 |
| Quino, Μαφάλντα, αρ. 9, εκδόσεις Παρά Πέντε 1991 |
Η παρουσία μαθητών με πολύ μεγάλες δυσκολίες στις τάξεις γενικών δημόσιων και ιδιωτικών γυμνασίων δεν είναι κάτι σπάνιο. Είτε εξαιτίας των απόψεων και των επιθυμιών των γονιών, είτε εξαιτίας της έλλειψης κατάλληλων εκπαιδευτικών δομών και προγραμμάτων, πολλοί μαθητές με σημαντικές νοητικές δυσκολίες βρίσκονται στις γενικές τάξεις, μολονότι δεν μπορούν να παρακολουθήσουν. Τι γίνεται με αυτούς τους μαθητές και πώς μπορούμε σαν εκπαιδευτικοί να τους βοηθήσουμε;
Είναι πολύ σημαντικό πριν ξεκινήσουμε με τις απλές ιδέες για την υποστήριξη των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στην τάξη να θυμηθούμε λίγο ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου.
Το σχολείο δεν έχει σαν στόχο να μάθει στους μαθητές να λύνουν πολύπλοκες μαθηματικές εξισώσεις ή να τους διδάξει χημικές αντιδράσεις. Κύριος στόχος του είναι να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν ολόπλευρα την προσωπικότητά τους, να γίνουν άτομα ολοκληρωμένα και ευτυχισμένα που θα μπορούν να ζουν κατά το μέγιστο δυνατό με ανεξαρτησία και αξιοπρέπεια. Στα χρόνια του Γυμνασίου και του Λυκείου, τα παιδιά καλούνται να μάθουν να προσπαθούν, να εργάζονται συστηματικά για την εκπλήρωση ενός μικρού ή ενός μεγάλου στόχου, να οργανώνουν και να πραγματοποιούν τις υποχρεώσεις τους, να συνυπάρχουν με άλλους ανθρώπους ακολουθώντας τους κοινά αποδεκτούς κανόνες. Παράλληλα, τα παιδιά αποκτούν βασικές γνώσεις σε βασικά μαθήματα που θα τους επιτρέψουν να κατανοήσουν καλύτερα τον κόσμο και να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής. Εκτός από τις στοιχειώδεις ικανότητες γραφής, ανάγνωσης και εκτέλεσης μαθηματικών πράξεων, τα παιδιά καλλιεργούν την κριτική τους ικανότητα, την φαντασία, την ικανότητα συσχετισμού πληροφοριών, την αφαιρετική σκέψη, έρχονται σε επαφή με τον επιστημονικό τρόπο σκέψης και μαθαίνουν να επεξεργάζονται, να οργανώνουν και να χρησιμοποιούν κατάλληλα τις πληροφορίες που προσλαμβάνουν.
Κάθε μαθητής φτάνει σε διαφορετικό επίπεδο στους παραπάνω τομείς, ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν στο σχολικό, οικογενειακό, κοινωνικό περιβάλλον και ανάλογα με τις γνωστικές του ικανότητες. Επομένως, το να πάρει κάποιος μαθητής το χαρτί του γυμνασίου και του λυκείου «χαριστικά», χωρίς να έχει μάθει τίποτα στα χρόνια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δεν έχει νόημα. Ένας μαθητής που δεν άνοιξε ούτε βιβλίο «γιατί δεν μπορεί» (ακόμα και αν αυτό αληθεύει), που δεν προσπάθησε ποτέ να μάθει κάτι (να το κατανοήσει και να προσπαθήσει να το αναπαράγει σε κάποιο βαθμό με δικά του λόγια), που δεν πρόσεχε ποτέ μέσα στην τάξη «γιατί έτσι και αλλιώς δεν τα καταφέρνει», που έμαθε να του λύνουν οι άλλοι τις ασκήσεις και αυτός απλώς να τις αντιγράφει (στην καλύτερη περίπτωση), μάλλον έχασε 3 χρόνια από την ζωή του (και μάλλον πολλές από τις δεξιότητες που με τόσο κόπο είχε αποκτήσει στο Δημοτικό) και έμαθε να μην προσπαθεί αλλά να τα περιμένει έτοιμα «γιατί δεν μπορεί». Οι περισσότεροι καθηγητές, δυστυχώς, θεωρούν ότι το μόνο που μπορούν να κάνουν για αυτούς τους μαθητές έγκειται στο κομμάτι της βαθμολογίας και κατ΄ επέκταση της προαγωγής του στην επόμενη τάξη. Είναι πραγματικά, όμως, βοήθεια οι ψηλοί βαθμοί τριμήνου σε αυτές τις περιπτώσεις (πχ 12,13,14) προκειμένου ο μαθητής να μην χρειάζεται να γράψει παρά 2-3 στις τελικές εξετάσεις στο τέλος της χρονιάς, όταν δεν συνδυάζονται με κανένα άλλο μέτρο, με καμία άλλη προσαρμογή; Μήπως τελικά με αυτόν τον τρόπο έχουμε απλώς την συνείδησή μας ήσυχη, ότι «βοηθήσαμε» ένα καημένο παιδί να τελειώσει το σχολείο. «Αφού έτσι και αλλιώς δεν μπορεί να κάνει κάτι στη ζωή του, τουλάχιστον ας έχει ένα χαρτί για να χαίρονται και οι δικοί του» είναι μια φράση που λίγο – πολύ ακούγεται συχνά, ιδίως από τα στόματα καθηγητών μεγάλης ηλικίας και από αυτή την αναληθή πεποίθηση μερικών εκπαιδευτικών ξεκινούν και τα προβλήματα, καθώς καθορίζει την συμπεριφορά τους απέναντι στο μαθητή και κατά συνέπεια και την τοποθέτηση του μαθητή απέναντι στη γνώση.
Όλοι οι μαθητές μπορούν να πετύχουν πολλά, ακόμα και όταν οι συνθήκες δεν είναι οι καλύτερες. Ναι, το ιδανικό θα ήταν να υπάρχουν πραγματικά κατάλληλες εκπαιδευτικές δομές για όλους, πολύ περισσότερο για τα παιδιά με μικρές γνωστικές/νοητικές δυσκολίες που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν «ανήκουν» σε καμία από τις υπάρχουσες εκπαιδευτικές δομές.
Τι μπορούμε να κάνουμε σαν εκπαιδευτικοί μέσα στην τάξη;
Το μοναδικό μας πρόβλημα – μέλημα δεν πρέπει να είναι η βαθμολογία τριμήνου του μαθητή και η προαγωγή του στην επόμενη τάξη. Το πιο σημαντικό από όλα είναι να βοηθήσουμε τον μαθητή να εξελιχθεί σαν άτομο, να βελτιώσει τις δεξιότητές του, να εμπλουτίσει τις γνώσεις του, να μάθει να προσπαθεί. Ακόμα και αν δεν είμαστε της ειδικής αγωγής, σίγουρα μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα.
Ορίστε μερικές ιδέες:
- Εξηγούμε ένα μεγάλο μέρος του μαθήματος με πολύ απλά λόγια και τα συνδέουμε με την καθημερινή ζωή των μαθητών. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε εικόνες με αντικείμενα, βίντεο ή λογισμικό προκειμένου να κατανοήσει ο μαθητής τις έννοιες που παρουσιάζονται. Εκείνα τα λεπτά απαιτούμε από τον μαθητή να μας προσέχει και να συμμετέχει, αφού είναι μέσα στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του.
- Δώστε στον μαθητή τα στοιχεία του μαθήματος που θέλετε να ξέρει γραμμένα σε ένα φυλλάδιο, με μεγάλη γραμματοσειρά. Χρησιμοποιήστε απλοποιημένες έννοιες, απλό λεξιλόγιο, εικόνες, σκίτσα και γενικά οτιδήποτε μπορεί να βοηθήσει τον μαθητή να καταλάβει τα πιο βασικά σημεία του μαθήματος της τάξης του ή κάποια παρόμοια έννοια από προηγούμενη τάξη (χαμηλότερο επίπεδο). Για παράδειγμα, στα Μαθηματικά της Γ΄Γυμνασίου που τα παιδιά μαθαίνουν να λύνουν συστήματα (Κεφάλαιο 3, Αλγεβρική Επίλυση γραμμικού συστήματος), ο μαθητής με μικρές νοητικές δυσκολίες μπορεί να ασχολείται με την έννοια του αγνώστου και με πολύ εύκολες εξισώσεις (πχ 2+Χ= 5). Στα αρχαία, επιλέξτε ένα χρόνο για να μάθει το παιδί ή ένα ουσιαστικό και εξετάστε το σε αυτό.
- Είναι απόλυτα βέβαιο ότι ο μαθητής δεν μπορεί να κάνει μόνος ή με μικρή βοήθεια ασκήσεις που βάζετε σε όλη την τάξη για το σπίτι. Συνήθως τους τις λύνει κάποιος καθηγητής ή γονιός και το παιδί τις αντιγράφει χωρίς να καταλαβαίνει τι κάνει και γιατί. Κάποιοι καθηγητές απαιτούν από τον μαθητή να πηγαίνει γραμμένος στο μάθημά τους «για να μπορούν να τον περάσουν», αδιαφορώντας για το αν μαθαίνει με αυτό τον τρόπο κάτι το παιδί. Άλλοι πάλι, μολονότι δεν θα ήθελαν να του βάζουν τις ίδιες ασκήσεις με τους άλλους, φοβούνται ότι θα το ξεχωρίσουν ακόμα περισσότερο από τους συμμαθητές του και θα το απομονώσουν. Τις περισσότερες φορές, ωστόσο, οι ίδιοι οι μαθητές με δυσκολίες, θέλουν να κάνουν τις ασκήσεις που έχουν οι συμμαθητές τους στο σπίτι για να μπορούν να λένε καμία σωστή απάντηση (να συμμετέχουν στο μάθημα) και για να μην καταλάβουν τα άλλα παιδιά ότι δυσκολεύονται, δεν καταλαβαίνουν, δεν τα ξέρουν. Μια λύση θα μπορούσε να είναι η ανάθεση μιας επιπλέον εργασίας στον μαθητή, η οποία θα στηρίζεται σε όσα καλείται να μάθει από το μάθημα της ημέρας και την οποία θα πρέπει να λύνει είτε μόνος, είτε με μικρή βοήθεια στο σπίτι. Μια άλλη εναλλακτική είναι να συμπεριλαμβάνει ο εκπαιδευτικός πάντα μια υπερβολικά απλή άσκηση στις ασκήσεις για το σπίτι, ζητώντας από όλους τους μαθητές να την λύσουν. Με αυτό τον τρόπο ο μαθητής δε θα ξεχωρίζει ή δεν θα νιώθει ότι έχει διαφορετικές ασκήσεις από τους συμμαθητές του.
- Βοηθήστε το παιδί να οργανωθεί μέσα στην τάξη. Ελέγχετε πάντα ότι ξέρει σε ποιο μάθημα είστε και τι ακριβώς έχει να κάνει για το σπίτι. Αν χρειάζεται πρακτική βοήθεια, βοηθήστε το να εντοπίσει το σωστό τετράδιο, επιμείνετε να τοποθετήσει τα φυλάδια στο ντοσιέ του, βεβαιωθείτε ότι έχει γράψει στο πρόχειρο ή πάνω στο βιβλίο (όπου απαραίτητα θα υπάρχει συνδετήρας) το μάθημα που έκαναν, καθώς και τις ασκήσεις που έχουν για το σπίτι. Αφιερώστε λίγο παραπάνω χρόνο για να ελέγξετε αν έχει σημειώσει πότε γράφουν τεστ/διαγώνισμα και σε ποια ύλη. Σε συνενόηση με τους συναδέρφους σας και τους γονείς του μαθητή βάλτε μια σελίδα με μορφή ημερολογίου στο ντοσιέ του μαθητή όπου θα σημειώνετε όλοι την ύλη διαγωνισμάτων. Το ίδιο μπορεί να γίνει και με τις ασκήσεις του μαθητή. Αν κάποιες σημειώσεις είναι απαραίτητες για την επίλυση των ασκήσεων ή για κάποιο τεστ (πχ έχετε γράψει τι ασκήσεις θα πέσουν περίπου και έχετε λύσει 2-3 στον πίνακα), βεβαιωθείτε ότι το παιδί τα έχει αντιγράψει όλα και είναι σωστά γραμμένα. Αν δεν μπορεί, ζητήστε του να αντιγράψει μόνο ένα μέρος της άσκησης και το υπόλοιπο γράψτε το εσείς.
- Να βρίσκεστε σε συνεχή επικοινωνία με τους γονείς του μαθητή και τους εκπαιδευτικούς που το υποστηρίζουν στο σπίτι. Είναι πολύ σημαντικό να ξέρουν τι ακριβώς απαιτείτε από τον μαθητή, πώς τα πηγαίνει σε όσα πρέπει να μάθει. Το ίδιο σημαντικό βέβαια είναι να μαθαίνετε και εσείς αν διαβάζει στο σπίτι, αν βρίσκει πολύ εύκολα ή πολύ δύσκολα όσα του βάζετε, αν του αρέσει το μάθημα, αν υπάρχουν παιδιά που του συμπεριφέρονται άσχημα κοκ.
- Να επιβραβεύετε το παιδί για όσα καταφέρνει και να επαινείτε τις προσπάθειές του. Μην ξαχνάτε ότι όταν δεν ελέγχετε τις ασκήσεις του ή όταν δεν το εξετάζετε, του στερείτε το κίνητρο να διαβάσει στο σπίτι. Φροντίστε πάντα να το ρωτάτε κάτι, ακόμα και όταν οι άλλοι λύνουν κάποια άσκηση. Ανάλογα με το πώς τα πηγαίνει, επαινέστε το πολύ ή λίγο. Στην αρχή καλό είναι οι έπαινοι να είναι περισσότεροι και οι απαιτήσεις λιγότερες, ενώ με το πέρασμα του χρόνου οι έπαινοι μπορούν να λιγοστεύουν και οι απαιτήσεις να αυξάνονται. Μην δίνετε ψεύτικους επαίνους αν το παιδί δεν έχει προσπαθήσει. Ζητήστε του την επόμενη φορά να διαβάσει και αν το κάνει επαινέστε το. Είναι πολύ σημαντικό να αλλάζετε την αντίδρασή σας απέναντι στο μαθητή ανάλογα με την προσπάθεια που κατέβαλε (αν οι απαιτήσεις σας είναι κατάλληλες για το επίπεδο του παιδιού, τότε η προσπάθεια θα συμβαδίζει και με την επίδοση). Όταν ένας μαθητής καταλάβει ότι ο εκπαιδευτικός δεν τον σηκώνει ποτέ και του βάζει διαβάσει – δεν διαβάσει τον ίδιο βαθμό, τότε λογικό είναι να μην κάνει τίποτα.
Καλή σχολική χρονιά!!!
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου