Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες να προσεγγιστούν θεραπευτικά σπάνια γενετικά νοσήματα, που μέχρι σήμερα ήταν ανίατα και αργά ή γρήγορα οδηγούσαν στον θάνατο. Μία από αυτές τις παθήσεις είναι η Νωτιαία Μυϊκή Ατροφία (ΝΜΑ).
Η Νωτιαία Μυϊκή Ατροφία (ΝΜΑ) χαρακτηρίζεται από σοβαρή, επιδεινούμενη μυϊκή αδυναμία και ατροφία που οφείλεται σε εκφύλιση των προσθίων κεράτων του Νωτιαίου Μυελού και του κατώτερου εγκεφαλικού στελέχους. Πρόκειται για γενετική νόσο που οφείλεται στην έλλειψη παραγωγής της πρωτεΐνης SMN η οποία κωδικοποιείται κυρίως από το γονίδιο SMN1 και λιγότερο από το SMN2 που βρίσκονται στο χρωμόσωμα 5q13. Η συχνότητα της νόσου είναι ένα περιστατικό κάθε 10000 γεννήσεις. Ανάλογα με την ηλικία έναρξης των συμπτωμάτων, τη βαρύτητα και την εξέλιξη, ταξινομείται σε τρεις τύπους. Η ΝΜΑ τύπου Ι είναι η συχνότερη μορφή (45-50%), εκδηλώνεται μεταξύ 3ου και 6ου μήνα ζωής με γενικευμένη υποτονία και αδυναμία στήριξης κεφαλής, δυσκολία στη σίτιση και την αναπνοή και ο θάνατος επέρχεται μεταξύ πρώτου και δευτέρου έτους ζωής. Η ΝΜΑ τύπου ΙΙ αφορά στο 20-30% των ασθενών, εκδηλώνεται μεταξύ 8ου και 18ου μήνα ζωής και προσβάλλει κυρίως τα κάτω άκρα. Το παιδί θα καθίσει αλλά δεν θα περπατήσει ποτέ και θα παραμείνει καθηλωμένο σε αναπηρικό αμαξίδιο για το υπόλοιπο της ζωής του. Η ΝΜΑ τύπου ΙΙΙ εκδηλώνεται με συχνότητα 20-30% λίγο πριν την ηλικία των τριών ετών ως πρώιμη μορφή ή αργότερα ως όψιμη μορφή. Η βάδιση έχει κατακτηθεί αλλά υπάρχει δυσκολία κυρίως στη άνοδο σκάλας ή στην έγερση από την καθιστή θέση με συχνές πτώσεις και προοδευτική επιδείνωση.
Εξελίξεις στη θεραπεία της νωτιαίας μυικής ατροφίας
Η αντιμετώπιση της νόσου έως πρόσφατα γίνονταν με παρηγορητικές παρεμβάσεις όπως φυσικοθεραπείες, αναπνευστική και σιτιστική υποστήριξη και διορθωτικές ορθοπαιδικές επεμβάσεις. Σήμερα έχουμε στη διάθεση μας φάρμακα τα οποία έχουν τροποποιήσει σημαντικά την εξέλιξη όλων των τύπων της ΝΜΑ.
Το πρώτο που κυκλοφόρησε και πήρε έγκριση από τον FDA το 2016 και από τον EMA το 2017 οπότε άρχισε να χορηγείται και στη χώρα μας, είναι ένα αντιπληροφοριακό ολιγονουκλεοτίδιο (ASO), (δραστική ουσία Nusinersen) που αυξάνει την ποσότητα της πρωτεΐνης επιβίωσης του κινητικού νευρώνα (SMN). Χορηγείται ενδοραχιαία και υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 10.000 ασθενείς έχουν λάβει αυτή τη θεραπεία παγκοσμίως και περισσότεροι από 100 στη χώρα μας. Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά. Ασθενείς με ΝΜΑ τύπου Ι επιβιώνουν, αποφεύγονται επιπλοκές από το αναπνευστικό και αρκετοί ασθενείς που άρχισαν έγκαιρα τη θεραπεία ορθοστάτησαν. Στην τύπου ΙΙ η βάδιση είναι στόχος που επιτυγχάνεται και στην τύπου ΙΙΙ αποφεύγεται η επιδείνωση με αρκετού βαθμού βελτίωση. Δεν έχουν παρατηρηθεί σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες και είναι καλά ανεκτό από τους ασθενείς.
Μία δεύτερη θεραπεία (δραστική ουσία Onasemnogene abeparvovec) εγκρίθηκε από τον FDA τον Μάιο του 2019 και παγκοσμίως την έχουν λάβει περισσότεροι από 1200 ασθενείς, ενώ στη χώρα μας έως σήμερα έχει χορηγηθεί σε δέκα ασθενείς. Περιέχει ένα λειτουργικό αντίγραφο του γονιδίου SMN1 παρέχοντας στον οργανισμό τη δυνατότητα να παράγει επαρκείς ποσότητες της πρωτεΐνης SMN αποκαθιστώντας έτσι τη νευρική λειτουργία. Ενδείκνυται για την ΝΜΑ τύπου Ι και σε κάποιες περιπτώσεις για την τύπου ΙΙ. Η χορήγηση γίνεται σε νοσοκομείο από ομάδα με εμπειρία στη διαχείριση της Νωτιαίας Μυϊκής Ατροφίας και τη χρήση του φαρμάκου, εφάπαξ ενδοφλεβίως με στάγδην χορήγηση εντός μιας περίπου ώρας, αφού έχει γίνει η σχετική προετοιμασία και ακολουθεί η ανάλογη παρακολούθηση. Σημαντικό είναι να χορηγηθεί όσο το δυνατόν νωρίτερα.
Μία ακόμη θεραπεία (βασική δραστική Risdiplam) εγκρίθηκε από τον FDA τον Αύγουστο 2020 και από τον EMA τον Μάρτιο 2021 για ασθενείς άνω των 2 μηνών με διάγνωση Νωτιαίας Μυϊκής Ατροφίας Τύπου 1, 2 και 3. Πρόκειται για παράγωγο της πυριδαζίνης που τροποποιεί το μάτισμα του SMN2 m-RNA με αποτέλεσμα την αύξηση της συγκέντρωσης της λειτουργικής πρωτεΐνης SMN. Το φάρμακο χορηγείται από το στόμα καθημερινά. Παγκοσμίως υπολογίζεται ότι από την αρχή της μελέτης βρίσκονται σε θεραπεία περίπου 1000 ασθενείς, ενώ στη χώρα μας δύο παιδιά και περισσότεροι ενήλικοι από όλους τους τύπους της νόσου. Είναι ακόμη νωρίς για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα και αναμένονται νέες μελέτες από την ευρύτερη χρήση του φαρμάκου.
Η φαρμακευτική αντιμετώπιση της ΝΜΑ που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια δεν αποτελεί ριζική αντιμετώπιση της νόσου και δεν φέρει πλήρη αποκατάσταση στους ασθενείς, έχει όμως τροποποιήσει σημαντικά την εξέλιξη τους. Αποφεύγεται πλέον ο θάνατος και βελτιώνεται η ποιότητα ζωής, αποφεύγονται σημαντικές επιπλοκές από το αναπνευστικό και το πεπτικό σύστημα. Βελτιώνεται η κινητικότητα, και κατακτάται ακόμη και η βάδιση. Για το λόγο αυτό είναι σημαντική η πρώιμη διάγνωση ακόμη και αμέσως μετά τη γέννηση, για άμεση έναρξη θεραπείας. Η ανακάλυψη των φαρμάκων αυτών, πλην των ευεργετικών για τους ασθενείς αποτελεσμάτων που περιγράφηκαν, έχει ανοίξει το παράθυρο για ανακάλυψη δραστικότερων και αποτελεσματικότερων θεραπειών.
Γράφει ο Δρ. Χάρης Ι. Κότσαλης, Νευρολόγος – Παιδονευρολόγος, Διευθυντής Νευρολογικής Κλινικής Γ. Νοσοκομείο Παίδων Πεντέλης
Πηγή: capital
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου