Η Ευρωπαϊκή Κάρτα Αναπηρίας: Το τελευταίο από τα μικρά, βασανιστικά βήματα απελευθέρωσης των συμπολιτών μας με αναπηρία από τον αποκλεισμό. Το μεγάλο άλμα από την προσβασιμότητα στην ανεξάρτητη διαβίωση και οι ωδίνες της ελληνικής προσαρμογής.
40 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΗΝ ΕΟΚ
Τα οφέλη για τους ανθρώπους με αναπηρίες
Εάν η ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων είναι μία από τις «τέσσερις ελευθερίες», τις απόλυτες αρχές στις οποίες εδράζεται η λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με την ιστορική -για την ολοκλήρωσή της- Συνθήκη του Μάαστριχτ που τέθηκε σε ισχύ από την 1/1/1993, τότε πρέπει να παραδεχτούμε ότι χρειάστηκαν 28 χρόνια μέχρι να γίνει πράξη για όλους, ανεξαρτήτως εθνικότητας, τους πολίτες με κάποια μορφή αναπηρίας.
Και για να ακριβολογούμε, σε ό,τι αφορά τους Έλληνες πολίτες και παιδιά με αναπηρία, η αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας ανά την Ε.Ε. μόλις που αρχίζει να γίνεται πραγματικότητα, με την πρόταση της Ε.Ε. για την Ευρωπαϊκή Κάρτα Αναπηρίας, η οποία θα είναι στα πρότυπα της ευρωπαϊκής κάρτας στάθμευσης για ΑμεΑ.
Η κάρτα για την αναπηρία που θα δίνει τη δυνατότητα στους κατόχους της να ταξιδεύουν ευκολότερα στο εσωτερικό της Ε.Ε. ανακοινώθηκε στο πλαίσιο της νέας Στρατηγικής για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (2021-2030) εισάγοντας ένα εθελοντικό σύστημα αμοιβαίας αναγνώρισης της κατάστασης αναπηρίας και ορισμένων σχετικών ευεργετημάτων χωρίς διακρίσεις εθνικότητας.
Η Ευρωπαϊκή Κάρτα Αναπηρίας εξασφαλίζει ισότιμη πρόσβαση σε οφέλη πέραν των συνόρων για τα άτομα με αναπηρία, κυρίως στους τομείς του πολιτισμού, της αναψυχής, του αθλητισμού και των μεταφορών. Θα αναγνωρίζεται αμοιβαία από τις χώρες της Ε.Ε. που συμμετέχουν στο σύστημα, σε εθελοντική βάση, αλλά θα είναι κι ένα από τα πιο δύσκολα εγχειρήματα της Ενωσης, αφού προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος αυτός θα πρέπει να εξομοιωθούν τα κριτήρια απόδοσης αναπηρίας στα κράτη-μέλη.
Το «διαβατήριο» της ελεύθερης κυκλοφορίας ΑμεΑ υπό μία αρχική έννοια έχει τη βάση του στη Σύμβαση ΟΗΕ για τα Δικαιώματα ΑμεΑ (UNCRPD), την οποία για πρώτη φορά προσπάθησε να υλοποιήσει η ελληνική κυβέρνηση του 2017 (Σ1). Ωστόσο, μόλις στα τέλη του 2020 συντάχθηκε το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (Σ2), το οποίο αποτελεί την πρώτη συγκροτημένη προσπάθεια συντονισμού πολιτικών αναπηρίας στη χώρα με την ενσωμάτωση των βασικότερων κοινοτικών διατάξεων, οδηγιών, κανονισμών και αποφάσεων για την αναπηρία και την άρση των διακρίσεων.
Αλλά ας πιάσουμε το νήμα από την αρχή...
Αναπηρία και κοινωνική αποστασιοποίηση... εσαεί
Πέρυσι, τέτοιον καιρό, ουδείς πίστευε ότι η στατιστική της υγείας θα δημιουργούσε μια νέα σελίδα, στην οποία οι θάνατοι από την πανδημία στην Ελλάδα σήμερα θα ξεπερνούσαν κατά πολύ τις επτά χιλιάδες. Ναι, πάνω-κάτω γνωρίζουμε με καθημερινές ενημερώσεις πόσοι είναι οι άνδρες, πόσες οι γυναίκες, σε ποια ηλικία είναι οι νοσούντες και οι διασωληνωμένοι, αν υπάρχει βρέφος ανάμεσά τους, πόσοι επιβίωσαν λαμβάνοντας εξιτήριο, που μοιάζει με νέο διαβατήριο ζωής ή πόσα από τα θύματα του Covid-19 έπασχαν και από υποκείμενο νόσημα.
Όμως, αυτό που δεν ξέρουμε, γιατί δεν καταγράφεται στα νούμερα που δημοσιοποιούνται, είναι πόσοι είναι οι άνθρωποι με αναπηρίες. Πόσοι είναι οι τυφλοί, οι τετραπληγικοί ή οι κωφοί, πόσοι είναι οι άνθρωποι με βαριές ή λιγότερο σοβαρές αναπηρίες ή με κινητικά προβλήματα που υπέφεραν και υποφέρουν από τη μετάδοση του ιού που εξαπλώνεται με απίστευτη ταχύτητα.
Και δεν γνωρίζουμε διότι οι ανάπηροι, παρά τη βελτίωση που έχουν επιφέρει οι κοινοτικές διατάξεις για την άρση ή τη μείωση ακόμη και των διακρίσεων... της στατιστικής, παραμένουν ακόμη αόρατοι.
Κλεισμένοι στα σπίτια ή στα ιδρύματα δεν κινδυνεύουν από την κοινωνική αποστασιοποίηση στην οποία καλούν οι Αρχές ως βασικό μέσο προφύλαξης. Σπανίως κυκλοφορούν. Κι αυτό μας κάνει να ξαφνιαζόμαστε κάθε φορά που ταξιδεύοντας στην κεντρική Ευρώπη διαπιστώνουμε ότι εκεί υπάρχουν δίπλα μας, στο φανάρι, στα αμαξίδια, στο εστιατόριο, στα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Όντως, στην Ελλάδα το λεξιλόγιο την πανδημίας με απαγορευτικές λέξεις, όπως «συνωστίζομαι», «συγχρωτισμός», «έξοδος από το σπίτι», «μετακίνηση με ΜΜΜ», δεν χρησιμοποιούνται από τα ΑμεΑ. Δεν χρειάζεται να στείλουν sms στην Πολιτική Προστασία γιατί απλώς δεν κυκλοφορούν. Υπό μία έννοια «κινδυνεύουν» λιγότερο απ’ όλους τους άλλους γιατί κινδυνεύουν πάντα περισσότερο από την αδιαφορία και τις διακρίσεις στην αντιμετώπισή τους. Μια αντιμετώπιση που τους «προφυλάσσει» κλεισμένους στην προστατευτική «φούσκα» των ολιγάριθμων συγγενών, που συνήθως λειτουργούν ως φροντιστές τους.
Παρόλα αυτά ακόμη και τα λίγα που έχουν γίνει στη χώρα, για να αποκτήσουν όψη και φωνή οι άνθρωποι με αναπηρίες, δεν θα υπήρχαν εάν οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν ήταν αναγκασμένες να εναρμονιστούν με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, τις συστάσεις και τις κατευθύνσεις της για την άρση των διακρίσεων. Κι έτσι, 40 χρόνια μετά την ένταξή της στην Ε.Ε ίσως πια μπορεί να καυχηθεί ότι ανοίγει, δειλά αλλά σταθερά, μια πόρτα -κι όχι μόνο με την Ευρωπαϊκή Κάρτα Αναπηρίας- στη διεκδίκηση της «ανεξάρτητης διαβίωσης» με τη βοήθεια του «προσωπικού βοηθού» που θεσμοθετείται για πρώτη φορά ως παροχή με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Ο θεσμός του «προσωπικού βοηθού» από πόρους της Ε.Ε., προϋπόθεση για την ανεξάρτητη διαβίωση
Η πρόταση για πιλοτική εφαρμογή του θεσμού υποβλήθηκε από το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Αρχικώς αφορά 3.000 άτομα με αναπηρία, ενώ το ποσόν που έχει προϋπολογίσει είναι 38 εκατ. ευρώ, με στόχο να θεσμοθετηθεί στη συνέχεια με πόρους κρατικούς ως τμήμα μιας σταθερή πολιτικής παροχών. Η υλοποίηση της πρότασης αναμένεται να ξεκινήσει εντός του 2021. Η σημασία της δεν μπορεί να αποδοθεί καλύτερα από τον πατέρα ενός παιδιού ηλικίας είκοσι ενός ετών με αυτισμό, νοητική στέρηση και κινητικά προβλήματα που κατέθεσε τις προτάσεις του στην ανοικτή διαβούλευση* για το εθνικό σχέδιο δράσης για την αναπηρία, τον περασμένο Οκτώβριο.
Η μαρτυρία ενός πατέρα
«Είμαι πατέρας ενός παιδιού ηλικίας είκοσι ενός ετών με αυτισμό, νοητική στέρηση και κινητικά προβλήματα... Ορμώμενος από το προσωπικό μου πρόβλημα, που είναι κοινό πρόβλημα όλων των γονέων παιδιών ΑμεΑ, σας εκθέτω τα βιώματά μας, τις ανησυχίες μας, τις απογοητεύσεις μας, τις εκτιμήσεις μας, καθώς και τις γεμάτες αγωνία προτάσεις μας προς εύρεση κάποιας λύσης.
Το προσδόκιμο όριο της ζωής μου είναι περίπου τα δέκα έτη και του παιδιού μου τα εξήντα. Η καθημερινή αγωνία μου, όπως και όλων των άλλων γονέων, είναι ποια θα είναι η τύχη αυτών των παιδιών μας μετά την αποχώρησή μας σε τόπους χλοερούς. Τα παιδιά αυτά, που δεν μπορούν να διαβιώσουν αυτόνομα ούτε να εργαστούν, θα αναγκάζονται, μετά τη συμπλήρωση του εικοστού δεύτερου χρόνου της ηλικίας τους, που δεν θα ανήκουν πλέον σε κάποιο οργανωμένο πλαίσιο, να επιστρέφουν στα σπίτια τους με συνέπεια να χάνουν σταδιακά τις όποιες γνώσεις, τη μάθηση και τις δεξιότητες που έχουν κερδίσει, σε λειτουργικό, κοινωνικό και επαγγελματικό επίπεδο.
Οι ανάγκες των παιδιών σε φροντίδα, φύλαξη, σίτιση, απασχόληση υφίστανται σε εικοσιτετράωρη βάση επί 365 ημέρες τον χρόνο, αλλά μέχρι σήμερα μερική κάλυψη αυτών και για περιορισμένο χρόνο προσφέρουν τα ΚΔΑΠ-ΜΕΑ [σσ. Κέντρα Δημιουργικής Απασχόλησης Παιδιών και Ατόμων με Αναπηρία] μέσω επιδοτούμενων προγραμμάτων ΕΣΠΑ και άγνωστο μέχρι πότε, καθώς και οι ΚΟΙΝΣΕΠ [σσ. Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις], που επιδιώκουν να τεθούν κάποιες βάσεις σε νομικό πλαίσιο, για την επαγγελματική αποκατάσταση όσων ΑμεΑ έχουν τη δυνατότητα εργασίας.
Σήμερα τη φροντίδα των παιδιών ΑμεΑ μετά την αποφοίτησή τους την αναλαμβάνουν υποχρεωτικά οι γονείς, τα αδέρφια ή και οι στενοί συγγενείς, εφόσον υπάρχουν. Ομως, όταν φύγουν από αυτή τη ζωή οι γονείς και δεν υπάρχουν αδέλφια και συγγενείς ή και αν υπάρχουν είτε δεν δύνανται να ανταποκριθούν σε αυτήν τη φροντίδα για διάφορους λόγους, είτε δεν το επιθυμούν, η μόνη επιλογή που απομένει είναι, στην καλύτερη περίπτωση, η διαβίωση σε ίδρυμα. Όμως στην περίπτωση αυτή, οι συνέπειες για τα παιδιά μας θα είναι δυσβάσταχτες, διότι η αναγκαστική μετάβασή τους σε μία νέα πραγματικότητα που δεν μπορούν –εκ των πραγμάτων- να κατανοήσουν, επιβαρύνει δραματικά τον συναισθηματικό τους κόσμο, με αρνητικές επιπτώσεις πάνω τους, σωματικές και ψυχικές, αφού η μετάβασή τους σε διαφορετική πραγματικότητα από αυτή που βίωναν μέχρι τα είκοσι δύο χρόνια τους, τους δημιουργεί σύγχυση, αβεβαιότητα, θλίψη και ψυχικές διαταραχές μη διαχειρίσιμες».(Σ3)
Από τη Συνθήκη του Αμστερνταμ αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση
Έως το τέλος της δεκαετίας του 1990, η αναπηρία στην Ελλάδα ακολουθούσε το «φιλανθρωπικό/ιατρικό» μοντέλο (Σ4). Τα άτομα με αναπηρία δεν είχαν -ούτε καν σε θεωρητικό επίπεδο- τη δυνατότητα ίσων ευκαιριών και οι πολιτικές με τις οποίες αντιμετωπίζονταν ήταν κατά βάση επιδοματικού χαρακτήρα. Είναι η εποχή που η αναπηρία είτε «εφοδιάζει» τον Τύπο με σκάνδαλα και πρωτοσέλιδα αφιερωμένα στο φαινόμενο των «μαϊμού αναπηρικών συντάξεων», των πλασματικών πιστοποιητικών, των ποικίλων επιδομάτων αμφισβητούμενης νομιμότητας, είτε αντιμετωπίζεται ως μια δαπάνη που πρέπει να ορθολογικοποιηθεί.
Η κατάσταση αρχίζει να διαφοροποιείται από τον Ιούλιο του 1996 όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθετεί «Ανακοίνωση για την Ισότητα των Ευκαιριών για τα Ατομα με Αναπηρία». Η ανακοίνωση σηματοδοτεί την πρώτη προσπάθεια χάραξης ολοκληρωμένης στρατηγικής σε αυτό το πεδίο, εμπνευσμένης από τους Πρότυπους Κανόνες του ΟΗΕ για την Εξίσωση των Ευκαιριών για τα Ατομα με Αναπηρία. Σκοπός της Ανακοίνωσης, με την οποία ουσιαστικά η Ενωση κάνει τη μετάβαση στο κοινωνικό μοντέλο της αναπηρίας, ήταν «μια ανανεωμένη ώθηση προς τη δικαιωματική προσέγγιση της αναπηρίας».
Όμως, στην πραγματικότητα η μεγάλη στροφή γίνεται το 1997. Μέχρι τη Συνθήκη του Άμστερνταμ του 1997 υπήρχε αβεβαιότητα για το εύρος της κοινοτικής αρμοδιότητας στα ζητήματα διακρίσεων. Τότε ήταν που τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. αποφάσισαν ομόφωνα να προσθέσουν ένα νέο άρθρο στη Συνθήκη του Αμστερνταμ, με σκοπό την κατάργηση των διακρίσεων. Για πρώτη φορά γίνεται αναφορά στην αναπηρία σε Ευρωπαϊκή Συνθήκη. Μέχρι τότε υπήρχε κοινοτική νομοθεσία και νομολογία σχετικά με την απαγόρευση των διακρίσεων λόγω ιθαγένειας ή φύλου, αλλά όχι αναπηρίας. Ενας νέος όρος, αυτός του «του κοινωνικού αποκλεισμού διαφόρων ομάδων του πληθυσμού» μπαίνει στο λεξιλόγιο των ευρωπαϊκών θεσμών, εντάσσοντας σε αυτή τη δεξαμενή των «κοινωνικά αποκλεισμένων» και τα άτομα με αναπηρίες που αυξάνονται αλματωδώς. Βέβαια, μη γελιόμαστε...
Η συζήτηση για άρση των κοινωνικών περιορισμών δεν είναι τυχαίο ότι πάει χέρι-χέρι με τη δημιουργία της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς και την ανταγωνιστικότητα της Ενωσης. Κι αυτό θα γίνει ακόμη πιο ορατό με την Πράξη Προσβασιμότητας, η οποία ψηφίστηκε το 2017 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ύστερα από διαβούλευση ετών και μεταξύ άλλων δημιουργεί μια γέφυρα ανάμεσα στις ανάγκες των 80 εκατομμυρίων αναπήρων ανά την Ευρώπη με την αγορά και τις επιχειρήσεις (Σ5).
Ας επιστρέψουμε, όμως, στο παρελθόν όταν ακόμη η κοινοτική νομοθεσία (που έρχεται να απαγορεύσει μια σειρά από διακρίσεις, ανάμεσα στις οποίες και τη διάσταση της αναπηρίας) ανοίγει τον δρόμο για χάραξη οριζόντιων πολιτικών προκειμένου να αρθούν οι περιορισμοί που εμποδίζουν την απόλαυση του αυτοτελούς κοινωνικού δικαιώματος για ισότιμη συμμετοχή κάθε πολίτη της Ενωσης. Η νομική βάση για την παραγωγή νέας νομοθεσίας εδράζεται το Αρθρο 19 (πρώην άρθρο 13 της ΣΕΚ) (Σ6). Η Ε.Ε. διασφαλίζει πρωτογενώς (ΣΕΕ άρθρο 22 για θεμελιώδεις αξίες και ιδίως δικαιώματα μειονοτήτων, ΣΛΕΕ άρθρο 10 για την καταπολέμηση κάθε διάκρισης λόγω [...] αναπηρίας) και στον Χάρτη Θεμελιωδών δικαιωμάτων (άρθρο 21 για απαγόρευση διακρίσεων και άρθρο 26 για την ένταξη των ΑμεΑ στην κοινωνία, την αυτονομία τους και τη συμμετοχή στον κοινωνικό βίο) όσο και δευτερογενώς, μέσω παραγόμενου κοινοτικού δικαίου, την ίση μεταχείριση για τα άτομα με αναπηρίες.
Επίσης, η Ε.Ε. υιοθετεί Οδηγίες που απαγορεύουν τις διακρίσεις και καθιερώνουν την αρχή της ίσης μεταχείρισης (Οδηγίες 2000/43/ΕΚ του Συμβουλίου της 29ης Ιουνίου 2000 και 2000/78/ΕΚ του Συμβουλίου της 27ης Νοεμβρίου 2000). Η Ελλάδα τις ενσωματώνει με τον νόμο 3304/2005, οπότε και καθιερώνει την απαγόρευση της διάκρισης λόγω αναπηρίας και εισάγει εύλογες προσαρμογές για τα άτομα με αναπηρία ως προς τη διάσταση της εργασίας και της απασχόλησης. Οι δύο Οδηγίες «ανάγκασαν» τις χώρες με λιγότερο αναπτυγμένη νομοθεσία, στις οποίες συγκαταλέγεται και η Ελλάδα, να συνταχθούν με τις κατώτατες κοινές προϋποθέσεις που έθετε η Ε.Ε.
Η Ε.Ε., πρώτος διεθνής οργανισμός που κυρώνει την UNCRPD
Καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή της πολιτικής αναπηρίας στην Ε.Ε. έπαιξε η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Ατομα με Αναπηρία (UNCRPD), της οποίας συμβαλλόμενο μέρος είναι η Ενωση, η οποία αποτελεί τον πρώτο διεθνή οργανισμό που την κυρώνει (2010). Η σύμβαση υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 2006 και υπεγράφη από την Ελλάδα το 2007 (το Προαιρετικό Πρωτόκολλό της το 2010). Και τα δυο κυρώθηκαν μόλις τον Μάη του 2012 από την Ελλάδα.
Η UNCRPD είναι επηρεασμένη (κυρίως από το άρθρο 2 που εισάγει την αρχή της μη διάκρισης) από την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΟΔΔΑ) του 1948! Σκεφτείτε πόσα χρόνια πέρασαν για να υπάρξει ένα διεθνώς αποδεκτό και ολοκληρωμένο κείμενο (Σ7) που να αφορά τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρίες...
Προσβασιμότητα, το μείζον
Στο πλαίσιο των δεσμεύσεων που εισάγει η UNCRPD, αλλά και των κείμενων διατάξεων του κοινοτικού δικαίου, μια σειρά από ευρωπαϊκά νομοθετήματα έχουν παραχθεί κατά την τελευταία δεκαετία, με το πιο σημαντικό και πιο πρόσφατο να είναι η Ευρωπαϊκή Πράξη Προσβασιμότητας.
Εκτός από το κείμενο της EAA, δύο άλλα νομοθετήματα που υιοθετήθηκαν στην προηγούμενη θητεία του Ε.Κ. κι ενώ ήταν εν ισχύ η προηγούμενη Στρατηγική για την Αναπηρία, ήταν εκείνα του Κανονισμού για τα δικαιώματα των επιβατών σε αμαξοστοιχίες και η Οδηγία για την προσβασιμότητα των ιστότοπων και των εφαρμογών για φορητές συσκευές των οργανισμών του δημόσιου τομέα.
Κείμενα Ε.Ε. για την αναπηρία που επηρέασαν θετικά την ελληνική νομοθεσία
► ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ
1. Συνθήκη για την Ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας
Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων αριθ. C 325 της 24/12/2002, σ. 0035-0038
Άρθρο 13 (πρώην άρθρο 6 Α)
(Άρθρο το οποίο τροποποιήθηκε από τη συνθήκη της Νίκαιας)
1. Με την επιφύλαξη των άλλων διατάξεων της παρούσας συνθήκης και εντός των ορίων των αρμοδιοτήτων που παρέχει αυτή στην Κοινότητα, το Συμβούλιο, αποφασίζοντας ομόφωνα, μετά από πρόταση της Επιτροπής και διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, μπορεί να αναλάβει κατάλληλη δράση για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού.
2. Κατά παρέκκλιση από την παράγραφο 1, όταν το Συμβούλιο θεσπίζει κοινοτικά μέτρα ενθάρρυνσης, αποκλειόμενης της εναρμόνισης των νομοθετικών και κανονιστικών διατάξεων των κρατών μελών, προς υποστήριξη των δράσεων των κρατών μελών οι οποίες αναλαμβάνονται για να συμβάλουν στην υλοποίηση των στόχων της παραγράφου 1, αποφασίζει σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 251.
2. Χάρτης θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων αριθ. C 364 της 18.12.2000, σ. 0001-0022
Άρθρο 21
Απαγόρευση διακρίσεων
Απαγορεύεται κάθε διάκριση ιδίως λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνοτικής καταγωγής ή κοινωνικής προέλευσης, γενετικών χαρακτηριστικών, γλώσσας, θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης, ιδιότητας μέλους εθνικής μειονότητας, περιουσίας, γέννησης, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού.
Απαγορεύεται κάθε διάκριση λόγω ιθαγενείας, εντός του πεδίου εφαρμογής της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση και με επιφύλαξη των ειδικών διατάξεων των εν λόγω συνθηκών.
Άρθρο 26
Ένταξη των ατόμων με ειδικές ανάγκες
Η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα των ατόμων με ειδικές ανάγκες να επωφελούνται μέτρων που θα τους εξασφαλίζουν την αυτονομία, την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή στον κοινοτικό βίο.
3. Κοινοτικός Χάρτης των θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων των εργαζομένων
... Στρασβούργο, 8 και 9 Δεκεμβρίου 1989
4. Ενδεικτική νομοθεσία για ΑμεΑ
(Ε.Ε.-δεν συμπεριλαμβάνει Ο.Η.Ε και Συμβούλιο της Ευρώπης)
• Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2204/2002 της Επιτροπής της 12ης Δεκεμβρίου 2002 σχετικά με την εφαρμογή των άρθρων 87 και 88 της συνθήκης ΕΚ στις κρατικές ενισχύσεις για την απασχόληση
• Κανονισμός (ΕΟΚ) αριθ. 295/1991 του Συμβουλίου της 4ης Φεβρουαρίου 1991 για τη θέσπιση κοινών κανόνων σχετικών με ένα σύστημα αντισταθμιστικών παροχών σε περίπτωση άρνησης επιβίβασης κατά τις τακτικές αεροπορικές μεταφορές
• Οδηγία 2003/24/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 14ης Απριλίου 2003 για την τροποποίηση της οδηγίας 98/18/EΚ του Συμβουλίου για τους κανόνες και τα πρότυπα ασφαλείας για τα επιβατηγά πλοία
• Οδηγία 2003/9/ΕΚ του Συμβουλίου της 27ης Ιανουαρίου 2003 σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο στα κράτη μέλη
• Οδηγία 2002/22/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 7ης Μαρτίου 2002 για την καθολική υπηρεσία και τα δικαιώματα των χρηστών όσον αφορά δίκτυα και υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών (οδηγία καθολικής υπηρεσίας)
• Οδηγία 2001/85/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Νοεμβρίου 2001 περί ειδικών διατάξεων για οχήματα μεταφοράς επιβατών, άνω των οκτώ θέσεων εκτός της θέσεως του οδηγού, και περί τροποποιήσεως των οδηγιών 70/156/ΕΟΚ και 97/27/ΕΚ
• Οδηγία 2001/29/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 22ας Μαΐου 2001 για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας
• Οδηγία 2000/78/ΕΚ του Συμβουλίου της 27ης Νοεμβρίου 2000 για τη διαμόρφωση γενικού πλαισίου για την ίση μεταχείριση στην απασχόληση και την εργασία
• Οδηγία 2000/31/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 8ης Ιουνίου 2000 για ορισμένες νομικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εμπορίου, στην εσωτερική αγορά ("οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο")
• Οδηγία 1999/5/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 9ης Μαρτίου 1999 σχετικά με τον ραδιοεξοπλισμό και τον τηλεπικοινωνιακό τερματικό εξοπλισμό και την αμοιβαία αναγνώριση της πιστότητας των εξοπλισμών αυτών
• Οδηγία 98/10/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 26ης Φεβρουαρίου 1998 για την εφαρμογή της παροχής ανοικτού δικτύου (ΟΝΡ) στη φωνητική τηλεφωνία και για την καθολική υπηρεσία για τις τηλεπικοινωνίες σε ανταγωνιστικό περιβάλλον
• Οδηγία 95/16/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 29ης Ιουνίου 1995 για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με τους ανελκυστήρες
• Οδηγία 92/91/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 3ης Νοεμβρίου 1992 περί των ελαχίστων προδιαγραφών για τη βελτίωση της προστασίας, της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων στις εξορυκτικές δια γεωτρήσεων βιομηχανίες (ενδέκατη ειδική οδηγία κατά την έννοια του άρθρου 16 παράγραφος 1 της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ)
• Οδηγία 92/57/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 24ης Ιουνίου 1992 σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας που πρέπει να εφαρμόζονται στα προσωρινά ή κινητά εργοτάξια (όγδοη ειδική οδηγία κατά την έννοια του άρθρου 16 παράγραφος 1 της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ)
• Οδηγία 91/439/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 29ης Ιουλίου 1991 για την άδεια οδήγησης (91/439/ΕΟΚ)
• Οδηγία 89/654/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 30ης Νοεμβρίου 1989 σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας (Πρώτη ειδική οδηγία κατά την έννοια του άρθρου 16 παράγραφος 1 της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ
Αποφάσεις
• Απόφαση αριθ. 2001/903/ΕΚ του Συμβουλίου της 3ης Δεκεμβρίου 2001 για το ευρωπαϊκό έτος των ατόμων με ειδικές ανάγκες 2003
• Απόφαση αριθ. 253/2000/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 24ης Ιανουαρίου 2000 για τη θέσπιση του δεύτερου σταδίου του προγράμματος κοινοτικής δράσης στον τομέα της εκπαίδευσης «ΣΩΚΡΑΤΗΣ»
• Απόφαση αριθ. 1999/382/ΕΚ του Συμβουλίου της 26ης Απριλίου 1999 για τη θέσπιση του δευτέρου σταδίου του κοινοτικού προγράμματος δράσης στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης "Leonardo da Vinci"
• Απόφαση αριθ. 2717/95/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 9ης Νοεμβρίου 1995 σχετικά με τους προσανατολισμούς για την ανάπτυξη του Euro-ISDN (ψηφιακό δίκτυο ενοποιημένων υπηρεσιών) ως διευρωπαϊκού δικτύου
• Απόφαση αριθ. 83/516/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 17ης Οκτωβρίου 1983 για την αποστολή του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου
► ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
Σύνταγμα της Ελλάδος / αναφορές στην αναπηρία
Άρθρο 21:
(Προστασία οικογένειας, γάμου, μητρότητας και παιδικής ηλικίας, δικαιώματα ατόμων με αναπηρίες)
6. Τα άτομα με αναπηρίες έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν μέτρων που εξασφαλίζουν την αυτονομία, την επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας.
Βέβαια, η προστασία των ατόμων με αναπηρία (και διαφόρων συναφών δικαιωμάτων τους) εδράζεται επίσης στα άρθρα 2, 5, 9 και 25 του Συντάγματος.
Για την ελληνική νομοθεσία και τη διάσταση της αναπηρίας αναζητήστε το βιβλίο της καθηγήτριας Διεθνούς Δικαίου και Διεθνών Οργανισμών Π. Περράκη για τα άτομα με αναπηρία.
Σημειώσεις - παραπομπές
⇒ Το εθνικό σχέδιο δράσης για την αναπηρία τέθηκε σε ηλεκτρονική διαβούλευση (opengov.gr) από τον υπουργό Επικρατείας Γ. Γεραπετρίτη από τις 21/9 έως τις 5/10/2020.
Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία καθορίζει οριζόντια τη στρατηγική, τους στόχους και τις δράσεις Υπουργείων και αρμόδιων φορέων για την εφαρμογή της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και αφορά, ιδίως, στην περίοδο 2020-2023.
Αναλυτικά το τελευταίο νομοθέτημα: ΝΟΜΟΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 4780 Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας, Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής.
Σ1 (βλ. νόμο 4488/2017, μέρος Δ΄). Η κυβέρνηση Μητσοτάκη συνέταξε το Εθνικό Σχέδιο Δράσης.
Σ2 Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την αναπηρία
Σ3 Κείμενο του Γ.Γ. στη διαβούλευση για το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την αναπηρία (Kείμενο στη διαβούλευση 2 Οκτωβρίου 2020, 20:06 | ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ)
Σ4 Φιλανθρωπικό-ιατρικό μοντέλο
Σ5 Πράξη Προσβασιμότητας
Σ6 «Με την επιφύλαξη των άλλων διατάξεων των Συνθηκών και εντός των ορίων των αρμοδιοτήτων που παρέχουν στην Ενωση, το Συμβούλιο, αποφασίζοντας ομόφωνα, σύμφωνα με ειδική νομοθετική διαδικασία, και μετά την έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μπορεί να αναλάβει δράση για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού».
Σ7 Στη δεκαετία του 1970, η Διακήρυξη για τα Δικαιώματα των Πνευματικά Καθυστερημένων Ατόμων (Declaration on the Rights of Mentally Retarded Persons) και η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Αναπηρία (Declaration on the Rights of Disabled Persons) ήταν τα πρώτα νομικά εργαλεία στα οποία τα δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία αναγνωρίζονταν χωρίς αμφισβήτηση. Σε αυτές τις διακηρύξεις ασκήθηκε κριτική ότι βασίζονταν στο ιατρικό μοντέλο της αναπηρίας. Ακολούθησαν μια σειρά πρωτοβουλίες του ΟΗΕ (π.χ. Δεκαετία του ΟΗΕ για τα άτομα με αναπηρία (1983-1992), η υιοθέτηση Πρότυπων Κανόνων του ΟΗΕ για την εξίσωση των ευκαιριών για τα άτομα με αναπηρία κ.ά., αλλά παρήγαγαν περιορισμένα άμεσα αποτελέσματα, οπότε και δεν «αγκαλιάστηκαν» από πολλά κράτη. Βέβαια, μην ξεχνάμε το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον της εποχής, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Τα θέματα της αναπηρίας δεν ήταν πολιτικής προτεραιότητας καθώς γι’ αυτά κυριαρχούσε το ιατρικό/φιλανθρωπικό μοντέλο.
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου