Ποιος έχει δικαίωμα στον έρωτα; Ποιος έχει ανάγκη τον έρωτα; Ποιος ξέρει, ποιος μαθαίνει για τον έρωτα; Ποιον ερωτεύεσαι, πότε, πώς, πόσο; Για πόσο; «Πρώτα γεννιέσαι, μετά περπατάς, μετά ερωτεύεσαι και μετά ξεχνιέσαι», λέει ψιθυρίζοντας στην αρχή της παράστασης «Ερωτευμένα άλογα» ο θίασος της ομάδας Εν Δυνάμει, ίσως της μοναδικής επαγγελματικής θεατρικής ομάδας στην Ελλάδα που απαρτίζεται από ανάπηρα και μη ανάπηρα μέλη. «Πρώτα ποθείς, μετά γιορτάζεις, μετά φωνάζεις», αλαλάζουν σύσσωμοι, «στο τέλος σιωπάς».
Από πολύ νωρίς, η διαφορετικότητα των ηθοποιών παύει να είναι αξιοσημείωτη. Οση σημασία έχει (σ.σ. καθόλου) η ηλικιακή διαφορά μελών της ομάδας, άλλη τόση έχει και το αν κάποιος έχει σύνδρομο Down ή είναι σε αναπηρικό καροτσάκι. Σημασία έχει μόνο το θέαμα, και η πρωτόγνωρα ειλικρινής εξερεύνηση της πανανθρώπινης αγωνίας του τι είναι έρωτας, αλλά και πώς –ή αν– τον βιώνουν άτομα με αναπηρίες.
«Οι παραστάσεις του Εν Δυνάμει», οι οποίες έχουν ανέβει στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, εκτός των άλλων, «δεν δίνουν λύσεις ή απαντήσεις, προκαλούν μόνον ερωτήσεις», λέει η Ελένη Δημοπούλου, συνιδρύτρια και καλλιτεχνική διευθύντρια της ομάδας, σε μια διαδικτυακή προβολή της παράστασης στο πλαίσιο μιας συνάντησης μελών της μέσω Zoom, στην οποία παρευρέθηκε και η «Κ».
Οι ερωτήσεις χτυπούν σαν πρόκες που καρφώνονται σε έναν τοίχο για πολλούς μέχρι τώρα αθέατο. Μιλούν οι γονείς ατόμων με αναπηρία στα παιδιά τους για το σεξ;
«Φοβούνται να μην κάνουμε παιδιά ξεχωριστά όπως εμείς», λέει κάποια στιγμή ένας ηθοποιός. «Αφήστε μας μόνους, αφήστε μας λίγο μόνους», λέει ένας άλλος, ενώ μια κοπέλα περιγράφει πώς εκείνη και ο φίλος της –και οι δύο σε καροτσάκι– θα έπρεπε να συνευρεθούν ερωτικά μόνο υπό την παρουσία του αδελφού του, θέτοντας την ερώτηση του τι γίνεται όταν η ψυχή θέλει, αλλά το σώμα δεν μπορεί. Η ξεχωριστή εμπειρία γίνεται οικουμενική με μια ατάκα. «Από όλα τα σώματα που βλέπω», λέει η ίδια, «εγώ αγάπησα το δικό σου».
Τα «Ερωτευμένα άλογα» ολοκλήρωσαν μια τριλογία παραστάσεων της ομάδας που έχει σκηνοθετήσει η Ελένη Ευθυμίου, παραστάσεις της οποίας έχουν ανέβει στο Εθνικό και στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Η ομάδα Εν Δυνάμει, η οποία δεν έχει φιλανθρωπικό χαρακτήρα, δημιουργήθηκε από την κ. Δημοπούλου και τη Μαρία Ιωαννίδου το 2008 με σκοπό την κοινωνική ένταξη και την ουσιώδη, αξιόλογη ενασχόληση ατόμων με αναπηρία.
«Βλέπαμε πως ό,τι γινόταν στον χώρο της αναπηρίας δεν ήταν ισάξιο για αυτούς, ότι αξίζουν ό,τι βίωναν και τα παιδιά χωρίς αναπηρία, και ότι δεν θα έπρεπε να είναι απομονωμένοι, θα έπρεπε να είναι με άτομα της ηλικίας τους», λέει στην «Κ» η κ. Ιωαννίδου. Τα τελευταία 12 χρόνια, όμως, έχει εξελιχθεί σε κάτι πολύ μεγαλύτερο από αυτό, όπως λένε στην «Κ» κάποια από τα περίπου 30 ανάπηρα και μη μέλη της ομάδας.
«Υστερα από τόσα χρόνια, δεν μπορώ πλέον ξεκάθαρα να ξεχωρίσω πόσα πράγματα μου έχει μάθει αυτή η ομάδα, έχουν γίνει βίωμά μου και με έχουν κάνει τον άνθρωπο που είμαι σήμερα», λέει στην «Κ» η Ευαγγελίνα Καριοφύλλη, ένα από τα πρώτα μέλη, συμπληρώνοντας πως το μεγαλύτερο μάθημα υπήρξε το να δέχεται τόσο τη διαφορετικότητα των άλλων όσο και τη δική της.
«Αφού μπορεί ένας, μπορούν όλοι», τονίζει πως έμαθε ο Γιώργος-Ζήσης Μπιλιώνης. «Απολαμβάνω το θέατρο επειδή συμμετέχω κάπου και μέσα από αυτό εκφράζομαι», λέει στην «Κ» η Θεανώ Κόντα, η οποία τονίζει πως έχει μάθει μέσα από τη δουλειά της στην ομάδα να ξεπερνάει τα όριά της και να χαίρεται για το αποτέλεσμα. «Εμαθα να ακούω τους άλλους», σημειώνει η Δανάη Τσορλίνη.
Η Θεανώ Παπαβασιλείου έμαθε να είναι πιο αυτόνομη, να φροντίζει τον εαυτό της και να λειτουργεί ομαδικά. «Είναι πολύ όμορφο να ταξιδεύεις με την παρέα σου, σαν μεγάλος άνθρωπος, και όχι με τους γονείς σου», λέει η ίδια, αναφέροντας ταξίδια που έχουν κάνει με την ομάδα στις Σέρρες, στη Λάρισα, στη Δρέσδη. «Είναι πολύ όμορφο και το χειροκρότημα», συμπληρώνει, «που με κάνει να νιώθω ότι κατάφερα να βγάλω ασπροπρόσωπη όλη την ομάδα με ό,τι χρειάστηκε να κάνω, και ότι ο κόσμος κατάλαβε τι έχουμε να τους πούμε».
Οι δράσεις της ομάδας Εν Δυνάμει δεν περιορίζονται στο θέατρο –μαγειρεύουν, οργανώνουν γεύματα με κατοίκους σε ένα γηροκομείο στη Θεσσαλονίκη, κάνουν καλλιτεχνικές εκθέσεις–, αλλά όλοι τους ξεχωρίζουν τις θεατρικές δράσεις τόσο για τον ερευνητικό τους χαρακτήρα όσο και για τη συμμετοχή τους στη δημιουργία κάθε παράστασης, τα κείμενα και τραγούδια των οποίων είναι πρωτότυπα.
Η κ. Ευθυμίου λέει πως στην ομάδα υπάρχει απενοχοποίηση σε σχέση με ζητήματα ταυτότητας και η έμφαση δίνεται όχι τόσο στη διαφορετικότητα όσο στις δυνατότητες των μελών της ομάδας. «Οφείλει να αναδειχθούν η δυνατότητα και ο πλούτος του καθένα», σημειώνει, τονίζοντας πως οι περισσότερες δραματικές σχολές στην Ελλάδα δεν ενσωματώνουν ανθρώπους με αναπηρίες, θεωρώντας πως θα πάει πίσω το τμήμα. «Ενα άτομο με σύνδρομο Down μπορεί να χορεύει καταπληκτικά, αλλά να μην έχει αφιερώσει τον χώρο ή τον χρόνο να το ανακαλύψει», συμπληρώνει.
Λειψή επικοινωνία
Η πανδημία βρήκε την ομάδα σε μια φάση που περιόδευαν με δύο παραστάσεις και είχαν αρχίσει να σχεδιάζουν μια καινούργια. Κατά τη διάρκεια του lockdown, μέλη της βρίσκονται μέσω Zoom, ενώ ετοίμασαν έτσι, και με κάποιες διά ζώσης ηχογραφήσεις και πλάνα, ένα μικρό ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε στο διαδικτυακό φεστιβάλ «Mind the fact». Αλλά η διαδικτυακή επικοινωνία, όσο στενή ή συχνή και αν είναι, δεν παύει να είναι λειψή.
«Το στοιχείο της διά ζώσης επικοινωνίας είναι αναντικατάστατο», λέει η κ. Ευθυμίου, «ειδικά για τα ανάπηρα μέλη δεν μπορεί να αντικατασταθεί, θα χρειαστούν βοήθεια από γονείς, δεν βρίσκονται καν μόνοι τους μαζί μας». Οσον αφορά τα μέλη της ομάδας, λένε πως τους λείπουν οι πρόβες, οι φίλοι, αλλά περισσότερο οι αγκαλιές. «Μου έχουν λείψει τα ταξίδια και η συμβίωση με την ομάδα», λέει η Χάρις Σερδάρη. «Μου λείπει να μπορώ να αγκαλιάζω τους ανθρώπους», τονίζει ο Θωμάς Βασιλειάδης – «να τους ακούω χωρίς διακοπές».
Πηγή: Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου