Η Μαρία Τοπάλη και η Νίκη Κωνσταντίνου- Σγουρού συζητούν και διαφωνούν για το βιβλίο της Lidia Branković,Το ξενοδοχείο των συναισθημάτων, μετάφραση: Τζέμα Δεσύλλα, Εκδόσεις Διόπτρα, 2024.Η συζήτηση εγείρει γενικότερα ζητήματα σχετικά με το τι σημαίνει γράφω ένα βιβλίο για παιδιά (παιδικό το λένε άλλοι) που αφορά αφηρημένες έννοιες και ενίοτε δεν έχει μια συγκεκριμένη ιστορία με αρχή, μέση και τέλος.
Η Νίκη στη Μαρία:
-Κυρία, εγώ με την αδερφή μου φτιάχνουμε ένα ξενοδοχείο για συναισθήματα και όταν το τελειώσουμε, θα το φέρω στο σχολείο.
-Ένα τι;
-Κυρία, είναι από ένα βιβλίο που διαβάζουμε το απόγευμα.
Ο Κ πάει στην πρώτη δημοτικού και συχνά έρχεται με ενθουσιασμό να μου πει για διάφορα πράγματα που θέλει να φτιάξει ή που βρήκε στην αυλή. Πράγματι μερικές μέρες μετά εμφάνισε στην τάξη κάτι χάρτινες φιγούρες που είχε φτιάξει μόνος του, πολύ αφηρημένες, με διάφορα χρώματα. Όταν τον ρώτησα τι είναι, μου απάντησε «είναι συναισθήματα» – σχεδόν κλείνοντάς μου το μάτι εννοώντας «είναι τα συναισθήματα που σας έλεγα». Η φράση «ξενοδοχείο για συναισθήματα», παρόλο που ίσως μοιάζει παράξενη, δεν μου είχε κάνει ιδιαίτερη εντύπωση. Τον τελευταίο καιρό νιώθω πως έχουν εμφανιστεί διάφορα βιβλία που προσωποποιούν τα συναισθήματα, τα βάζουν να υπάρχουν και να κάνουν πράγματα. Έχω μαζέψει μια συλλογή από βιβλία που μιλάνε για τη λύπη, για το γκρι σύννεφο που αυτή μπορεί να γίνει και την ανακούφιση που φέρνει η αναγνώρισή της. Αυθαίρετα θα πω πως η τάση αυτή ξεκίνησε από την καταπληκτική ταινία της Pixar Τα μυαλά που κουβαλάς (Inside Out, 2015). Πρόκειται για μια πολύ έξυπνη απεικόνιση του τι συμβαίνει μέσα στο μυαλό ενός μικρού κοριτσιού. Παρακολουθούμε τη Χαρά, τη Λύπη, τον Θυμό, τον Φόβο και την Αηδία ως μικρά ανθρωπάκια να προσπαθούν να πάρουν τον έλεγχο στο εγκεφαλικό πιλοτήριο και το κορίτσι να υπακούει στις διαθέσεις των συναισθημάτων του. Αλλά μάλλον μίλησα αρκετά για την ταινία και δεν έχω πει τίποτα για το βιβλίο, το οποίο μετά την άτυπη σύσταση από τον Κ, ήρθε στα χέρια μου.
Στο ξενοδοχείο των συναισθημάτων πάντως συμβαίνει κάτι παρόμοιο. Το κορίτσι-πρωταγωνίστρια είναι η διευθύντρια του ξενοδοχείου και τα συναισθήματα οι κάποτε ιδιόρρυθμοι ένοικοί του. Το καθένα έχει τις συνήθειές του και τις προτιμήσεις του, οι οποίες πρέπει να γίνουν αποδεκτές ώστε να εξασφαλιστεί η ομαλή συμβίωση των ενοίκων και η καλή λειτουργία του ξενοδοχείου-μυαλού. Βρήκα τη μεταφορά του ξενοδοχείου αρκετά πετυχημένη και την παρουσίαση των συναισθημάτων πλήρη. Μου άρεσε πολύ που λέει πως τα συναισθήματα αν τα αγνοήσεις μπορούν να αλλάξουν μορφή και εκτίμησα πως αναφέρεται σε δύο σημεία η ενοχή. Δίνεται πολύς χώρος και στο εύρος των θετικών συναισθημάτων και δεν μπαίνουν όλα κάτω από την ομπρέλα «χαρά» που πολύ συχνά επικαλούνται τα παιδιά. Με λίγα λόγια μοιάζει να είναι ένα καλό εργαλείο για να μιλήσεις για τα μέσα σου. Για να φτιάξεις ένα ξενοδοχείο και φιγούρες όπως ο μικρός Κ. Εξυπηρετεί άλλωστε και η εικονογράφηση: τα συναισθήματα, χαριτωμένα όχι ακριβώς ανθρωπόμορφα πλασματίνια που μοιάζουν σχεδόν ζυμαρένια, λεία και απαλά, φιλοξενούνται σε αυτό το πολύ κλασικό δυτικό ξενοδοχείο που θυμίζει τους δαιδαλώδεις διαδρόμους και την πολυτέλεια του Grand Budapest Hotel της ταινίας του Wes Anderson. Πολλές κινηματογραφικές αναφορές σήμερα – τι λες να σημαίνει αυτό; Περιμένω τη γνώμη σου κυρίως γιατί δεν τόλμησα να σχολιάσω το λεξιλόγιο. Μήπως είναι πάλι κάπως μεγαλίστικο;
******
Η Μαρία στη Νίκη:
Ομολογώ πως ναι- αλλά βέβαια κι εσύ μου την είχες στημένη, με τον πιτσιρικά της πρώτης δημοτικού, για να απενεργοποιήσεις την αναμενόμενη ένστασή μου. Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή. Δεν βρήκα πως είναι «κάπως μεγαλίστικο». Σκέφτηκα, αμέσως είναι η αλήθεια, πως είναι ένα βιβλίο που, με απλό τρόπο, αναπαριστά με εικόνες και συνοψίζει με μια στοιχειώδη αφήγηση, που θυμίζει παραμύθι, τα ψυχολογικά προβλήματα που έχουν καταστεί συνειδητά σε ένα ενήλικο ή περίπου ενήλικο άτομο στη διάρκεια θεραπείας ή μετά από αυτήν. Είναι μια έξυπνη παραβολή.
Να φέρω παραδείγματα; «Όταν στο ξενοδοχείο μένουν πολλά συναισθήματα και το καθένα απαιτεί κάτι διαφορετικό, τότε εμφανίζεται στην πόρτα το Άγχος. Το Άγχος αλλάζει συνέχεια μορφή. Κάποιες φορές μοιάζει με τον Φόβο και κάποιες άλλες με την Ενοχή.» Η εικονογράφηση στο συγκεκριμένο δισέλιδο είναι όπως και στο σύνολο του βιβλίου ευφυής: μια θεατρική σκηνή, και πάνω της φωτισμένα τα αντικρουόμενα συναισθήματα. Επιτυχημένο; Σαν ενήλικη, και μάλιστα σαν ενήλικη που έχει υποβληθεί για πολλά χρόνια και κατ΄ επανάληψη σε διαδικασία θεραπείας, την οποία αξιολογώ μόνο θετικά, διάβασα το βιβλίο με ενδιαφέρον και με συγκίνηση. Στο δισέλιδο που περιέγραψα πιο πάνω, αλλά και σε άλλα σημεία, ένιωσα και συγκίνηση, και ανακούφιση, ως κατεξοχήν αγχωτικό άτομο. Τώρα, το ότι υπάρχει πλέον μια ολόκληρη συγγραφική-εκδοτική «σχολή», που την κάθε απλή και εικονογραφημένη αφήγηση την βαφτίζει «παιδική», παραδέχομαι ότι δεν με έχει πείσει.
Να σου πω τι σκέφτομαι. Σκέφτομαι ότι για χιλιάδες χρόνια οι κοινωνίες δεν αναγνώριζαν τα παιδιά ως ξεχωριστά άτομα με ιδιαιτερότητες και αντίστοιχα δικαιώματα. Εδώ και κάποιες δεκαετίες, ήδη από τον 19ο αιώνα, σε ένα μέρος τουλάχιστον αυτού του πολύ άδικου πλανήτη, προσπαθούμε να δούμε τα παιδιά ως υποκείμενα ιδιαίτερων δικαιωμάτων. Και υπάρχει και ένας ολόκληρος πολιτισμός που υποτίθεται ότι απευθύνεται σε αυτά: λογοτεχνία για παιδιά, μουσική για παιδιά, ταινίες για παιδιά. Τα τελευταία χρόνια, με αυτά τα υπερ-σοφιστικέ βιβλία, που ουσιαστικά αρνούνται το «στόρυ» και επιλέγουν να μιλήσουν με παραβολές για αφηρημένες έννοιες όπως είναι τα συναισθήματα, μου φαίνεται ότι ερχόμαστε από την πίσω πόρτα για να ξανα-αρνηθούμε στα παιδιά αυτό που πρόσφατα και εν μέρει μόνο κατακτήθηκε. Τα θέλουμε πάση θυσία μεγάλα ή έστω μικρομέγαλα
Θα μου πεις, δεν πρέπει να μιλάμε στα παιδιά για δύσκολα ζητήματα; Πχ. για ψυχικές νόσους ή διαταραχές; Ασφαλώς ναι. Αλλά λέγοντάς τα αυτά, έρχονται στο μυαλό μου – τ’ ορκίζομαι, έρχονται οι σκέψεις πριν «σκεφτώ» – οι ακόλουθοι στίχοι του Σεφέρη: «Κι αν σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές/ είναι γιατί τ’ ακούς γλυκότερα,/ κι η φρίκη δεν κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή/ γιατί είναι αμίλητη και προχωράει·/» [Τελευταίος σταθμός]. Είμαι παλαιάς σχολής; Δεν έχω συμβιβαστεί καθόλου με την ιδέα της κρυμμένης πίσω από διάφορα προσχήματα κατάργησης της τέχνης- εν προκειμένω της λογοτεχνίας.
Θυμάμαι εκείνο το καταπληκτικό βιβλίο που είχαμε συζητήσει άλλοτε, την «Προφητεία της Μπέατρις», που χτίζει μια ολόκληρη περιπέτεια για να μιλήσει για τη θλίψη και για άλλα δεινά. Νομίζω ότι αυτό που συζητάμε τώρα, ενώ έχει σίγουρα τις ποιότητες που επισημαίνεις και τις καλές προθέσεις που εγώ διακρίνω, επιλέγει την «ευκολία» του να μην λέει καμία ιστορία. Δεν είμαι έτοιμη να υποχωρήσω, καθώς βλέπεις.
Ναι, αλλά το πρωτάκι που ήρθε και σου είπε ότι φτιάχνει ξενοδοχείο για συναισθήματα; Κοίτα. Μην το πάρεις άσχημα. Τα παιδιά είναι πολύ προσαρμοστικά πλάσματα. Ειδικά αν υπάρχει μια αδερφή – μεγαλύτερη να υποθέσω; – που παρακινεί τον μικρό Κ να κάνει το ένα και το άλλο. Εξάλλου, για χιλιάδες χρόνια ζούσαν και προσπαθούσαν να είναι παιδιά, σε κόσμους που τους αρνούνταν την παιδικότητα, αυτό δε λέγαμε πιο πριν; Και η εικαστική πλευρά του συγκεκριμένου βιβλίου είναι πραγματικά δυνατή. Αν ίσως η συγγραφέας είχε φτιάξει ένα αληθινό στόρυ με ξενοδοχείο, αν υπήρχε πχ. το Άγχος σαν πρόσωπο από την αρχή μέχρι το τέλος, κι αν μπορούσαμε να δούμε και να προσωποποιήσουμε κάπως την «ξενοδόχο», θα το είχα σεβαστεί περισσότερο. Φέρνω στο νου μου ένα βιβλίο που είχαμε αγαπήσει πολύ ένα αλλοτινό μικρό κοριτσάκι και εγώ, πριν κάμποσα χρόνια: «Ο μεγάλος θυμός» της Mireille d´Allancé, (εκδόσεις Ηλίβατον, 2011). Αλλά, ακριβώς, εδώ είχαμε τον Μάριο και είχαμε και αυτή την τεράστια κόκκινη μαϊμού, τον Μεγάλο Θυμό. Άλλο πράγμα. Άνω τελεία, γιατί υποψιάζομαι ότι στα θέματα αυτά θα επανέλθουμε· <3
Πηγή: oanagnostis
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου