Έκθεση παρακολούθησης της Συνθήκης του Μαρακές στις βιβλιοθήκες

Ποιες χώρες έχουν υπογράψει τη Συνθήκη του Μαρακές, η οποία καταργεί τους φραγμούς πνευματικών δικαιωμάτων που εμποδίζουν τη δημιουργία και την κοινή χρήση προσβάσιμων αντιγράφων έργων για άτομα με αναπηρία στα έντυπα, και πόσο μακριά έχουν προχωρήσει στην ευθυγράμμιση της εθνικής τους νομοθεσίας με τις διατάξεις της; Ακολουθούν στοιχεία από την τελευταία αναφορά παρακολούθησης της Συνθήκης του Μαρακές της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ενώσεων Βιβλιοθηκονόμων και Ιδρυμάτων (International Federation of Library Associations and Institutions).

Η Συνθήκη του Μαρακές είναι πλέον επίσημα σε ισχύ σε 119 χώρες σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων και των 27 χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ωστόσο, όπως τονίστηκε στους εορτασμούς της 10ης επετείου από την υπογραφή του κειμένου πέρυσι, ενώ η επικύρωση ή η προσχώρηση στο κείμενο είναι σημαντική, για τους δικαιούχους – άτομα που είναι τυφλά, με μειωμένη όραση ή που διαφορετικά δεν μπορούν να διαβάσουν και να απολαύσουν έργα – και των θεσμών που τους εξυπηρετούν, ανάλογης σπουδαιότητας είναι και η ενημέρωση των εθνικών νομοθεσιών.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι είναι άδικο να περιμένουμε από τους βιβλιοθηκονόμους και άλλους επαγγελματίες να κάνουν κρίσεις μεταξύ του εθνικού και του διεθνούς δικαίου. Οι δικαιούχοι της Συνθήκης, όπως και τα άτομα και τα θεσμικά όργανα που τους υποστηρίζουν αξίζουν σαφήνεια σχετικά με το τι ισχύει.

Ένα άλλο κρίσιμο σημείο είναι ότι η Συνθήκη αφήνει κάποια ευελιξία στις χώρες που την εφαρμόζουν. Λόγω των συντηρητικών ενεργειών εκείνων που αντιστάθηκαν στη Συνθήκη, συμπεριλαμβανομένων των οργανώσεων κατόχων δικαιωμάτων και ορισμένων χωρών, υπάρχουν δυνατότητες να εφαρμοστεί με πιο περιοριστικό τρόπο, για παράδειγμα επιβάλλοντας πληρωμές ή επαχθείς ελέγχους για εμπορική διαθεσιμότητα.

Η Έκθεση Παρακολούθησης του Μαρακές παρέχει επομένως μια επισκόπηση των χωρών που έχουν επικυρώσει ή προσχωρήσει στη Συνθήκη κατά πόσο έχουν παραμείνει πιστές στον γενικό στόχο της για μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων παροχής πρόσβασης.

Πιο συγκεκριμένα, εξετάζει εάν είναι δυνατή η δημιουργία και η κοινή χρήση αντιγράφων τόσο φυσικών όσο και ηχητικών βιβλίων, εάν οι διατάξεις της Συνθήκης μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς έλεγχο της εμπορικής διαθεσιμότητας (μια δυνητικά μακροχρόνια αν όχι αδύνατη εργασία, δεδομένης της κατάστασης των μεταδεδομένων προσβασιμότητας και των δεδομένων αγοράς γενικά σε πολλές χώρες), εάν οι βιβλιοθήκες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη Συνθήκη χωρίς να εγγραφούν ή να παρέχουν πρόσθετες αναφορές και αν μπορούν να επωφεληθούν τα άτομα με δυσλεξία και άλλες αναπηρίες.

Δείτε την Έκθεση Παρακολούθησης για το Αποθετήριο IFLA.

Η Συνθήκη έχει αποτελέσματα. Όπως αναφέρθηκε από την Εθνική Υπηρεσία Βιβλιοθηκών των ΗΠΑ, μέρος της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου που εξυπηρετεί άτομα με αναπηρία, έχουν προστεθεί σχεδόν 6000 βιβλία από το 2020 και έχουν προσπελαστεί πάνω από 45.000 φορές. Μόλις το 2023, αυτά κάλυψαν 16 γλώσσες. Εν τω μεταξύ, η Υπηρεσία έχει ανεβάσει σχεδόν 200.000 βιβλία στην Υπηρεσία Accessible Books, προς όφελος των χρηστών σε 40 χώρες παγκοσμίως.

Υπενθυμίζουμε ότι η Συνθήκη του Μαρακές αποσκοπεί στη διευκόλυνση της πρόσβασης σε δημοσιευμένα έργα προς όφελος των τυφλών, των αμβλυώπων και των ατόμων με άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων. Διαβάστε περισσότερα για τη Συνθήκη του Μαρακές στην Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Publications Office of the European Union)

Με πληροφορίες από Marrakesh Monitoring Report 2024

Ευλαμπία Αγγέλου

Διερμηνέας Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας

Ανεξάρτητη Ερευνήτρια