Ενδυναμώνοντας τους γονείς στην ψηφιακή εποχή: ένα εγχειρίδιο με στρατηγικές κι εργαλεία για τη διαδικτυακή πλοήγηση με τα παιδιά

Τα παιδιά αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα πέμπτο του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ένα τρίτο των χρηστών του Διαδικτύου, ενώ το 90% αυτών είναι συνδεδεμένα στο διαδίκτυο. Τα περισσότερα παιδιά σχολικής ηλικίας περνούν τον μισό ελεύθερο χρόνο τους μπροστά σε μια οθόνη, ενώ οι ψηφιακές συσκευές είναι διαθέσιμες από πολύ μικρή ηλικία. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα βίντεο, τα παιχνίδια και οι εφαρμογές είναι προσβάσιμα τόσο στο σπίτι όσο και στις μετακινήσεις. Καθώς τα παιδιά ενθουσιάζονται με νέα πράγματα που ανακαλύπτουν στο διαδίκτυο, ορισμένοι γονείς παραπονιούνται για την αδυναμία τους να επικεντρωθούν σε μια συγκεκριμένη εργασία για μεγάλο χρονικό διάστημα και μερικές φορές για την προσπάθεια που καταβάλλουν ώστε τα παιδιά τους να αλληλεπιδράσουν δια ζώσης και όχι διαδικτυακά με άλλα άτομα.

Ταυτόχρονα και οι ενήλικες είναι πλήρως βυθισμένοι στο ψηφιακό περιβάλλον. Σπάνια όμως, οι νέοι και οι μεγαλύτεροι φαίνεται να ζουν τις ίδιες εμπειρίες ή να μοιράζονται τους ίδιους χώρους στο διαδίκτυο και να χρησιμοποιούν τα μέσα ενημέρωσης μαζί. Μπορεί ακόμα να συμβεί μια οικογένεια να παίζει ένα παιχνίδι στο σαλόνι, αλλά η εποχή που η οικογένεια καθόταν σε έναν καναπέ βλέποντας μαζί ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα φαίνεται τώρα να είναι μόνο κομμάτι του παρελθόντος.

Κάθε μέλος της οικογένειας έχει τις δικές του συνήθειες και είναι δύσκολο για τους γονείς να γνωρίζουν τι ακριβώς κάνουν τα παιδιά τους με τις συσκευές τους. Αυτή η νέα αβεβαιότητα κάνει τους γονείς να αισθάνονται ανήσυχοι, ανεπαρκείς και ανίσχυροι: «Είναι ασφαλές; Είναι κατάλληλο για το παιδί μου; Χάνει κάτι επειδή δεν βλέπει το ίδιο βίντεο με τις φίλες της; Τι πρέπει να κάνω;". Παρεμπιπτόντως – για να είμαστε δίκαιοι με τα παιδιά, όταν οι γονείς ήταν απασχολημένοι και έδιναν προτεραιότητα στην ευκολία τους, δεν φαινόταν να ανησυχούν τόσο για τη χρήση οθονών που κρατούσαν τα παιδιά ήσυχα και απασχολημένα. Αντίθετα, στις μέρες μας, εμφανίζονται πιο μπερδεμένοι και αποπροσανατολισμένοι στις καθημερινές τους προσπάθειες και δεν είναι σίγουροι πού να αναζητήσουν την καθοδήγηση και τη συμβουλή ειδικών.

Για να καλύψει αυτήν την ανάγκη, η European Safe Online Initiative (ESOI) δημοσίευσε φέτος ένα βιβλίο ανοιχτής πρόσβασης για το πώς θα μπορούσαν οι γονείς να μάθουν καλύτερα να υποστηρίζουν την ψηφιακή ζωή των παιδιών τους. Ο σκοπός του βιβλίου είναι επομένως να απεικονίσει την εμπειρία της ESOI που αλληλεπιδρά με εκατοντάδες γονείς σε πέντε διαφορετικές χώρες και να προσφέρει προβληματισμούς σχετικά με το ευρύ θέμα της χρήσης διαδικτυακών μέσων από τα παιδιά, εστιάζοντας στον ρόλο των γονέων. Από το 2020, η ESOI παρέχει την ευκαιρία για ανταλλαγή πρακτικών, τεχνογνωσίας και απόψεων με άλλους ειδικούς, με σχετικούς οργανισμούς και δημόσιους φορείς. Αυτές οι σκέψεις περιλάμβαναν πολλαπλές αλληλένδετες διαστάσεις και επίπεδα συζήτησης, ορισμένες από τις οποίες αναφέρονται στο βιβλίο.

Αν και το βιβλίο αναφέρεται συχνά στην ανατροφή των παιδιών, μια οικογένεια δεν είναι απαραίτητα μόνο μαμά και μπαμπάς, αδέρφια κλπ. Οι συγγραφείς αναφέρονται στις οικογένειες ως ομάδες χωρίς αποκλεισμούς με την ευρύτερη έννοια του όρου: κάθε είδους και τύπος οικογένειας, παντρεμένοι ή μη, μόνοι γονείς, που εκτείνονται σε παππούδες και γιαγιάδες, θείους, θείες ή ξαδέρφια κ.λπ. και πάνω απ' όλα, τονίζουν τη σημασία του να είσαι παρών, ανάλογα με τις δυνατότητες του καθενός, για τα παιδιά του.

Η έρευνα πίσω από αυτό το βιβλίο ήταν περισσότερο μια διερεύνηση της ανατροφής των παιδιών στο ψηφιακό περιβάλλον, με κυρίως ποιοτικά χαρακτηριστικά και δεν φιλοδοξεί να δώσει κάποιο αυστηρό, ποιοτικό συμπέρασμα. Μια πιο λεπτομερής και ακριβής αξιολόγηση, καθώς και περαιτέρω προβληματισμοί θα πρέπει να λάβουν υπόψη περισσότερες μεταβλητές, όπως για παράδειγμα, ότι οι “γονείς” δεν είναι ομοιογενής ομάδα. Αυτή η ποικιλομορφία οφείλεται στο διαφορετικό πολιτισμικό, οικονομικό και κοινωνικό υπόβαθρο καθώς και σε ατομικές προσωπικότητες, εμπειρίες, αξίες και στυλ (κάποιες έρευνες δείχνουν ότι οι γονείς διαφορετικών εθνικοτήτων αντιδρούν διαφορετικά στους ίδιους διαδικτυακούς κινδύνους και βλάβες). Τα παιδιά διαφέρουν επίσης μεταξύ τους κατά ηλικία, φύλο, στάσεις και πρακτικές. Επιπλέον, το περιβάλλον είναι δυναμικό και άνισο όσον αφορά τη δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο, τα μέσα γενικότερα και τη διαχείριση ψηφιακών συσκευών. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για όσους ανήκουν σε μειονεκτικά τμήματα του πληθυσμού. Για πολλούς λόγους, επομένως, η γονική μέριμνα δεν ταιριάζει σε όλους και διαφορετικές προσεγγίσεις μπορεί να λειτουργούν καλά για κάποιους και όχι για άλλους.

Ωστόσο, ενώ τα συμπεράσματα αυτού του βιβλίου δεν μπορούν να γενικευτούν απόλυτα, τα ευρήματα έδειξαν ότι στις ίδιες κατηγορίες, τα παιδιά στην Ελλάδα, τη Βουλγαρία, το Βέλγιο, τη Ρουμανία και την Κύπρο ζουν σχεδόν παρόμοια ψηφιακή ζωή. Ως εκ τούτου, αποφασίστηκε ότι οι αναφερόμενες εμπειρίες θα μπορούσαν να είναι παρόμοιες με αυτές που συναντούν πολλοί άλλοι γονείς σε όλη την Ευρώπη και θα προσφέρουν χρήσιμα στοιχεία για προβληματισμό.

Κατεβάστε το βιβλίο από αυτόν τον σύνδεσμο

Paolo Celot, European Association for Viewers Interests (EAVI)

Απόδοση του άρθρου Empowering parents in the digital age: book with strategies and tools for navigating online with children.

Ευλαμπία Αγγέλου

Διερμηνέας Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας

Ανεξάρτητη Ερευνήτρια