιδί σας πώς μπορεί να τα αντιμετωπίζει, θα σας βοηθήσει να βρίσκετε πιο αποτελεσματικούς τρόπους για τη διαχείρισή τους όταν λαμβάνουν χώρα.
Απόδοση του άρθρου Taming Tantrums vs. Managing Meltdowns της Amanda Morin.
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός (Παν. Θεσσαλίας)
Νηπιαγωγός (Α.Π.Θ.)
MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου