Αποτελεί κοινό τόπο ότι η αναπηρία και η αντιμετώπιση της στην αρχαία Ελλάδα διέφερε ανάλογα με την εποχή, τον τόπο και τον πολιτισμό. Είναι γεγονός ότι και η προσέγγιση της αναπηρίας είχε τόσο κοινωνικές όσο και πνευματικές διαστάσεις. Ενώ υπήρχαν διάφοροι τρόποι προσέγγισης της αναπηρίας και αντιλήψεις για το πώς θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται οι άνθρωποι με αναπηρία. Σύμφωνα με τα αρχαιοελληνικά κείμενα η αναπηρία συχνά συνδεόταν με θρησκευτικές ή μυθολογικές εξηγήσεις και η αντιμετώπισης της διέφερε. Αναλυτικότερα οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι η γέννηση ενός παιδιού ήταν ένα δώρο από τους θεούς. Πιο συγκεκριμένα η φύση ήταν εκείνη που καθόριζε αν το παιδί θα γεννιόταν υγιές ή όχι. Επομένως, η γέννηση ενός ανάπηρου παιδιού θεωρούνταν αρνητικός οιωνός ή ακόμα και τιμωρία από τους θεούς για τους γονείς.
Μύθοι και προκαταλήψεις για την αναπηρία στην αρχαία Ελλάδα
Υποστηρίζεται συχνά ότι ο η προσέγγιση της αναπηρίας στην αρχαία Ελλάδα και η αντιμετώπιση της είχε σημαντικές πνευματικές και κοινωνικές διαστάσεις. Γι αυτό λοιπόν στην αρχαία φιλοσοφία, οι συζητήσεις σχετικά με τη σχέση ανάμεσα στο φυσικό και το υπερφυσικό είχαν σημαντική θέση. Έτσι και η αναπηρία στην αρχαία Ελλάδα αποτελούσε ένα από τα θέματα που εξετάζονταν. Κατά κοινή ομολογία ο Πλάτωνας, μεταξύ άλλων, ασχολήθηκε με το θέμα της αναπηρίας και της φύσης της. Πράγματι στο έργο του “Πολιτεία”, ο Πλάτωνας παρουσιάζει μια εικόνα της ιδανικής πόλης με τρεις τάξεις ανθρώπων. Πιο συγκεκριμένα τους φιλοσόφους-βασιλιάδες, τους φύλακες και τους παραγωγούς.
Ωστόσο, στην πόλη του Πλάτωνα δεν υπήρχε χώρος για άτομα με αναπηρία, καθώς αυτά θα θεωρούνταν ανίκανα να συμβάλουν στην καλλιέργεια της πόλης. Λέγεται συχνά ότι ο Πλάτωνας ερμήνευσε την αναπηρία εφάμιλλη της δεισιδαιμονίας θεωρώντας την ως αποτέλεσμα θείας παρέμβασης ή τιμωρίας.
Είναι γνωστό ότι η αναπηρία στην αρχαία Ελλάδα ενέπνευσε τη Μυθολογία και την θρησκεία της εποχής. Κυρίως ως μέρος της θείας τάξης. Πράγματι, η παρουσία ανάπηρων θεών όπως ο Ήφαιστος στη μυθολογία αντανακλά την αντιμετώπιση της στα πλαίσια και της ανθρώπινης εμπειρίας.
Η κοινωνική αντίληψη της αναπηρίας στην αρχαία Ελλάδα
Είναι ευρύτατα διαδεδομένη η άποψη ότι η κοινωνική συνοχή ήταν ιδιαίτερα σημαντική για την αρχαία ελληνική κοινωνία. Αυτό σημαίνει ότι και η αναπηρία στην αρχαία Ελλάδα μπορεί να είχε επιπτώσεις σε αυτήν. Ενώ εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία να τονιστεί είναι ότι η αναπηρία μπορούσε να επηρεάσει το άτομο σε κοινωνικοοικονομικό επίπεδο.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, οι άνθρωποι με αναπηρία μπορεί να αντιμετωπίζονταν με κοινωνική εξορία ή απομόνωση. Ενώ ανάλογα με το βαθμό και τον τύπο της αναπηρίας, οι άνθρωποι είθισται να αποκλείονται και από την κοινωνική ζωή. Αναλυτικότερα, η φροντίδα των ατόμων με αναπηρία ανατίθετο στην οικογένεια. Καθώς οι συγγενείς θα μπορούσαν να αναλάβουν την ευθύνη για τη φροντίδα και τη στήριξη των ατόμων με αναπηρία. Θα αποτελούσε παράληψη να μην αναφερθούμε στην απασχόληση. Αρχικά οι άνθρωποι με αναπηρία στον αρχαίο κόσμο θα μπορούσαν να ενταχθούν σε επαγγέλματα που ανταποκρινόταν στις ικανότητές τους.
Παρόλα αυτά, όμως στις περισσότερες αρχαίες ελληνικές πόλεις η αναπηρία και οι τρόποι αντιμετώπισης της δυσχέραιναν την ζωή των ανάπηρων ατόμων. Καθώς τα εμπόδια που καλούνταν να αντιμετωπίσουν μπορούσαν να οδηγήσουν σε έλλειψη αυτονομίας και στην ανάγκη υποστήριξης από την κοινωνία. Αν και οι λεπτομέρειες είναι περιορισμένες, φαίνεται ότι σε ορισμένες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας, οι άνθρωποι με αναπηρίες έχαιραν αποδοχής. Στο πλαίσιο αυτό κατανοούμε ότι ενδέχεται να έπαιρναν μέρος σε κοινωνικές δραστηριότητες ή να λάμβαναν οικονομική στήριξη από την κράτος.
Θεϊκή επέμβαση ή τιμωρία
Κατά κοινή ομολογία στην αρχαία ελληνική ποίηση και φιλοσοφία, η έννοια της θείας τιμωρίας ή επέμβασης χρησιμοποιούνταν συχνά. Ειδικότερα για να εξηγήσει φαινόμενα όπως η αναπηρία ή άλλες ανθρώπινες δυστυχίες. Σε αυτό το πλαίσιο, η αναπηρία θεωρούνταν μερικές φορές ως αποτέλεσμα κάποιας θείας εκδίκησης για κάποια πράξη ή παράβαση. Αυτή η αντίληψη προέρχεται κυρίως από την πίστη σε μια ποικιλία θεών που επιβάλλουν, επικρατούν και επεμβαίνουν στην ανθρώπινη μοίρα.
Είναι γνωστό ότι η μυθολογία της αρχαίας Ελλάδας περιλαμβάνει πολλά παραδείγματα αναπήρων θεών και ηρώων που παρουσιάζονται με διαφορετικό τρόπο. Ανάλογα με την ιστορία και τον μύθο. Αξίζει, επιπλέον ν’ αναφερθούμε στον Ήφαιστο τον σιδηρουργό των θεών που είναι ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα ανάπηρου θεού. Μολονότι αντιμετωπίζει διάφορες δυσκολίες και απορρίπτεται συχνά λόγω της αναπηρίας του, καταφέρνει στο τέλος να υπερκεράσει τα εμπόδια. Παρόλα αυτά ο ανάπηρος θεός Ήφαιστος και ο Δημόδοκος, ένας τυφλός Φαίακας αοιδός αποτελούν εξαιρέσεις. Καθώς τιμώνταν από θεούς και ανθρώπους για τις εξαιρετικές τους ικανότητες. Ωστόσο και ο Ήφαιστος και ο Δημόδοκος αντιμετώπιζαν συχνά διάφορες προκλήσεις λόγω της αναπηρίας τους.
Συμπέρασμα
Συνολικά, η αντίληψη για την αναπηρία στην αρχαία Ελλάδα και οι τρόποι αντιμετώπισης της από τον αρχαίο κόσμο ήταν σύνθετη. Καθώς εμφανίζει μια πληθώρα πνευματικών, κοινωνικών και θρησκευτικών προσεγγίσεων. Συμπερασματικά, έχει καταστεί σαφές ότι η αναπηρία στην αρχαία Ελλάδα είχε πολλές πτυχές. Καθώς ήταν επηρεασμένη από τις πολιτισμικές, κοινωνικές και θρησκευτικές προσεγγίσεις της εποχής. Τέλος, οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν ομοιογενή αντίληψη σχετικά με την αναπηρία, τους τρόπους αντιμετώπισης της και τις αιτίες της. Γι’ αυτό και οι απόψεις τους μπορούσαν να ποικίλουν ανάλογα με τον πολιτισμό, τις πεποιθήσεις και τις γεωγραφικές περιοχές.
Πηγές
Χρήστος, Κέλπης (2020). Αναπηρία και δυσμορφία στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Διαθέσιμο στο: https://www.pemptousia.gr/2020/09/anapiria–ke–dismorfia–ston–archeo–el/
Δάφνη, Μπακαλίδου (2021). ΑΝΑΠΗΡΙΑ: ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ. Διαθέσιμο στο: https://lanecasm.uniwa.gr/wp-content/uploads/sites/195/2021/02
Ελένης, Σαββίδου, (2023). Η ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ. Διαθέσιμο στο: https://www.eoty.gr/i-anapiria-stin-archaia-elliniki-periodo-metaptychiaki-diplomatiki-ergasia-tis-elenis-savvidou-gia-tin-apoktisi-tou-metaptychiakou-titlou-epistimes-tis-agogis-zitimata-istorias-istorikis-ekpaidefs-13/
Ιωάννα, Μπατιστάκη, (2022). Η απεικόνιση του Ηφαίστου στα αγγεία των κωμαστών. Διαθέσιμο στο: http://hdl.handle.net/11610/24728
Πηγή: maxmag
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου