Το αγαπάμε, το βραβεύουμε, το κάνουμε ταινία, ακόμα και οδηγό ζωής. Τίποτα όμως δεν θα ήταν δυνατό χωρίς την απτή, την υλική του υπόσταση. Από το χειρόγραφο του συγγραφέα μέχρι τα χέρια του αναγνώστη, ο δρόμος για τη δημιουργία του είναι στρωμένος με αυτό το είδος σκληρής δουλειάς που σπάνια βλέπει το φως της δημοσιότητας
Ας πάρουμε για παράδειγμα την πρόσφατη νουβέλα του Σωτήρη Δημητρίου. Ο συγγραφέας δούλευε στο μυαλό του τη «Σιωπή του ξερόχορτου» τα τελευταία δύο χρόνια. Πέρασε ώρες πάνω από ένα γραφείο, σβήνοντας και γράφοντας λέξεις.
Το επόμενο στάδιο δεν τον βρίσκει χαλαρό να δίνει συνεντεύξεις ή μπροστά σε ένα ζεστό τζάκι, αλλά πάλι σε ένα γραφείο, παρέα με τον υπεύθυνο εκδοτικού τμήματος του Οίκου Πατάκη και μια ηλιοτυπία: μια πρόχειρη εκτύπωση δηλαδή, η οποία ελέγχεται και από τους δύο με προσήλωση ιεροδιδασκάλου πριν από την τελική έγκριση για παραγωγή. «Οταν παραδίδω το χειρόγραφο, η αγωνία μου αυξάνεται. Αλλάζω λέξεις και κόμματα μέχρι τη δωδέκατη ώρα», λέει ο συγγραφέας, που καμιά φορά έρχεται εδώ απρόσκλητος, ακόμα και για να δει πώς πάει το στήσιμο των σελίδων. Η σχέση του με όλους τους εργαζόμενους, ωστόσο, «κινείται μεταξύ ενόχλησης, συγκατάβασης και συμπάθειας. Είναι άλλωστε συλλογική δουλειά, με πολλούς αφανείς ήρωες, εξίσου σημαντικούς», εξηγεί. «Νομίζουμε ότι το βιβλίο γεννιέται μόνο του, έχει όμως πολύ μόχθο».
Ευτυχώς δηλαδή που το βάρος του δεν το αναλαμβάνει μόνο αυτός που είχε την αρχική φαεινή ιδέα. Η διαδικασία μετά τη συγγραφή αρχίζει με την παράδοση του κειμένου, συνεχίζεται όμως με την πληκτρολόγηση αν πρόκειται για χειρόγραφο, τη δουλειά του διορθωτή, του επιμελητή και ακολουθείται από τα δείγματα που ετοιμάζει ο γραφίστας για τις σελίδες. Ποια γραμματοσειρά θα χρησιμοποιηθεί, σε ποιο μέγεθος και πόσες αράδες θα έχει καθεμία; Ποιο θα είναι το φάρδος του «ψαχνού» και ποιο το διάστιχο; «Για να γίνουν όλα αυτά σωστά, η ομάδα πρέπει να επικοινωνεί άψογα», λέει η εκδότρια Αννα Πατάκη. «Οταν βέβαια πρόκειται για συγγραφέα με τον οποίο γνωρίζεσαι χρόνια, αυτό είναι πιο εύκολο. Ο Σωτήρης συνεργάζεται εύκολα ακόμα και με τη διόρθωση, ακόμα και με τον σχεδιασμό του εξωφύλλου».
Αφού πάντως ολοκληρωθούν όλα τα παραπάνω, ο θόρυβος των μηχανών του τυπογραφείου είναι τέτοιος, που επιτρέπει τη συνεργασία μόνο σε όσους τον έχουν συνηθίσει. Επειτα από έναν έλεγχο στη φωτοτράπεζα στα κεντρικά των Εκδόσεων Πατάκη, έρχονται εδώ τα φιλμ, οι μεγάλες διαφάνειες που θα χαρίσουν το περιεχόμενό τους σε μεγάλες μεταλλικές επιφάνειες, έτοιμες να τυπώσουν εξίσου μεγάλα φύλλα χαρτιού, με αρκετές σελίδες του βιβλίου το καθένα. Η φασαρία δεν ελαττώνεται και στο βιβλιοδετείο, όπου φτάνουν τα προϊόντα του τυπογραφείου για να διπλωθούν σε μικρότερες σελίδες, να τοποθετηθούν στη σωστή σειρά, να κοπούν στις άκρες για να ξεφυλλίζονται ανεμπόδιστα, να ραφτούν με ειδική κλωστή ώστε να αποκτήσουν ράχη και να κολληθούν με το εξώφυλλο. Εδώ εργάζεται τα τελευταία περίπου τριάντα χρόνια και η Μαίρη Ζαφείρη, που από τη δουλειά της κληρονόμησε μια δισκοκήλη. «Είναι δύσκολη εργασία, αλλά μου αρέσει. Μου αρέσει και να διαβάζω όταν έχω χρόνο», λέει ενώ βάζει τις σελίδες της «Σιωπής του ξερόχορτου» στη σωστή σειρά με δεξιοτεχνία ταχυδακτυλουργού. Και λίγο προτού οι συνάδελφοί της διπλώσουν τα τελευταία «αυτάκια» του εξωφύλλου και χτίσουν τις στοίβες με τα αντίτυπα που θα πάνε στις αποθήκες του εκδοτικού οίκου πριν από τη διανομή τους, η κ. Ζαφείρη εξηγεί τι είναι αυτό που προσέφερε η ίδια ώστε οι αναγνώστες να διαβάσουν και να αγαπήσουν ένα βιβλίο, αλλά δύσκολα θα της χαρίσει κάποιο βραβείο: «Τα μπράτσα. Τα μπράτσα και το χαμαλίκι».
Ας πάρουμε για παράδειγμα την πρόσφατη νουβέλα του Σωτήρη Δημητρίου. Ο συγγραφέας δούλευε στο μυαλό του τη «Σιωπή του ξερόχορτου» τα τελευταία δύο χρόνια. Πέρασε ώρες πάνω από ένα γραφείο, σβήνοντας και γράφοντας λέξεις.
Το επόμενο στάδιο δεν τον βρίσκει χαλαρό να δίνει συνεντεύξεις ή μπροστά σε ένα ζεστό τζάκι, αλλά πάλι σε ένα γραφείο, παρέα με τον υπεύθυνο εκδοτικού τμήματος του Οίκου Πατάκη και μια ηλιοτυπία: μια πρόχειρη εκτύπωση δηλαδή, η οποία ελέγχεται και από τους δύο με προσήλωση ιεροδιδασκάλου πριν από την τελική έγκριση για παραγωγή. «Οταν παραδίδω το χειρόγραφο, η αγωνία μου αυξάνεται. Αλλάζω λέξεις και κόμματα μέχρι τη δωδέκατη ώρα», λέει ο συγγραφέας, που καμιά φορά έρχεται εδώ απρόσκλητος, ακόμα και για να δει πώς πάει το στήσιμο των σελίδων. Η σχέση του με όλους τους εργαζόμενους, ωστόσο, «κινείται μεταξύ ενόχλησης, συγκατάβασης και συμπάθειας. Είναι άλλωστε συλλογική δουλειά, με πολλούς αφανείς ήρωες, εξίσου σημαντικούς», εξηγεί. «Νομίζουμε ότι το βιβλίο γεννιέται μόνο του, έχει όμως πολύ μόχθο».
Ευτυχώς δηλαδή που το βάρος του δεν το αναλαμβάνει μόνο αυτός που είχε την αρχική φαεινή ιδέα. Η διαδικασία μετά τη συγγραφή αρχίζει με την παράδοση του κειμένου, συνεχίζεται όμως με την πληκτρολόγηση αν πρόκειται για χειρόγραφο, τη δουλειά του διορθωτή, του επιμελητή και ακολουθείται από τα δείγματα που ετοιμάζει ο γραφίστας για τις σελίδες. Ποια γραμματοσειρά θα χρησιμοποιηθεί, σε ποιο μέγεθος και πόσες αράδες θα έχει καθεμία; Ποιο θα είναι το φάρδος του «ψαχνού» και ποιο το διάστιχο; «Για να γίνουν όλα αυτά σωστά, η ομάδα πρέπει να επικοινωνεί άψογα», λέει η εκδότρια Αννα Πατάκη. «Οταν βέβαια πρόκειται για συγγραφέα με τον οποίο γνωρίζεσαι χρόνια, αυτό είναι πιο εύκολο. Ο Σωτήρης συνεργάζεται εύκολα ακόμα και με τη διόρθωση, ακόμα και με τον σχεδιασμό του εξωφύλλου».
Αφού πάντως ολοκληρωθούν όλα τα παραπάνω, ο θόρυβος των μηχανών του τυπογραφείου είναι τέτοιος, που επιτρέπει τη συνεργασία μόνο σε όσους τον έχουν συνηθίσει. Επειτα από έναν έλεγχο στη φωτοτράπεζα στα κεντρικά των Εκδόσεων Πατάκη, έρχονται εδώ τα φιλμ, οι μεγάλες διαφάνειες που θα χαρίσουν το περιεχόμενό τους σε μεγάλες μεταλλικές επιφάνειες, έτοιμες να τυπώσουν εξίσου μεγάλα φύλλα χαρτιού, με αρκετές σελίδες του βιβλίου το καθένα. Η φασαρία δεν ελαττώνεται και στο βιβλιοδετείο, όπου φτάνουν τα προϊόντα του τυπογραφείου για να διπλωθούν σε μικρότερες σελίδες, να τοποθετηθούν στη σωστή σειρά, να κοπούν στις άκρες για να ξεφυλλίζονται ανεμπόδιστα, να ραφτούν με ειδική κλωστή ώστε να αποκτήσουν ράχη και να κολληθούν με το εξώφυλλο. Εδώ εργάζεται τα τελευταία περίπου τριάντα χρόνια και η Μαίρη Ζαφείρη, που από τη δουλειά της κληρονόμησε μια δισκοκήλη. «Είναι δύσκολη εργασία, αλλά μου αρέσει. Μου αρέσει και να διαβάζω όταν έχω χρόνο», λέει ενώ βάζει τις σελίδες της «Σιωπής του ξερόχορτου» στη σωστή σειρά με δεξιοτεχνία ταχυδακτυλουργού. Και λίγο προτού οι συνάδελφοί της διπλώσουν τα τελευταία «αυτάκια» του εξωφύλλου και χτίσουν τις στοίβες με τα αντίτυπα που θα πάνε στις αποθήκες του εκδοτικού οίκου πριν από τη διανομή τους, η κ. Ζαφείρη εξηγεί τι είναι αυτό που προσέφερε η ίδια ώστε οι αναγνώστες να διαβάσουν και να αγαπήσουν ένα βιβλίο, αλλά δύσκολα θα της χαρίσει κάποιο βραβείο: «Τα μπράτσα. Τα μπράτσα και το χαμαλίκι».
Πηγή: Νέα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου