Τι κοινό έχουν τα τουβλάκια Lego με τα περιβραχιόνια που φορούν τα νήπια στο Σουδάν για να ειδοποιούνται οι γιατροί σε περιπτώσεις υποσιτισμού; Είναι μερικά μόνο από τα εκατοντάδες αντικείμενα που σχεδιάστηκαν για «να υπηρετήσουν το μέλλον», δηλαδή τα παιδιά. Eκτίθενται σε μια πρωτότυπη έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης
Μια φορά κι έναν καιρό τα παιδιά αντιμετωπίζονταν ως μικροί ενήλικες και έμπαιναν στον εργασιακό στίβο όσο τον δυνατόν νωρίτερα. Η εκπαίδευση ήταν συνώνυμη της πειθαρχίας και της τιμωρίας. Και ο όρος παιδική ηλικία άγνωστος.
Μέχρι που έφτασε ο 20ός αιώνας και μαζί του ήρθαν αντιλήψεις που πίσω από το κλισέ «τα παιδιά είναι το μέλλον» έφεραν ριζοσπαστικές αλλαγές στον τρόπο συμπεριφοράς απέναντί τους. Το παιδί, από μικρογραφία των γονέων, αναδείχθηκε σε αυτόνομη προσωπικότητα με ιδιαίτερες ανάγκες και σπουδαίες ικανότητες, τις οποίες έπρεπε να του δοθούν ευκαιρίες να αναπτύξει.
Απέκτησε για πρώτη φορά τον δικό του χώρο για να παίζει - μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα ποιος φανταζόταν το playroom (δωμάτιο αποκλειστικά για παιχνίδι); - και στην υπηρεσία του μπήκαν κορυφαία ονόματα της αρχιτεκτονικής, της τέχνης και του ντιζάιν, για να του παράσχουν όλα όσα χρειαζόταν για να «ανθήσει» στην κοινωνία.
Την εξέλιξη αυτού του παραμυθιού με ήρωα το παιδί του 20ού αιώνα καταγράφει μέσα από 500 αντικείμενα η πρωτότυπη και εντυπωσιακή έκθεση που φιλοξενεί το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, υπό τον τίτλο «Ο αιώνας του παιδιού: μεγαλώνοντας με το ντιζάιν 1900-2000», όπου σε έξι ορόφους έχουν βρει τη θέση τους από έπιπλα έως παιχνίδια και από βιβλία έως αφίσες, τα οποία αποτελούν το νήμα σε μια διαδρομή με έντονες αναφορές στην Ιστορία του 20ού αιώνα - διότι αλλιώς αντιμετωπίζεται το παιδί λίγο πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο κι αλλιώς στην καταναλωτική κοινωνία της δεκαετίας του '60 -, στην εξέλιξη της τέχνης, αλλά και στις κοινωνικές και οικονομικές και τεχνολογικές αλλαγές, καθώς το χρήμα και η εξέλιξη στην τεχνολογία αλλάζουν ριζικά τον τρόπο αντιμετώπισης του παιδιού και του παιχνιδιού παράλληλα.
Εικονογραφημένα βιβλία, παιδικά έπιπλα - ορισμένα ζωγραφισμένα από παιδιά -, ρούχα, ήρωες τηλεοπτικών σειρών και βιντεοπαιχνιδιών, αφίσες της UNICEF, τουβλάκια Lego, χάρτες της Ντίσνεϊλαντ, ξύλινα παιχνίδια, σχέδια και φωτογραφίες παιδιών και μαριονέτες είναι μερικά μόνο από τα εκθέματα που έχουν συγκεντρωθεί από κάθε γωνιά του πλανήτη για να «μιλήσουν» για την εξέλιξη του ντιζάιν με άξονα την παιδική ηλικία.
Στις αρχές του αιώνα
«Ο σχεδιασμός αντικειμένων για τα παιδιά είναι μια από τις σπουδαίες αλλά άγνωστες ιστορίες του μοντερνισμού», λέει η επιμελήτρια των συλλογών αρχιτεκτονικής και ντιζάιν του MοΜΑ, Τζουλιέτ Κινχίν, η οποία επιμελήθηκε και την έκθεση. Πηγή έμπνευσης, όπως υποστηρίζει, υπήρξε το πρωτοποριακό βιβλίο της σουηδής φεμινίστριας παιδαγωγού Ελεν Κέι που κυκλοφόρησε το 1900 με τον τίτλο της έκθεσης («Ο αιώνας του παιδιού») και τασσόταν κατά της παιδικής εργασίας και της αυστηρής σχολικής πειθαρχίας.
«Μέσα σε έναν αιώνα τα προϊόντα, για παράδειγμα, που απευθύνονται σε παιδιά περνούν από πάρα πολλούς ελέγχους ασφαλείας. Από την άλλη, βεβαίως, όταν προσπαθείς να σχεδιάσεις μια παιδική χαρά υπό συνθήκες υψηλής ασφαλείας τα παιδιά χάνουν την ελευθερία να εξερευνήσουν τις δυνατότητές τους και η τελική εικόνα μοιάζει σαν να προσπαθούμε να τα κακομάθουμε», λέει η Τζουλιέτ Κινχίν εξηγώντας το πόσο έχει αλλάξει ο σχεδιασμός των πραγμάτων που απευθύνονται στα παιδιά.
Το νήμα αρχίζει να ξετυλίγεται από τα ξύλινα σχήματα που χρησιμοποιούσε για εκπαιδευτικούς σκοπούς ο γερμανός παιδαγωγός και εμπνευστής των παιδικών σταθμών Φρίντριχ Φρέμπελ και τα απλά πολύχρωμα αντικείμενα που χρησιμοποιούσε η θρυλική ιταλίδα παιδαγωγός Μαρία Μοντεσόρι για να εξηγήσει στα παιδιά πως όλα τα πολύπλοκα πράγματα δεν αποτελούν παρά μια σύνθεση μικρών πραγμάτων, ακολουθώντας πάντα κάποιους κανόνες.
Στην επόμενη στάση εμφανίζονται οι τάσεις μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου γίνεται κατανοητό ότι το παιδί χρειάζεται χώρο για να εκφραστεί και δεν μπορεί να ακολουθεί τους τρόπους της αστικής τάξης που επιβάλλει ο κοινωνικός περίγυρος. Η δύναμη και η ελευθερία του πνεύματός του αποτελούν πηγή έμπνευσης για καλλιτέχνες όπως ο Πολ Κλέε, ο Ζουάν Μιρό και ο Πάμπλο Πικάσο, και μέσα σε αυτό το κλίμα ο φουτουριστής ζωγράφος Τζιάκομο Μπάλα σχεδιάζει παιδικά έπιπλα.
Η ανάπτυξη του παιδιού
Εύπλαστα τα παιδιά, γίνονται εύκολος στόχος προπαγάνδας τη δεκαετία του '30 - χαρακτηριστικά είναι τα γιαπωνέζικα παιδικά κιμονό που κοσμούνται με πολεμικά αεροσκάφη, βόμβες και κανόνια -, ενώ μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου το βάρος πέφτει στην υγεία, στην υγιεινή και στη σωστή ανάπτυξη του παιδιού μέσα από σχολικά κτίρια που είναι ευάερα, ευήλια και αφήνουν χώρο στα παιδιά για να αναπτυχθούν ελεύθερα.
Ολα αυτά έως ότου κάνει την εμφάνισή της η καταναλωτική κοινωνία. Οι επιθυμίες των παιδιών διογκώνονται, η προσφορά αυξάνεται και στην αγορά μπορεί να βρει κάποιος από στολές αστροναύτη έως τα ηλεκτρονικά παιχνίδια της δεκαετίας του '80 και του '90, που καθήλωσαν τα παιδιά μπροστά σε οθόνες και άλλαξαν τις αγωνίες των γονέων: δεν νοιάζονταν πλέον αν θα παίζει σε μια παιδική χαρά με ακίνδυνα παιχνίδια - σαν εκείνη που σχεδίασε το 1961 ο Ιάπωνας Ιζάμου Νογκούτσι και η μακέτα της οποίας φιλοξενείται στην έκθεση - αλλά πώς θα το προστατεύσουν από τους κινδύνους του Διαδικτύου.
Μια φορά κι έναν καιρό τα παιδιά αντιμετωπίζονταν ως μικροί ενήλικες και έμπαιναν στον εργασιακό στίβο όσο τον δυνατόν νωρίτερα. Η εκπαίδευση ήταν συνώνυμη της πειθαρχίας και της τιμωρίας. Και ο όρος παιδική ηλικία άγνωστος.
Μέχρι που έφτασε ο 20ός αιώνας και μαζί του ήρθαν αντιλήψεις που πίσω από το κλισέ «τα παιδιά είναι το μέλλον» έφεραν ριζοσπαστικές αλλαγές στον τρόπο συμπεριφοράς απέναντί τους. Το παιδί, από μικρογραφία των γονέων, αναδείχθηκε σε αυτόνομη προσωπικότητα με ιδιαίτερες ανάγκες και σπουδαίες ικανότητες, τις οποίες έπρεπε να του δοθούν ευκαιρίες να αναπτύξει.
Απέκτησε για πρώτη φορά τον δικό του χώρο για να παίζει - μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα ποιος φανταζόταν το playroom (δωμάτιο αποκλειστικά για παιχνίδι); - και στην υπηρεσία του μπήκαν κορυφαία ονόματα της αρχιτεκτονικής, της τέχνης και του ντιζάιν, για να του παράσχουν όλα όσα χρειαζόταν για να «ανθήσει» στην κοινωνία.
Την εξέλιξη αυτού του παραμυθιού με ήρωα το παιδί του 20ού αιώνα καταγράφει μέσα από 500 αντικείμενα η πρωτότυπη και εντυπωσιακή έκθεση που φιλοξενεί το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, υπό τον τίτλο «Ο αιώνας του παιδιού: μεγαλώνοντας με το ντιζάιν 1900-2000», όπου σε έξι ορόφους έχουν βρει τη θέση τους από έπιπλα έως παιχνίδια και από βιβλία έως αφίσες, τα οποία αποτελούν το νήμα σε μια διαδρομή με έντονες αναφορές στην Ιστορία του 20ού αιώνα - διότι αλλιώς αντιμετωπίζεται το παιδί λίγο πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο κι αλλιώς στην καταναλωτική κοινωνία της δεκαετίας του '60 -, στην εξέλιξη της τέχνης, αλλά και στις κοινωνικές και οικονομικές και τεχνολογικές αλλαγές, καθώς το χρήμα και η εξέλιξη στην τεχνολογία αλλάζουν ριζικά τον τρόπο αντιμετώπισης του παιδιού και του παιχνιδιού παράλληλα.
Εικονογραφημένα βιβλία, παιδικά έπιπλα - ορισμένα ζωγραφισμένα από παιδιά -, ρούχα, ήρωες τηλεοπτικών σειρών και βιντεοπαιχνιδιών, αφίσες της UNICEF, τουβλάκια Lego, χάρτες της Ντίσνεϊλαντ, ξύλινα παιχνίδια, σχέδια και φωτογραφίες παιδιών και μαριονέτες είναι μερικά μόνο από τα εκθέματα που έχουν συγκεντρωθεί από κάθε γωνιά του πλανήτη για να «μιλήσουν» για την εξέλιξη του ντιζάιν με άξονα την παιδική ηλικία.
Στις αρχές του αιώνα
«Ο σχεδιασμός αντικειμένων για τα παιδιά είναι μια από τις σπουδαίες αλλά άγνωστες ιστορίες του μοντερνισμού», λέει η επιμελήτρια των συλλογών αρχιτεκτονικής και ντιζάιν του MοΜΑ, Τζουλιέτ Κινχίν, η οποία επιμελήθηκε και την έκθεση. Πηγή έμπνευσης, όπως υποστηρίζει, υπήρξε το πρωτοποριακό βιβλίο της σουηδής φεμινίστριας παιδαγωγού Ελεν Κέι που κυκλοφόρησε το 1900 με τον τίτλο της έκθεσης («Ο αιώνας του παιδιού») και τασσόταν κατά της παιδικής εργασίας και της αυστηρής σχολικής πειθαρχίας.
«Μέσα σε έναν αιώνα τα προϊόντα, για παράδειγμα, που απευθύνονται σε παιδιά περνούν από πάρα πολλούς ελέγχους ασφαλείας. Από την άλλη, βεβαίως, όταν προσπαθείς να σχεδιάσεις μια παιδική χαρά υπό συνθήκες υψηλής ασφαλείας τα παιδιά χάνουν την ελευθερία να εξερευνήσουν τις δυνατότητές τους και η τελική εικόνα μοιάζει σαν να προσπαθούμε να τα κακομάθουμε», λέει η Τζουλιέτ Κινχίν εξηγώντας το πόσο έχει αλλάξει ο σχεδιασμός των πραγμάτων που απευθύνονται στα παιδιά.
Το νήμα αρχίζει να ξετυλίγεται από τα ξύλινα σχήματα που χρησιμοποιούσε για εκπαιδευτικούς σκοπούς ο γερμανός παιδαγωγός και εμπνευστής των παιδικών σταθμών Φρίντριχ Φρέμπελ και τα απλά πολύχρωμα αντικείμενα που χρησιμοποιούσε η θρυλική ιταλίδα παιδαγωγός Μαρία Μοντεσόρι για να εξηγήσει στα παιδιά πως όλα τα πολύπλοκα πράγματα δεν αποτελούν παρά μια σύνθεση μικρών πραγμάτων, ακολουθώντας πάντα κάποιους κανόνες.
Στην επόμενη στάση εμφανίζονται οι τάσεις μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου γίνεται κατανοητό ότι το παιδί χρειάζεται χώρο για να εκφραστεί και δεν μπορεί να ακολουθεί τους τρόπους της αστικής τάξης που επιβάλλει ο κοινωνικός περίγυρος. Η δύναμη και η ελευθερία του πνεύματός του αποτελούν πηγή έμπνευσης για καλλιτέχνες όπως ο Πολ Κλέε, ο Ζουάν Μιρό και ο Πάμπλο Πικάσο, και μέσα σε αυτό το κλίμα ο φουτουριστής ζωγράφος Τζιάκομο Μπάλα σχεδιάζει παιδικά έπιπλα.
Η ανάπτυξη του παιδιού
Εύπλαστα τα παιδιά, γίνονται εύκολος στόχος προπαγάνδας τη δεκαετία του '30 - χαρακτηριστικά είναι τα γιαπωνέζικα παιδικά κιμονό που κοσμούνται με πολεμικά αεροσκάφη, βόμβες και κανόνια -, ενώ μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου το βάρος πέφτει στην υγεία, στην υγιεινή και στη σωστή ανάπτυξη του παιδιού μέσα από σχολικά κτίρια που είναι ευάερα, ευήλια και αφήνουν χώρο στα παιδιά για να αναπτυχθούν ελεύθερα.
Ολα αυτά έως ότου κάνει την εμφάνισή της η καταναλωτική κοινωνία. Οι επιθυμίες των παιδιών διογκώνονται, η προσφορά αυξάνεται και στην αγορά μπορεί να βρει κάποιος από στολές αστροναύτη έως τα ηλεκτρονικά παιχνίδια της δεκαετίας του '80 και του '90, που καθήλωσαν τα παιδιά μπροστά σε οθόνες και άλλαξαν τις αγωνίες των γονέων: δεν νοιάζονταν πλέον αν θα παίζει σε μια παιδική χαρά με ακίνδυνα παιχνίδια - σαν εκείνη που σχεδίασε το 1961 ο Ιάπωνας Ιζάμου Νογκούτσι και η μακέτα της οποίας φιλοξενείται στην έκθεση - αλλά πώς θα το προστατεύσουν από τους κινδύνους του Διαδικτύου.
Πηγή: Νέα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου