Βλέπετε το παιδί ή τον έφηβό σας να δυσκολεύεται με μια κατάσταση και προσπαθείτε να το βοηθήσετε να καταλάβει τα συναισθήματά του. «Μου φαίνεσαι θυμωμένο», «πρέπει να είσαι πραγματικά πολύ ανασταστωμένο». Αλλά αντί να ηρεμήσει το παιδί, τα λόγια σας φαίνεται να πυροδοτούν ακόμα πιο έντονη αντίδραση. «Δεν είμαι» απαντάει το παιδί. «Δεν ξέρεις πώς νιώθω» ή πιο απλά «Σκάσε!». Όταν πρόσφατα ρώτησα πολλούς γονείς για αυτό το φαινόμενο, 4 στους 5 παραδέχτηκαν πως όντως συμβαίνει συχνά. Γιατί όμως; Δείτε μερικούς πιθανούς λόγους.
Αρνητικό πρόσημο: Τα παιδιά καταλαβαίνουν από πολύ μικρή ηλικία ότι ο πολιτισμός μας αντιμετωπίζει κάποια συναισθήματα ως αρνητικά και άλλα ως θετικά. Έτσι, όταν ένας γονιός υπαινίσσεται ότι ένα παιδί βιώνει ένα αρνητικό συναίσθημα (πχ θυμό, λύπη, ζήλεια, αναστάτωση), τότε το παιδί ενδέχεται να νιώθει ότι κατηγορείται για κάτι.
Παραβίαση ορίων: Από την εποχή ακόμα που είναι βρέφη, τα παιδιά αναπτύσσουν μια αίσθηση αυτονομίας. Όταν εμείς υπονοούμε πώς μπορεί να νιώθουν, αισθάνονται ότι εισβάλλουμε στην προσωπική τους ζωή– και να κρατούν αμυντική στάση. Θέλουν εκείνα, και μόνο εκείνα, να ονομάζουν τα συναισθήματά τους και μπορεί να νιώθουν ότι με αυτό που κάναμε ξεπεράσαμε τα όρια.
Απουσία συμβολικού συλλογισμού: Τα μικρά παιδιά δεν έχουν την έμφυτη ικανότητα να συνδέουν αντιδράσεις του σώματός τους με τα συναισθήματα που τις προκαλούν. Χρειάζεται επομένως να αναπτύξουν συμβολικό συλλογισμό- την ικανότητα δηλαδή να κατανοεί κανείς ότι ένα πράγμα μπορεί να αντιπροσωπεύει κάτι άλλο. Ενδέχεται το παιδί που αντιδρά έντονα όταν ονομάζουμε ένα συναίσθημά του να μην έχει χτίσει ακόμα γέφυρες ανάμεσα στα βασικά συναισθήματα και τις λέξεις.
Φυσιολογική/σωματική κατάσταση: Τέλος, ένα παιδί πρέπει να είναι σε μια αρκετά ήρεμη φυσιολογική/σωματική κατάσταση για να ακούσει και να επεξεργαστεί όσα του λέμε. Το αυτόνομο νευρικό σύστημα τρέχει σε διαφορετικά μονοπάτια που υποστηρίζουν είτε την κοινωνική εμπλοκή, την φυγή, την μάχη ή το κλείσιμο (μεταξύ άλλων αντιδράσεων).
Επομένως, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσουμε τα παιδιά μας όταν βιώνουν έντονα συναισθήματα;
- Εστιάστε στον συντονισμό σας αρχικά. Έχουμε την τάση να καθοδηγούμε με λέξεις, αλλά ένα παιδί που βιώνει έντονα αρνητικά συναισθήματα αυτό που χρειάζεται περισσότερο είναι μια ζεστή παρουσία, η οποία εκφράζεται μέσα από την γλώσσα του σώματος. Πειραματιστείτε σχετικά με τους τύπους της παρουσίας που φαίνεται να ηρεμούν το νευρικό σύστημα του παιδιού σας. Χρησιμοποιήστε την παρουσία σας για να βοηθήσετε να περάσουν τα μεγάλα κύματα συναισθημάτων και δώστε στο παιδί σας το μήνυμα ότι είστε ικανοί, σε θέση να αντέξετε την αρνητική συναισθηματική του κατάσταση.
- Χρησιμοποιείτε απλές λέξεις. Όταν ένα παιδί είναι πολύ ταραγμένο χρησιμοποιείτε απλές λέξεις για να του εκφράσετε ότι είναι ασφαλές και ότι είστε μαζί του.
- Αρχίστε με φροντίδα και ερωτήσεις, όχι με ταμπέλες. «Ω, αγάπη μου. Να δούμε τι έγινε – μπορείς να μου πεις;», «Τι χρειάζεσαι αυτή την στιγμή; Πώς μπορώ να βοηθήσω;». Η βάση της ενημέρωσης του καθενός για τα βασικά του συναισθήματα είναι η ικανότητα να παρατηρεί τον εαυτό του. Μάθετε στο παιδί σας πώς να το κάνει, δείχνοντάς του πώς παρατηρείτε εσείς τον εαυτό σας. Μετά καλλιεργείστε στα παιδιά αυτή την ικανότητα μέσα από την αποδοχή και μια δυνατή παρουσία.
Το να ονομάζετε τα συναισθήματα του παιδιού σε λάθος χρόνο έχει αρνητικά αποτελέσματα. Μόλις όμως το παιδί είναι έτοιμο, η βαθειά κατανόηση και γνώση των συναισθημάτων του θα παίξει πάρα πολύ σημαντικό ρόλο στην νοητική και σωματική του υγεία.
Απόδοση του άρθρου Why Labeling a Child’s Emotions Can Backfire (and What to do Instead)
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός (Παν. Θεσσαλίας)
Νηπιαγωγός (Α.Π.Θ.)
MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου