Τα παιδιά με Σύνδρομο Down συνήθως χρειάζονται φυσιοθεραπεία, εργοθεραπεία, λογοθεραπεία και ειδική αγωγή από πολύ μικρή ηλικία. Όσο νωρίτερα αρχίσει η παρέμβαση και όσο πιο συστηματικό χαρακτήρα έχει, τόσο μεγαλύτερη είναι η πρόοδος που εμφανίζουν τα παιδιά σε όλους τους τομείς.
Τομείς εκπαιδευτικής παρέμβασης :
- γλωσσικός τομέας (επικοινωνία)
- κοινωνικός τομέας
- αυτοεξυπηρέτηση
- αδρή και λεπτή κινητικότητα
- ακαδημαϊκών γνώσεων
- προεπαγγελματικής κατάρτισης.
Σε αντίθεση με την άποψη που επικρατούσε μεταξύ των ειδικών τα προηγούμενα χρόνια, διαπιστώθηκε ότι τα παιδιά με Σύνδρομο Down δεν σταματούν να μαθαίνουν, να αναπτύσσονται και να βελτιώνονται σε όλους τους τομείς μετά την εφηβεία. Η ανάπτυξή τους είναι μια διαρκής διαδικασία που λαμβάνει χώρα ακόμα και σε μεγάλη ηλικία, καθόλη τη διάρκεια της ζωής μας, γεγονός που καθιστά την παροχή εκπαίδευσης επιτακτική ανάγκη.
Γνωστικό προφίλ
Τα παιδιά με Σύνδρομο Down έχουν πιο αργή ανάπτυξη σε όλους τους τομείς σε σχέση με τα τυπικά αναπτυσσόμενα άτομα. Περνούν από τα στάδια ανάπτυξης σε μεγαλύτερη ηλικά και παραμένουν σε κάθε στάδιο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα:
- τα περισσότερα παιδιά με Σύνδρομο Down έχουν μέτρια έως σοβαρή νοητική καθυστέρηση. Ένα μικρό ποσοστό παρουσιάζει οριακή νοημοσύνη, ενώ κάποια άλλα βαριά νοητική καθυστέρηση.
- δυσκολίες στην κατανόηση εννοιών, ιδίως αφηρημένων
- περιορισμένη/μικρή ικανότητα συγκέντρωσης
- αδυναμία γενίκευσης μιας δεξιότητας που έχουν κατακτήσει μέσω της διδασκαλίας και εφαρμογής της στη καθημερινότητα.
- δυσκολίες στην ακουστική επεξεργασία πληροφοριών και φτωχή ακουστική μνήμη
- γλωσσικές δυσκολίες
- δυσκολία στην αντίληψη και διαχείριση του χρόνου. Το παιδί μπορεί να ξεχνάει δραστηριότητες (τι έχει να κάνει), να καθυστερεί αδικαιολόγητα πολύ να ολοκληρώσει κάτι. (Η χρήση προγράμματος/ ημερολογίου και ηλεκτρονικού χρονομέτρου μπορεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητική στην οργάνωση και εκτέλεση των δραστηριοτήτων του)
- δυσκολία στην εκτέλεση οδηγιών λόγω δυσκολιών στην ακουστική επεξεργασία, περιορισμένη γλωσσική ικανότητα, δυσκολία στη διαχείριση του χρόνου, φτωχή ικανότητα ακουστικής επεξεργασίας και φτωχή ικανότητα συγκέντρωσης
Γλωσσική ανάπτυξη παιδιών με Σύνδρομο Down
Συχνά τα παιδιά με Σύνδρομο Down δεν κατανοούν τον συνομιλητή τους και δεν γίνονται κατανοητά λόγω των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν στον τομέα της άρθρωσης και της έκφρασης.
- προβλήματα άρθρωσης: οφείλονται στην ιδιαίτερη ανατομία της στοματικής κοιλότητας και των οργάνων ομιλίας (μικρότερη στοματική κοιλότητα, ουρανίσκος υπέρμετρα αψιδωτός, γλώσσα που προεξέχει, μικρά και αραιά δόντια με ακανόνιστη διάταξη, αδύνατοι μύες γλώσσας και χειλιών). Επιπλέον, έχουν βαθιά, λαρυγγική φωνή και μιλούν σε χαμηλή ένταση. Είναι αναγκαία η παρέμβαση λογοθεραπευτή από πολύ μικρή ηλικία.
- μεγάλες δυσκολίες στον τομέα της γραμματικής και της σύνταξης. Δυσκολεύονται στον σχηματισμό αρνητικών και ερωτηματικών προτάσεων, παθητικής φωνής, του αορίστου ανωμάλων ρημάτων. Το γλωσσικό τους επίπεδο είναι συνήθως αντίστοιχο του επιπέδου τυπικώς αναπτυσσόμενων ατόμων μικρότερης χρονολογικής ηλικίας.
Τι μπορεί να κάνει κανείς για τα γλωσσικά προβλήματα των παιδιών με Σύνδρομο Down
- ζητήστε τη βοήθεια ενός λογοθεραπευτή
- δώστε στο παιδί αρκετό χρόνο για να απαντήσει σε μια ερώτηση ή να εκφράσει αυτό που θέλει. Μην ολοκληρώνετε εσείς την πρόταση του παιδιού, όσο και αν βιάζεστε.
- μιλήστε αργά, καθαρά, χρησιμοποιώντας σύντομες προτάσεις με γνωστό στο παιδί λεξιλόγιο. Κάντε μικρές παύσεις μεταξύ των προτάσεων, δίνοντας στο παιδί χρόνο για να επεξεργαστεί όσα ακούει.
- χρησιμοποιήστε νοήματα ή οπτικά βοηθήματα/ εποπτικά μέσα για να διευκολύνετε την κατανόηση
- δώστε κίνητρα στο παιδί για να μιλήσει μέσα από παιχνίδια και ευχάριστες δραστηριότητες (κουκλοθέατρο, παιχνίδια ήχων, ανάγνωση παραμυθιών κοκ)
Αν το παιδί δεν έχει προφορικό λόγο, υιοθετείστε άλλο τρόπο επικοινωνίας (πχ βιβλίο με εικόνες για να δείχνει τι θέλει, νοήματα, μέθοδο Makaton κοκ). Η δυνατότητα επικοινωνίας είναι βασική για τη γνωστική, γλωσσική, κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.
Ανάγνωση
Ενώ κάποια παιδιά γίνονται ικανοί αναγνώστες και διαβάζουν βιβλία με ενθουσιασμό και χαρά, άλλα παιδιά δυσκολεύονται τρομερά για να αποκτήσουν βασική αναγνωστική ικανότητα. Η ανάπτυξη της αναγνωστικής ικανότητας επηρεάζει θετικά την ανάπτυξη στον γλωσσικό τομέα (ιδίως στον προφορικό λόγο) και την ανάπτυξη της μνήμης.
Η διδασκαλία της ανάγνωσης γίνεται με έναν συνδυασμό ολικής και φωνητικής μεθόδου. Αρχικά το παιδί με την ολική μέθοδο μαθαίνει να αναγνωρίζει κάποιες βασικές λέξεις που είναι σημαντικές για την καθημερινή του ζωή.
Κατά τη διδασκαλία ανάγνωσης χρησιμοποιούνται καρτέλες λέξεων και αντικειμένων (Flash cards), ηλεκτρονικός υπολογιστής, παιδικά βιβλία, καθώς και παιδικά παιχνίδια (του εμπορίου – ειδικά για ανάγνωση ή άλλα εκπαιδευτικά παιχνίδια- και αυτοσχέδια).
Πολλές έρευνες έχουν εστιάσει στον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά με Σύνδρομο Down μπορούν να μάθουν να διαβάζουν (να αποκωδικοποιούν τα γράμματα), αλλά ελάχιστες ασχολούνται με την κατανόηση του κειμένου που διαβάζουν, στοιχείο που αποτελεί και τον βασικό στόχο της ανάγνωσης (διαβάζω για να καταλάβω και όχι για να ακούσουν οι άλλοι).
Είναι σημαντικό το υλικό που επιλέγεται για την διδασκαλία και την εξασκήση στην ανάγνωση να είναι κατάλληλο από νοηματική άποψη για τα παιδιά (εύκολα νοήματα που προοδευτικά γίνονται πιο σύνθετα).
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο αν τα παιδιά έχουν το απαραίτητο γλωσσικό επίπεδο προκειμένου να εκφράσουν λεκτικά όσα κατάλαβαν από την ανάγνωση του κειμένου (πολλές φορές η έλλειψη απαντήσεων από το παιδί μπορεί να σημαίνει δυσκολία προφορικής έκφρασης και όχι κατανόησης γραπτού κειμένου).
Γραπτός λόγος
Με προσπάθεια και κατάλληλες διδακτικές μεθόδους/προγράμματα τα παιδιά μπορούν να μάθουν να γράφουν, παρά τις δυσκολίες. Οι κυριότερες αιτίες για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά στον γραπτό λόγο είναι ο μειωμένος μυικός τόνος που διαθέτουν, η έλλειψη δύναμης τα δάχτυλα και στα χέρια, ο περιορισμένος οπτικοκινητικός συντονισμός και το πιθανό πρόβλημα όρασης.
- αργή γραφή, άσχημος γραφικός χαρακτήρας
- πολλά ορθογραφικά λάθη
Η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή μπορεί να είναι πολύ βοηθητική.
Μαθηματικά
Έχουν γίνει λίγες έρευνες για τον τομέα των μαθηματικών στα παιδιά με Σύνδρομο Down.
Τα παιδιά με Σύνδρομο Down αναπτύσσουν μαθηματική ικανότητα με πολύ πιο αργό ρυθμό σε σχέση με τα τυπικώς αναπτυσσόμενα παιδιά. Αν και στον τομέα των μαθηματικών οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν είναι ιδιαίτερα μεγάλες, αφού τα μαθηματικά στηρίζονται στην κατανόηση αφηρημένων εννοιών, τομέας όπου γενικώς τα νοητικά καθυστερημένα άτομα εμφανίζουν πολύ μεγάλες δυσκολίες.
Η ανάπτυξη μαθηματικών δεξιοτήτων παρεμποδίζεται επίσης από τις αδυναμίες στη βραχύχρονη μνήμη και την γλωσσική επεξεργασία, από τη γλωσσική καθυστέρηση (και την σύγχυση που σχετίζεται με την ακριβή σημασία των λέξεων όταν χρησιμοποιούνται σε ένα μαθηματικό πλαίσιο), την καθυστέρηση στον τομέα της λεπτής κινητικότητας και τις δυσκολίες με την έννοια της διαδοχής, καθώς και από την έλλειψη αυτοπεποίθησης και κινήτρων.
Συνήθως τα παιδιά με Σύνδρομο Down χρειάζεται να ακολουθούν εξειδικευμένο πρόγραμμα στα μαθηματικά. Στην περίπτωση που το παιδί είναι σε γενικό σχολείο κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει είτε μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας, είτε στο τμήμα ένταξης.
Για τη δημιουργία ενός κατάλληλου προγράμματος παρέμβασης στα μαθηματικά, ο εκπαιδευτικός πρέπει να λάβει υπόψη του ποιές δεξιότητες στον συγκεκριμένο τομέα είναι αναγκαίες στο παιδί για να λειτουργεί ανεξάρτητα στην καθημερινή του ζωή. Βασικά στοιχεία του προγράμματος θα πρέπει να είναι τα χρήματα, ο χρόνος/ η ώρα και οι μετρήσεις, ενώ έμφαση θα πρέπει να δίνεται στην κατανόηση των βασικών εννοιών σχετικά με τους αριθμούς καθώς και η ανάπτυξη της ικανότητας εκτέλεσης βασικών πράξεων. Η χρήση υπολογιστικής μηχανής πρέπει επίσης να γίνει αντικείμενο διδασκαλίας, καθώς μπορεί να βοηθάει το παιδί με τους μεγάλους αριθμούς ή τις δύσκολες πράξεις (πχ διαίρεση με δεκαδικούς). Για να αποκτήσει το παιδί καθεμία από τις παραπάνω μαθηματικές δεξιότητες θα χρειαστεί πάρα πολλή εξάσκηση και ενθάρρυνση.
Οι ασκήσεις για κάθε δεξιότητα θα πρέπει να παρουσιάζουν ποικιλία, έτσι ώστε το άτομο στην συνέχεια να μπορεί να προβεί και σε γενικεύσεις των διδασκόμενων εννοιών/δεξιοτήτων. Αφού οι έννοιες των μαθηματικών συνδέονται μεταξύ τους (καθεμία στηρίζεται και προϋποθέτει τις προηγούμενες, πιο απλές έννοιες), ο σχεδιασμός του προγράμματος πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή έτσι ώστε να έχει τη σωστή δομή.
Οι νέες έννοιες που πρόκειται να διδαχθούν τα παιδιά πρέπει να σπάνε σε μικρότερα κομμάτια και κάθε κομμάτι θα πρέπει να χωρίζεται και να διδάσκεται σε πολλά μικρότερα βήματα, κάθε ένα από τα οποία θα πρέπει να διδάσκεται ξεχωριστά, με υπομονή. Με αυτόν τον τρόπο αφενός το παιδί θα κατακτήσει τις βασικές μαθηματικές έννοιες και αφετέρου θα αποκτήσει αυτοπεποίθηση,
Οι έννοιες που έχουν κατακτηθεί θα πρέπει να αποτελούν βάση για την κατάκτηση και νέων. Οι συχνές επαναλήψεις είναι πολύ σημαντικές προκειμένου να μην χαθούν οι αποκτημένες δεξιότητες. Η διδασκαλία των νέων εννοιών και δεξιοτήτων θα πρέπει να γίνεται μέσα από παραδείγματα της πραγματικής ζωής, έτσι ώστε τα παιδιά να βρίσκουν νόημα σε όσα καλούνται να μάθουν.
Μέσα στην τάξη, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να :
- Χρησιμοποιούν συγκεκριμένα αντικείμενα και εποπτικά μέσα κατά τη διδασκαλία
- Να αξιοποιούν το λογισμικό που υπάρχει
- Να κάνουν τα μαθηματικά παιχνίδι ή να χρησιμοποιήσουν παιχνίδια κατά τη διδασκαλία. Έτσι το παιδί μαθαίνει παίζοντας και διασκεδάζοντας.
Κοινωνικός/συναισθηματικός τομέας – συμπεριφορά
- ευχάριστη και φιλική συμπεριφορά προς τους άλλους ανθρώπους
- ιδιαίτερα ευαίσθητα στην αποτυχία και την κριτική. Μερικές φορές εκδηλώνουν ανάρμοστη συμπεριφορά ή αδιαφορία κάτω από πίεση.
- συχνά χρησιμοποιούν “στρατηγικές αποφυγής” για να απαλλαγούν από μια δραστηριότητα.
- εμφανίζουν προβλήματα συμπεριφοράς λόγω των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν στον τομέα της μνήμης, της προσοχής, της γλώσσας, της κινητικότητας κοκ
Αντιμετώπιση των προβλημάτων συμπεριφοράς
- Οι κανόνες που βάζετε θα πρέπει να είναι απλοί, κατανοητοί, ξεκάθαροι και να εφαρμόζονται από όλα τα άτομα που εμπλέκονται με το παιδί με συστηματικό τρόπο.
- Δίνονται απλές, σύντομες, κατανοητές οδηγίες (αν το παιδί δυσκολεύεται πολύ, μπορεί να χρησιμοποιούνται και σχετικά οπτικά βοηθήματα).
- Η αρνητική /προβληματική συμπεριφορά του παιδιού θα πρέπει να αναλύεται για να εντοπίζονται πιθανές αιτίες (πχ φόβος αποτυχίας, έργο με μεγάλο βαθμό δυσκολίας ή μεγάλη χρονική διάρκεια, προσπάθεια προσέλκυσης της προσοχής, μίμηση λανθασμένων προτύπων).
- Πολύ βασικό είναι το παιδί να έχει έπαινο, ανταμοιβές και την προσοχή μας όταν συμπεριφέρεται με επιθυμητό και κοινωνικά κατάλληλο τρόπο. Σε περίπτωση που αγνοούμε τις θετικές συμπεριφορές του (και το ίδιο το παιδί όταν τις εκδηλώνει) μειώνεται η πιθανότητα να τις ξαναεμφανίσει.
Διαβάστε σχετικά
Επιμέλεια
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου