Οι εκπαιδευτικοί συναντούν μοναδικές προκλήσεις όταν καλούνται να διδάξουν σε παιδιά με Σύνδρομο Williams. Ωστόσο, μόλις μάθουν και συνειδητοποιήσουν το προφίλ της συγκεκριμένης ομάδας παιδιών, είναι σε θέση πια να παρέμβουν αποτελεσματικά.
Συνδέοντας το γνωστικό προφίλ των παιδιών με Σύνδρομο Williams με εκπαιδευτικές στρατηγικές.
Στα παιδιά σχολικής ηλικίας
Δυνατά σημεία: Κοινωνική φύση, εκφραστικό λεξιλόγιο, μακρόχρονη μνήμη για πληροφορίες, βραχύχρονη και μακρόχρονη ακουστική μνήμη, υπερακουσία (και θετικά και αρνητικά – βοηθά με τα φωνήματα αλλά είναι επώδυνο γιατί προκαλεί έντονη ανησυχία για κάποιους θορύβους).
Αδυναμίες: δυσκολίες συγκέντρωσης (συχνά διασπάται η προσοχή τους αλλά δεν είναι απαραιτήτα υπερκινητικά), οπτικο-χωρικές και οπτικο–κινητικές δυσκολίες ενσωμάτωσης, ελλείψεις στην οπτική μνήμη, δυσκολία στις αφηρημένες έννοιες και αφηρημένο συλλογισμό/σκέψη, επιμονή σε «αγαπημένα θέματα».
Τα παιδιά με Σύνδρομο Williams έχουν μεγαλύτερη δυσκολία στην επεξεργασία μη λεκτικών πληροφοριών (σε σύγκριση με την επεξεργασία λεκτικών πληροφοριών). Όταν τους χορηγείται το WISC συγκεντρώνουν χαμηλότερη βαθμολογία στο μη λεκτικό κομμάτι και υψηλότερη βαθμολογία στις λεκτικές δοκιμασίες.
Το εύρος των βαθμολογιών στις διάφορες δοκιμασίες του WISC ποικίλει αρκετά, στοιχείο που τείνει να αποδυναμώνει την προβλεπτική αξία οποιουδήποτε μέσου όρου Δείκτη Νοημοσύνης. Γενικά, ο Αμερικανικός Σύλλογος για το Σύνδρομο Williams δεν προτείνει την χρήση του WISC για τον υπολογισμό του Δείκτη Νοημοσύνης, το οποίο απλά δείχνει τη μεγάλη διαφορά μεταξύ λεκτικής και μη λεκτικής ικανότητας που παρουσιάζει το γνωστικό προφίλ των ατόμων με Σύνδρομο Williams.
Υπάρχει ένα γενετικό πεδίο έρευνας γνωστό και ως μη λεκτικές μαθησιακές δυσκολίες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, εκπαιδευτές και κλινικού ψυχολόγοι βλέπουν πολλούς διαφορετικούς υποτύπους, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν χαρακτηριστικά που επικαλύπτονται. Υπάρχει η κοινή αποδόχή ότι, προκειμένου να υπάρχουν μη λεκτικές μαθησιακές δυσκολίες, θα πρέπει να υπάρχει μια σημαντική ασυμφωνία μεταξύ των λεκτικών και μη λεκτικών δοκιμασιών του WISC.
Τα παιδιά με Σύνδρομο Williams έχουν αρκετά σημαντικά κοινά χαρακτηριστικά με τα παιδιά που έχουν διαγνωστεί ότι έχουν μη λεκτικές μαθησιακές δυσκολίες. Και οι δύο ομάδες παιδιών έχουν δυσκολίες στις χωρικές σχέσεις (δυσκολίες που οδηγούν σε προβλήματα γραφής μέσα στην τάξη). Έχουν δυσκολίες στα μαθηματικά, στοιχείο που έχει επίσης ρίζα στις χωρικές δυσκολίες τους, και σχετίζονται επίσης με την αδυναμία στην αφηρημένη σκέψη. Τα πάνε πολύ καλά στην ανάγνωση, στοιχείο που σχετίζεται με τις αυξημένες ικανότητές τους στο λεκτικό τομέα. Τα πάνε καλύτερα στα χαμηλότερου επιπέδου έργα ανάγνωσης όπως πχ η αναγνώριση λέξεων και φωνημάτων σε σύγκριση με τα έργα που απαιτούν κατανόηση (έργα που απαιτούν και αφηρημένη σκέψη και γενικά την ικανότητα να πηγαίνουν από το μέρος στο όλο. Η κατανόηση απαιτεί επίσης από τον αναγνώστη να είναι σε θέση να κατανοεί σημασιολογικές σχέσεις μεταξύ των λέξεων και να είναι ικανός να κάνει εικασίες.
Διαφορές εμφανίζονται στον τομέα των προσωπικοτήτων. Τα παιδιά με Σύνδρομο Williams είναι πολύ κοινωνικά και εξωστρεφή. Τα παιδιά με μη λεκτικές μαθησιακές δυσκολίες τείνουν να είναι ντροπαλά και αποτραβηγμένα, παρά το γεγονός ότι όταν είναι πολύ μικρά σε ηλικία περιγράφονται ως ιδιαίτερα ομιλητικά και φιλικά. Και οι δύο ομάδες παιδιών, ωστόσο, έχουν δυσκολίες στη σύναψη και διατήρηση κοινωνικών σχέσεων, στοιχείο που φαίνεται να οφείλεται μερικώς στην αδυναμία τους να ερμηνεύουν τις μη λεκτικές ενδείξεις, με αποτέλεσμα να ανταποκρίνονται με μη αποδεκτό κοινωνικά τρόπο στις κοινωνικές τους αλληπεπιδράσεις.
Η μη λεκτική λειτουργία από γνωστική άποψη περιλαμβάνει οπτική επεξεργασία και αντίληψη. Το άτομο δεν σχηματίζει εύκολα οπτικές εικόνες και δεν συνδέει καλά εικόνες (πχ από μνήμης). Παράλληλα, αντιλαμβάνεται τον κόσμο διαφορετικά από τα άτομα που έχουν άθικτη αντιληπτική ικανότητα. Κατά κάποιον τρόπο, η αντίληψη είναι η πιο χωρική άποψη πλευρά της γνωστικής λειτουργίας, πχ πηγαίνοντας από τα μέρη στο όλο, κατανοώντας την αιτία και τα αποτελέσματα. Έτσι, ένα παιδί με ελλείμματα στην συγκεκριμένη περιοχή τείνει να εστιάζει στις λεπτομέρειες (και να κολλάει σε αυτές) και αδυνατεί να συλλάβει τη συνολική εικόνα.
Οι άμεσες οδηγίες μπορεί να είναι βοηθητικές. Όπως υποδεικνύει και η ονομασία τους, περιλαμβάνουν την άμεση διδασκαλία κάθε πλευράς της δεξιότητας. Παράλληλα, εμπλέκεται ο μαθητής με λεκτικό τρόπο, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ενεργητική συμμετοχή του στη διαδικασία. Τα προγράμματα άμεσων οδηγιών έχουν διαδοχική φύση και εξελίσσονται σε συγκεκριμένα στάδια μέχρι να κατακτηθούν πλήρως οι δεξιότητες – στόχοι.
Το πιο κοινό στοιχείο όλων αυτών των θεραπευτικών παρεμβάσεων που περιγράφονται στις μη λεκτικές μαθησιακές δυσκολίες είναι η χρήση της λεκτικής διαμεσολάβησης και λεκτικής αυτοκαθοδήγησης για την ανάλυση και οργάνωση των πληροφοριών προκειμένου να πραγματοποιηθεί το έργο. Αυτό σημαίνει ότι το παιδί πρέπει να διδαχθεί μέσω άμεσων οδηγιών, πώς να μιλάει στον εαυτό του κατά τα διάφορα βήματα, προκειμένου να τα ολοκληρώνει με επιτυχία, φτάνοντας στην ολοκλήρωση του έργου. Αυτή η έννοια/ αυτή η τακτική μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της κατανόησης κειμένου, την ανάπτυξη του λεξιλογίου, την κατανόηση κατά την ανάγνωση και τις κοινωνικές δεξιότητας. Καθώς η γραφή περιλαμβάνει δύσκολες γνωστικές διεργασίες που απαιτούν ανάπτυξη ιδεών, οργάνωση και την ικανότητα να πηγαίνει κανείς από το μέρος στο όλο, βελτιώνεται σημαντικά με την προσέγγιση της λεκτικής μεσολάβησης. Η γραφή μπορεί επίσης και να διδαχθεί με αυτό τον τρόπο στα μικρά παιδιά.
Παρακάτω παραθέτουμε μερικές στρατηγικές που θεωρούνται κατάλληλες για τη διδασκαλία παιδιών με μη λεκτικές μαθησιακές δυσκολίες. Καθώς τα άτομα με Σύνδρομο Williams παρουσιάζουν παρόμοια χαρακτηριστικά, οι ίδιες στρατηγικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε αυτά.
Κατανόηση κατά την ανάγνωση
- Βεβαιωθείτε ότι οι δεξιότητες αποκωδικοποίησης έχουν κατακτηθεί πρώτα (οι μαθητές θα πρέπει να είναι σε θέση να διαβάζουν λέξεις σωστά πριν αρχίσουν να κατανοούν την σημασία τους). Τυπικά ένα πρόγραμμα ανάγνωσης βασισμένο σε φωνήματα είναι πιο αποτελεσματικό.
- Καλλιεργήστε τις δεξιότητες κατανόησης κατά την ανάγνωση άμεσα, πχ κάνοντας αναφορές, συμπερασματικά σχόλια, κατανοώντας αιτίες και αποτελέσματα.
- Βοηθήστε το άτομο να αναπτύξει τεχνικές όπου θα υποβάλλει ερωτήσεις στον εαυτό του προκειμένου να παρακολουθεί την κατανόησή του.
- Διδάξτε τους μαθητές σας να αλληλεπιδρούν με το κείμενο.
- Να ενθαρρύνετε τη λεκτικοποίηση των στρατηγικών προκειμένου να καταφέρουν οι μαθητές να εσωτερικεύσουν τις στρατηγικές κατανόησης (ποιος, τι, γιατί, πού, πότε κτλ).
- Διδάξτε την οργάνωση και την δομή των παραγράφων.
- Διδάξτε λέξεις κλειδιά που λειτουργούν για μεταβάσεις.
Ανάπτυξη λεξιλογίου
- Να κάνετε συγκεκριμένες συνδέσεις για άγνωστες λέξεις όποτε μπορείτε.
- Να είστε «παιδοκεντρικοί» πχ να χρησιμοποιείτε λέξεις που συναντούν όταν διαβάζουν, να τους δίνετε τους ορισμούς από λέξεις που θέλουν να μάθουν, να δουλεύετε ξεκινώντας από γνωστές λέξεις και πράγματα που τα παιδιά κατανοούν ήδη.
- Να ενθαρρύνετε τους μαθητές να λεκτικοποιούν και να παραφράζουν τα όσα έχουν κατανοήσει.
- Να δουλεύετε στοχεύοντας σε μια εις βάθος κατανόηση και όχι σε μια επιφανειακή θεώρηση των πραγμάτων.
- Να συνδέετε τις λέξεις με σημασιολογικές κατηγορίες που έχουν νόημα.
- Να διδάσκετε τις πολλαπλές σημασίες των λέξεων.
- Να δημιουργείτε σημασιολογικούς χάρτες ή βίντεο.
- Να υπογραμμίζετε μορφολογικούς κανόνες και πρότυπα, να διδάσκετε άμεσα προθέματα, ρίζες, καταλήξεις.
Γραφή
- Να παρέχετε σύντομες καθημερινές ευκαιρίες για εξάσκηση προκειμένου να βελτιωθεί ο ρυθμός του τρόπου γραφής και το πόσο ευανάγνωστος είναι.
- Να διδάσκετε τους μαθητές τρόπους να καθοδηγούν προφορικά τον εαυτό τους σε αυτές τις πρακτικές.
- Να διδάσκετε την στάση του σώματος, την θέση του χεριού και του χαρτιού, τον τρόπο πιασίματος του μολυβιού και την κατεύθυνση κίνησης του χεριού για το σχηματισμό των γραμμάτων.
- Να διδάσκετε χρήση πληκτρολογίου και δεξιότητες επεξεργασίας κειμένου στους μαθητές από μικρή ηλικία.
- Να εστιάζετε σε μια πλευρά της γραφής κάθε φορά (πχ γράψιμο, επιμέλεια κειμένου).
- Να έχετε προσδοκίες για τον ρυθμό και την ποιότητα των γραπτών κειμένων σύμφωνα πάντα με τις δεξιότητες που επιδεικνύει ο κάθε μαθητής.
- Να διδάσκετε λέξεις μετάβασης.
- Να διδάσκετε πρότυπα οργάνωσης για τη γραφή παραγράφων αρχικά και στη συνέχεια για πιο μεγάλα κείμενα, όπως πχ εκθέσεις.
- Να παρέχετε ένα σκοπό και μια δομή για τη γραφή.
Ακολουθώντας αυτές τις αρχές, χρησιμοποιούμε τα δυνατά σημεία του μαθητή στο γνωστικό τομέα για να περιορίσουμε τις δυσκολίες που έχει στην επεξεργασία μη λεκτικών πληροφοριών. Τελικός στόχος μας είναι να εσωτερικεύει τη διαδικασία και να γίνει αυτόνομος, τόσο στην ανάγνωση – γραφή, όσο και στην αυτοαξιολόγηση – αυτοδιόρθωση.
Απόδοση του άρθρου Educational Strategies της Williams Syndrome Association
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός - Νηπιαγωγός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου