«Παρακαλώ, αγγίξτε»

3 Φεβρουαρίου 2013, Νέα Υόρκη

Η σκηνή του Skirball Center for the Performing Arts του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης έχει μετατραπεί κυριολεκτικά σε φούρνο. Εκεί, έντεκα ηθοποιοί -κάποιοι με περιορισμένη όραση, άλλοι με ισχνή ακοή, άλλοι ολικά τυφλοί και κωφοί- μας καλούν να μυηθούμε στα μυστικά του ψωμιού. Χρυσός κανόνας: «Το ψωμί πρέπει να ετοιμάζεται από τα βάθη της ψυχής». 

Όπως η προετοιμασία του ψωμιού, έτσι και η παράσταση «Not by bread alone»αποτελεί μια κατάθεση ψυχής. Καθόλη τη διάρκεια του ζυμώματος, του πλασίματος, του φουσκώματος και, τέλος, του φουρνίσματος, η Genia, o Igor, η Bat Sheva και οι υπόλοιποι ηθοποιοί του Ισραηλινού θιάσου Nalaga’at Theatre μας καλωσορίζουν στο σκοτάδι και στη σιωπή τους και μοιράζονται μαζί μας τις αναμνήσεις, τις ιστορίες, τους φόβους και τις ελπίδες τους. Οι αφηγήσεις τους αφοπλιστικές, απογυμνωμένες από οποιαδήποτε διάθεση λύπησης και συμπόνιας διακόπτoνται από (λιγότερο ενδιαφέρουσες) στιγμές χιούμορ και slapstick βωβού κινηματογράφου που έρχονται να ζωντανέψουν, έστω και μέσα στο εφήμερο πλαίσιο της θεατρικής ψευδαίσθησης, τα πιο απόκρυφα όνειρά τους (π.χ. ένα χτένισμα από φημισμένο κομμωτή, ένα ταξίδι στην Ιταλία, ένας γάμος).

Η ομάδα Nalaga’at, που ιδρύθηκε το 2002 από την Adina Tal και τον Eran Gur, είναι ο πρώτος και μοναδικός τυφλοκωφός επαγγελματικός θίασος στον κόσμο, με σκοπό «να ενσωματώσει τυφλούς και κωφούς στην κοινωνία, να προωθήσει τις ανάγκες και τις φιλοδοξίες τους και να τους δώσει τη δυνατότητα να εκφραστούν και να ασκήσουν ένα από τα πιο βασικά δικαιώματα - αυτό της προσφοράς στην κοινωνία». Από το 2007 η ομάδα λειτουργεί στο λιμάνι της Χάιφα το πολιτιστικό κέντροNalaga’at Center, όπου εκτός από το θέατρο, φιλοξενεί σεμινάρια και εκπαιδευτικά προγράμματα, καθώς επίσης στεγάζει το café Kapish και το εστιατόριο BlackOut (με κωφούς και τυφλούς σερβιτόρους, αντίστοιχα). Μάλιστα, μέρος της Νεϋορκέζικης περιοδείας του «Not by bread alone» είναι και ένα προαιρετικό BlackOut δείπνο πριν από την παράσταση. Εκεί, οι θεατές σερβίρονται ένα μενού τριών πιάτων σε απόλυτο σκοτάδι, παίρνοντας έτσι μια πρώτη, αυθεντική και καθοριστική γεύση του κόσμου που θα ξετυλιχτεί αργότερα επί σκηνής. 

Σε αυτή τη θεατρική -και μη- πραγματικότητα του Nalaga’at, η αφή είναι το πρωταρχικό μέσο αναγνώρισης και επικοινωνίας. «Είναι σημαντικό όποιον συναντώ να του σφίγγω το χέρι», μας διηγείται ο Itzik, «γιατί μόνο έτσι ξέρω ότι υπάρχει». Τα πάντα περιστρέφονται γύρω από τα χέρια και το άγγιγμα: το ζύμωμα, η νοηματική γλώσσα, ακόμα και ο τρόπος με τον οποίο στοιχίζονται οι ηθοποιοί σε μια γραμμή είτε για να συνοδεύσουν χέρι με χέρι την ομάδα τους από το ένα άκρο της σκηνής στο άλλο είτε για να δώσουν το ρυθμό χτυπώντας ελαφρά ο ένας τον ώμο του άλλου σε στιγμές μουσικής και τραγουδιού. Άλλωστε, στα Εβραϊκά Nalaga’at σημαίνει «Παρακαλώ, αγγίξτε». 

Πάνω στη σκηνή οι ηθοποιοί δεν είναι μόνοι τους. Συνοδεύονται από μια ομάδα διερμηνέων, οι οποίοι άλλοτε λειτουργούν ως μεταφραστές άλλοτε ως διακριτικό μέσο μεταφοράς-καθοδήγησης των ηθοποιών κι άλλοτε σηματοδοτούν την αλλαγή σκηνών με τύμπανα. Η απόλυτη ακρίβεια και ο συγχρονισμός στις αλλαγές σκηνών είναι αξιοθαύμαστος, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι κάποιοι από τους ηθοποιούς δεν μπορούν να δουν ούτε να ακούσουν το τύμπανο. Απλά αντιδρούν στις δονήσεις του. Χρειάστηκαν πρόβες δύο χρόνων προκειμένου να δημιουργήσουν όλοι ως ομάδα έναν πολυσύνθετο κώδικα αλληλεπίδρασης που να απευθύνεται στις ατομικές ανάγκες του κάθε μέλους.

Καθώς εξελίσσεται η παράσταση, το θέατρο κατακλύζεται από τη μυρωδιά του φρεσκοψημμένου ψωμιού, μια μυρωδιά κοινή και αναγνωρίσιμη από όλους. Όταν το ψωμί είναι πια έτοιμο, η παράσταση ολοκληρώνεται και τότε οι ηθοποιοί μας καλούν στη σκηνή για να το μοιραστούμε μαζί τους. Ένα από τα θεμελιακά στοιχεία της διατροφής μας και κατεξοχήν σύμβολο επιβίωσης και θρησκευτικής λατρείας γίνεται τώρα η αφορμή για ανθρώπινη επαφή, συμμετοχή και κοινωνική συναναστροφή. 

Το «Not by bread alone» είναι κάτι διαφορετικό από μια θεατρική παράσταση. Πρόκειται για ένα πείραμα εύρεσης νέως τρόπων επικοινωνίας και θεατρικής έκφρασης μεταξύ ηθοποιού και κοινού, ηθοποιού-διερμηνέα και των ηθοποιών μεταξύ τους. Εδώ η επικοινωνία επεκτείνεται πέρα από το λόγο και τα κλασικά μέσα, αποδεσμεύεται από οποιαδήποτε ιδέα στέρησης και ανημποριάς, επικεντρώνεται στις ήδη υπάρχουσες λειτουργικές αισθήσεις. Για περίπου 80 λεπτά, το ανθρώπινο «δράμα» ενώνεται με το θεατρικό ακριβώς για να μας υπενθυμίσει ότι στα εμπόδια και τους περιορισμούς κρύβονται μονάχα δυνατότητες.

Κείμενο: Ρεγγίνα Βορριά

Πηγή: eculture