Το πιο δημοφιλές βίντεο στη (σύντομη) ιστορία του TikTok είναι ένα βίντεο διάρκειας 18 δευτερολέπτων στο οποίο ο Ζακ Κινγκ, χρήστης που στον λογαριασμό του καταπιάνεται με οπτικά τρικ, ντύνεται Χάρι Πότερ και δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι… πετάει με τη σκούπα του σαν άλλος μαθητευόμενος του Χόγκουαρτς (στο τέλος του βίντεο λύνονται οι απορίες).
Τα 2,2 δισεκατομμύρια προβολές της παραπάνω «πτήσης» είναι ενδεικτικά της φύσης του μέσου: είναι εκεί για «σφηνάκια» ψυχαγωγίας. Πρόσφατη, βέβαια, έρευνα του Pew Research Center έδειξε κάποια ενδιαφέροντα ευρήματα: ο αριθμός των Αμερικανών ενήλικων χρηστών που καταναλώνουν ειδήσεις μέσω της πλατφόρμας υπερτετραπλασιάστηκε μέσα σε τρία χρόνια. Το 2020 αυτοί που ενημερώνονταν μέσω TikTok στις ΗΠΑ ανέρχονταν στο 3% των συνολικών χρηστών, ενώ το 2023 το αντίστοιχο ποσοστό είναι 14%.
Δεδομένης της δημοφιλίας του μέσoυ σε νεαρότερες ηλικίες, είναι λογικό και όσον αφορά την ενημέρωση αυτοί που προτιμούν σταθερά το TikTok να είναι νέοι. Για την ακρίβεια, σχεδόν 1 στους 3 Αμερικανούς κάτω των 30 ενημερώνεται τακτικά από την πλατφόρμα. Η προαναφερθείσα αύξηση στην ηλικιακή ομάδα 18-29 ανέβηκε από το 9% το 2020 στο 32% φέτος, αντίστοιχα στις ηλικίες 30-49 το 2% έγινε 15%, οι χρήστες από 50 έως 64 ετών που μόνο το 1% αυτών ενημερωνόταν πριν από τρία χρόνια από το TikTok πλέον «πιάνουν» ένα 7%, ενώ τα ποσοστά στους 65+ είναι πολύ μικρά γενικότερα (και 3% αντίστοιχα).
Αν θέλουμε να δούμε το σύνολο των ενηλίκων που επιλέγουν συχνά για την ενημέρωσή τους το TikTok, το ποσοστό έχει σχεδόν διπλασιαστεί: από 22% των χρηστών το 2020 σήμερα το ποσοστό ανέρχεται σε 43%. To TikTok, μάλιστα, είναι το μόνο κοινωνικό δίκτυο που παρουσιάζει τόσο μεγάλη αύξηση στην κατανάλωση ειδήσεων, την ώρα που αυτή βαίνει μειούμενη σε άλλα μέσα τα οποία παραδοσιακά έχουν συνδεθεί (και) με την ειδησεογραφία.
«Βασιλιάς» της σοσιαλμιντιακής ενημέρωσης εξακολουθεί ωστόσο να είναι το X/Twitter, ακόμα και αν το πλήγμα που έχει δεχτεί ως brand στην «Ελον Μασκ εποχή» του έχει ρίξει τη δημοφιλία του: το 59% των ενήλικων χρηστών στις ΗΠΑ ενημερωνόταν από αυτό πριν από τρία χρόνια, και το 2023 το 53% αντίστοιχα. Παίρνει ουσιαστικά τη «σκυτάλη» από εκεί που την άφησε το Facebook το 2020 (54%), που σημειώνει πτώση 11 μονάδων, φτάνοντας σήμερα στο 43% και ισοφαρίζοντας έτσι το TikTok, αφήνοντας πίσω Reddit, YouTube και Instagram.
Τα δεδομένα βέβαια ανατρέπονται αν μιλάμε για σταθερούς καταναλωτές ειδήσεων της εκάστοτε πλατφόρμας στις ΗΠΑ: 30% στο Facebook, 25% στο YouTube, 16% στο Instagram, 14% στο TikTok, 12% στο X/Twitter, 8% στο Reddit και ακολουθούν με μικρότερα ποσοστά LinkedIn και NextDoor (αμφότερα από 5%), Snapchat (4%), Whatsapp (3%) και Twitch (1%).
Η εποχή των reels
Αν όλα αυτά συμβαίνουν στη μεγαλύτερη αγορά του κόσμου, τι σημαίνει αυτό για τη μορφή που θα πάρει το περιεχόμενο του TikTok τα επόμενα χρόνια και η ίδια η ειδησεογραφία, που αναπόφευκτα καλείται πάντα να προσαρμόζεται στους καιρούς της;
Αν το σκεφτούμε, η τάση για μεγαλύτερη κατανάλωση ειδήσεων στο TikTok δεν θα έπρεπε να μας παραξενεύει. Η πλατφόρμα λανσαρίστηκε το 2016, επομένως οι πρώτοι χρήστες του είναι ήδη αρκετά χρόνια ενήλικες και άρα είναι πιθανότερο να ενδιαφέρονται για πιο «παραδοσιακές» ειδήσεις. Αυτό σχολιάζει ο Κώστας Καρπούζης, επίκουρος καθηγητής του τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Πάντειου Πανεπιστημίου, με γνωστικό του αντικείμενο την Πολιτισμική Πληροφορική. Και συμπληρώνει πως «παράλληλα, ολοένα και περισσότεροι χρήστες μεγαλύτερης ηλικίας φαίνεται ότι προσελκύονται από την άμεση παραγωγή και κατανάλωση περιεχομένου στο TikTok, οπότε είναι λογικό να το δοκιμάζουν, είτε για να καταναλώσουν περιεχόμενο ψυχαγωγίας και διασκέδασης είτε για ενημέρωση ή ακόμα και αγορές».
Μην ξεχνάμε πως κοινωνικά και δημοσιογραφικά μέσα προσπαθούν όλο και περισσότερο να ενστερνιστούν τη δημοφιλία του κινεζικού TikTok, να του μοιάσουν και να το αγκαλιάσουν. Τα reels, δηλαδή, τα κάθετα βίντεο μικρής διάρκειας, εμφανίζονται πλέον ακόμα και αν δεν τα ψάχνουμε στην αρχική μας στο Facebook, ακόμα περισσότερο στο Instagram αλλά και στο YouTube, στα λεγόμενα «Shorts», που είναι ακριβώς αυτό: μικρά βίντεο που συχνά αποτελούν μια σύντομη εκδοχή ενός «κανονικού» YouTube βίντεο. «Μάλιστα, με τη διάδοση των δωρεάν εργαλείων παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης (generative AI) σαν το ChatGPT και το Bing Chat, ένα τέτοιο σύντομο βίντεο μπορεί να παραχθεί μέσα σε λίγα λεπτά, με το σενάριο και το κείμενο να παράγεται απευθείας από τη μηχανή, και το βίντεο να χρησιμοποιεί συνθετικές εικόνες που παράγει η ΤΝ ή εικόνες αρχείου που απλώς συνοδεύουν έναν συνθετικό εκφωνητή», θα πει ο καθηγητής για τη δεύτερη δημοφιλέστερη μηχανή αναζήτησης πληροφοριών μετά το Google.
Αλλά και τα παραδοσιακά, μεγάλα ειδησεογραφικά μέσα, ακόμα και αν δεν αντιμετωπίζουν το TikTok ως την πρώτη τους επιλογή για να επικοινωνήσουν με το κοινό τους, «έχουν αναγνωρίσει την ευκαιρία που τους προσφέρουν αυτά τα μέσα να απευθυνθούν σε ένα κοινό που έχει προ πολλού εγκαταλείψει την τηλεόραση κι έτσι προσαρμόζουν το περιεχόμενό τους στην αισθητική και την αμεσότητα του συγκεκριμένου μέσου», λέει ο Κ. Καρπούζης.
Ετσι, ένα βίντεο τραβηγμένο με κινητό μπορεί κάλλιστα να παρουσιαστεί στην είδηση ενός μεγάλου μέσου, ενώ και οι πολιτικοί με τη σειρά τους εξοικειώνονται με το TikTok. Αρκεί να θυμηθούμε τις πρόσφατες εθνικές εκλογές, που είδαμε τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Αλέξη Τσίπρα να διεκδικούν την ψήφο μας από το πίσω κάθισμα ενός αμαξιού, με ανέκδοτα και χαλαρότερο ύφος, πατώντας το «κόκκινο κουμπί» της κάμερας του κινητού τους (και λίγο αργότερα, τον Στέφανο Κασσελάκη να κάνει απόλυτο κτήμα του τη σύγχρονη γλώσσα των social media).
Οσο νεαρότερη η ηλικία ενός χρήστη, τόσο μικρότερος και ο χρόνος που διατίθεται να καταναλώσει σε μία και μόνο πηγή ενημέρωσης και ψυχαγωγίας. Οχι μόνο στον ψηφιακό κόσμο: «Το βλέπουμε ακόμα και στην ψυχαγωγία στην πραγματική ζωή (IRL, όπως είναι και το σχετικό ακρωνύμιο), στην οποία οι κινηματογραφικές ταινίες που διαρκούν πάνω από τρεις ώρες είναι σημαντικά λιγότερο δημοφιλείς στις νεαρότερες ηλικίες, όπως συμβαίνει και με τους ποδοσφαιρικούς αγώνες, στους οποίους μπορεί να χρειαστεί να περιμένει ένας θεατής σχεδόν δύο ώρες χωρίς να υπάρξει κάποια ενδιαφέρουσα φάση», σημειώνει ο Κ. Καρπούζης. Επομένως, «τέτοια χρονικά διαστήματα είναι απαγορευτικά, αν κάποιος θέλει να απευθυνθεί στα παιδιά που είναι τώρα στο σχολείο ή στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής τους, καθώς δεν έχουν συνηθίσει να δαπανούν παραπάνω από λίγα δευτερόλεπτα ή έστω λεπτά για να καταναλώσουν ένα ψυχαγωγικό βίντεο».
Οταν μιλάμε για ειδήσεις στο TikTok, μπορούμε να μιλάμε και για εγκυρότητα αυτών; Ενδεικτικά, από τα δημοσιογραφικά μέσα του εξωτερικού στην πλατφόρμα, η Daily Mail έχει 7,4 εκατομμύρια ακολούθους, το BBC News 2,5 εκατομμύρια ακολούθους, η Washington Post 1,7 εκατομμύρια, ενώ οι New York Times 554.100 χιλιάδες ακολούθους. Αυτό, πάντως, που παρουσιάζει ενδιαφέρον είναι ότι οι ακόλουθοι του λογαριασμού BBC News αυξήθηκαν 20 φορές μέσα σε διάστημα 9 μηνών (Μάιος 2022 – Ιανουάριος 2023), σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας του Press Gazette. Πολύ μεγάλη δημοφιλία κέρδισαν στο TikTok και άλλα μεγάλα δημοσιογραφικά μέσα στο εν λόγω διάστημα, όπως μπορείτε να δείτε παρακάτω:
Πάντως, «σε συνδυασμό με τη δημοφιλία που έχουν οι λογαριασμοί των influencers στο συγκεκριμένο μέσο, δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι οι ειδήσεις που διακινούνται και καταναλώνονται είναι όλες ελεγμένες και παρουσιασμένες με κάποια ελάχιστη αντικειμενικότητα. Αυτό είναι όμως ένα χαρακτηριστικό που είναι εγγενές στο συγκεκριμένο μέσο, με δεδομένη την προτεραιότητα στην αμεσότητα και την προσωπική έκφραση και το πολύ μικρό attention span στο περιεχόμενό του», θα σημειώσει ο καθηγητής.
Ο Κ. Καρπούζης εκτιμά πως, προοδευτικά, οι ευρωπαϊκοί δημοσιογραφικοί οργανισμοί θα αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που τους δίνει το TikTok, έστω και αν για την ώρα το YouTube έχει την πρωτοκαθεδρία στο βίντεο περιεχομένου. «Το ενδιαφέρον είναι ότι, ενώ η συντριπτική πλειονότητα των χρηστών του TikTok συνεχίζει να είναι στην προεφηβική και εφηβική ηλικία, οι χρήστες αρχίζουν και βλέπουν έστω και δοκιμαστικά περιεχόμενο που μπορεί, θεωρητικά τουλάχιστον, να είναι πιο ελκυστικό στους μεγαλύτερους. Τα… κόλπα που μπορεί να χρησιμοποιεί ένας influencer, με την επιλογή των κατάλληλων hashtags και τον «σεβασμό» στην αισθητική του συγκεκριμένου μέσου, συχνά αποδεικνύονται πολύτιμα στο να εμφανίσουν το βίντεό μας στο feed ενός χρήστη, ακόμα κι αν αυτός δεν έχει αναζητήσει συνειδητά ένα σχετικό θέμα», καταλήγει.
Και στο ελληνικό TikTok τι γίνεται;
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Start.io, λογαριασμό στο TikTok στην Ελλάδα διατηρούν 316.518 χρήστες και σχεδόν 2 στους 3 από αυτούς είναι κάτω των 25 ετών. Πιο αναλυτικά, το 65,5% των Ελλήνων χρηστών είναι από 18-24 ετών, ενώ οι 25-34 κατέχουν το 32% της «πίτας». Η δημοφιλία του TikTok πέφτει κατακόρυφα αν προχωρήσουμε στην ηλικιακή ομάδα 35-44 (1,5% των χρηστών) και ακόμα περισσότερο στους 45-54 (0,4%) και τους άνω των 55 (0,6%). Η κατανομή στα φύλα δείχνει πως το 68,3% των χρηστών είναι άντρες και το υπόλοιπο 31,7% γυναίκες.
Σύμφωνα, πάλι, με στοιχεία της Statista, το 39,2% των ενηλίκων στην Ελλάδα διατηρούν λογαριασμό στο TikTok, που είναι και το δεύτερο μεγαλύτερο ποσοστό στην Ευρώπη μετά τη Γαλλία που σημειώνει 41%.
Δεν είναι, λοιπόν, αμελητέα μερίδα της αγοράς, με ό,τι αυτό συνεπάγεται (και) για την κατανάλωση ειδήσεων σε αυτό. Πάντως, ο Κ. Καρπούζης σημειώνει πως «το TikTok δεν είναι το πρώτο μέσο στο οποίο καταφεύγουν οι Ελληνες χρήστες για την ενημέρωσή τους, τουλάχιστον όχι συνειδητά – σε αρκετές περιπτώσεις, η μεταφορά των ειδήσεων και πληροφοριών γίνεται από δημιουργούς περιεχομένου και όχι ειδησεογραφικά δίκτυα ή επίσημους λογαριασμούς δημοσιογράφων, όπως συνήθως γίνεται στο Twitter (κυρίως), το Facebook, ακόμα και το Instagram».
Πηγή: Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου