Σύνδρομο Down και κώφωση στη βρεφική και παιδική ηλικία.

Πολλά παιδιά με σύνδρομο Down έχουν κάποιο βαθμό απώλειας ακοής. Συχνά αυτό προκαλείται από εκκριτική ωτίτιδα («κολλώδες αυτί», από συσσώρευση δηλαδή υγρού στο μέσο αυτί), αλλά μπορεί να υπάρχουν και άλλες αιτίες.

Νομίζω ότι το παιδί μου έχει απώλεια ακοής. Τι πρέπει να κάνω;

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε όσο το δυνατόν νωρίτερα αν ένα παιδί έχει βαρηκοϊα/κώφωση προκειμένου να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα και να μην επηρεαστεί αρνητικά η κοινωνική και γλωσσική ανάπτυξή του. 

Σε όλα τα παιδιά με σύνδρομο Down πρέπει να γίνεται τακτικά έλεγχος της ακοής τους. Αν το παιδί σας έχει ήδη διαγνωστεί με απώλεια ακοής, τότε ανάλογα με τον τύπο ή τον βαθμό κώφωσης πρέπει να ελέγχεται η ακοή του κάθε τρεις έως έξι μήνες όταν είναι μικρό. Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να υποβάλλονται σε έλεγχο ακοής κάθε χρόνο. Εάν πιστεύετε ότι η ακοή του παιδιού σας μπορεί να έχει αλλάξει μεταξύ των ραντεβού, μην περιμένετε το προκαθορισμένο ραντεβού σας και επισκεφθείτε άμεσα τον ΩΡΛ ή του ακουολόγο σας. 

Περίπου το 60-70% των παιδιών με σύνδρομο Down έχουν βαρηκοϊα αγωγιμότητας ( ο ήχος δηλαδή δεν μπορεί να περάσει σωστά στο εσωτερικό αυτί) που προκαλείται από εκκριτική ωτίτιδα.

Τα περισσότερα τυπικώς αναπτυσσόμενα παιδιά σταματούν να ταλαιπωρούνται από εκκριτικές ωτίτιδες στην ηλικία των 8 ετών. Ωστόσο, τα άτομα με σύνδρομο Down επειδή έχουν μικρές ευσταχιανές σάλπιγγες σε όλη τους τη ζωή, μπορεί να έχουν επαναλαμβανόμενα επεισόδια εκκριτικής ωτίτιδας μέχρι την ηλικία των 10 ετών ή και περισσότερο. 

Τρόποι αντιμετώπισης της εκκριτικής ωτίτιδας :

Είναι πολύ σημαντικό το παιδί σας να δέχεται εγκαίρως φαρμακευτική αγωγή για την εκκριτική ωτίτιδα. Ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του παιδιού σας και τον βαθμό απώλειας ακοής υπάρχουν διαφορετικές εναλλακτικές :

Α) Αντιβιοτικά, αντισταμινικά και αποσυμφορητικά φάρμακα :

Αν η εκκριτική ωτίτιδα προκαλείται από λοίμωξη του αυτιού ή επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις των αναπνευστικών οδών, ο γιατρός σας μπορεί να συνταγογραφήσει χαμηλή δόση αντιβιοτικών. Αυτό μπορεί να συνδυαστεί με ένα αποσυμφορητικό φάρμακο στεγνώσει το υγρό πι ογρήγορα. Η χρήση αποσυμφορητικών σταγόνων μύτης γενικά δεν συνιστάται, καθώς η μακροχρόνια χρήση τους μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική παραγωγή βλέννας. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία τα αντισταμινικά δεν είναι αποτελεσματικά στη θεραπεία της εκκριτικής ωτίτιδας σε παιδιά με σύνδρομο Down.

Β) Χειρουργική επέμβαση με σωληνίσκους αερισμού :

Οι σωληνίσκοι αερισμού είναι μικροσκοπικοί πλαστικοί σωλήνες που εισάγονται στο τύμπανο του αυτιού για βοηθούν τον αέρα να κυκλοφορεί στο μέσο αυτί και να αποτρέπεται η συσσώρευση υγρού. Εάν η εκκριτική ωτίτιδα δεν ανταποκρίνεται στα αντιβιοτικά γίνεται χειρουργική επέμβαση για την απομάκρυνση του υγρού από το μέσο αυτί και την τοποθέτηση σωληνίσκων.

Οι επεμβάσεις αυτές συνήθως είναι πολύ δύσκολες σε μικρά παιδιά με σύνδρομο Down, επειδή ο ακουστικός τους πόρος είναι πολύ στενός και δεν μπορεί να γίνει η επέμβαση. Σε αυτήν την περίπτωση, χρησιμοποιούνται ακουστικά βαρηκοΐας μέχρι να μεγαλώσει το παιδί και να μπορεί να πραγματοποιηθεί η επέμβαση για την τοποθέτηση σωληνίσκων αερισμού.

Στο 20% των τυπικώς αναπτυσσόμενων παιδιών που βάζουν δακτυλίους, επανέρχεται η εκκριτική ωτίτιδα. Στα παιδιά με σύνδρομο Down η πιθανότητα είναι πολύ μεγαλύτερη. Το υγρό είναι πιο κολλώδες και συχνά μπλοκάρει τους σωληνίσκους με αποτέλεσμα η βελτίωση της ακοής να είναι προσωρινή. Αυτό σημαίνει ότι ενδέχεται να πρέπει να μπουν και άλλοι σωληνίσκοι. 

Μπορούν να τοποθετηθούν σωληνίσκοι αερισμού στο αυτί τρεις φορές. Ωστόσο, δεν συνιστώνται επαναλαμβανόμενες επεμβάσεις, καθώς κάθε φορά που μπαίνει σωληνίσκος το τύμπανο τρυπιέται και όταν πέφτει μένει μια ουλή. Για αυτό τον λόγο υπάρχουν γιατροί ΩΡΛ που συνιστούν ακουστικά βαρηκοΐας ως θεραπεία στα παιδιά με Σύνδρομο Down. 

Μερικές φορές συνιστάται επίσης η αφαίρεση των αδενοειδών εκβλαστήσεων (σαρκώδη επιθέματα στο πίσω μέρος της περιοχής της μύτης και του λαιμού). Εάν οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις διευρυνθούν μπορεί να φράξουν τις ευσταχιανές σάλπιγγες. Η αφαίρεσή τους σημαίνει ότι η εκκριτική ωτίτιδα είναι λιγότερο πιθανό να επιστρέψει. 

Άλλα προβλήματα ακοής σε παιδιά με Σύνδρομο Down :

Το 10-15% των παιδιών με σύνδρομο Down έχουν νευροαισθητήρια κώφωση.

Είναι σημαντικό να προσέχετε τυχόν ζητήματα (εκτός από την εκκριτική ωτίτιδα) που μπορεί να επηρεάσουν την ακοή του παιδιού σας όπως:

Α) Κηρήθρα αυτιού

Το «κερί» του αυτιού είναι ένα κοινό πρόβλημα για τα παιδιά και τους ενήλικες με σύνδρομο Down επειδή φράζει εύκολα τους στενούς ακουστικούς πόρους και μπορεί να προκαλέσει δυσκολία στην ακοή. Για τα παιδιά που χρησιμοποιούν βοηθήματα ακοής, το κερί μπορεί να προκαλέσει ανατροφοδότηση (έναν θόρυβο σφυρίγματος). Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ωτικές σταγόνες για την αφαίρεση του κεριού, αλλά όταν ο ακουστικός πόρος είναι πολύ στενός, εύκολα φράζει περισσότερο από τον συνδυασμό των σταγόνων με το κερί. Είναι καλό να εξετάζει ο ΩΡΛ σας τα αυτιά του παιδιού κάθε 4-6 μήνες και να αφαιρεί το κερί όταν είναι αναγκαίο. 

Β)Υπερακουσία : 

Υπερακουσία είναι η ευαισθησία στο θόρυβο. Μελέτες έχουν δείξει ότι μερικά παιδιά με σύνδρομο Down είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στο θόρυβο. Αυτά τα παιδιά μπορεί να δυσκολεύονται όταν υπάρχει πολύς θόρυβος στο περιβάλλον. Εάν αυτό φαίνεται να είναι πρόβλημα, συζητήστε το με τον ακουολόγο του παιδιού σας.

Επικοινωνώντας με το παιδί με απώλεια ακοής και Σύνδρομο Down :

Η ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας που ταιριάζουν με τις ανάγκες του παιδιού και της οικογένειάς σας είναι πολύ σημαντική.

Όταν το παιδί σας είναι μωρό, μπορείτε να επικοινωνείτε χρησιμοποιώντας τις εκφράσεις του προσώπου, την γλώσσα του σώματος, τις χειρονομίες και τον τόνο φωνής σας για να δείξετε στο παιδί ότι είστε δίπλα του και ότι το αγαπάτε. Επειδή η ανάπτυξη του λόγου μπορεί να καθυστερήσει στα παιδιά με σύνδρομο Down, συνήθως είναι χρήσιμο για τις οικογένειες να μάθουν κάποια νοήματα για να βοηθήσουν το παιδί τους να επικοινωνήσει. 

Ανάλογα με την ηλικία, την ικανότητα και τον βαθμό βαρηκοϊας, τα παιδιά με σύνδρομο Down μπορεί να χρησιμοποιούν προφορική γλώσσα, Makaton (ένα γλωσσικό πρόγραμμα που χρησιμοποιεί σημεία και σύμβολα, που χρησιμοποιείται συχνά από άτομα με δυσκολίες επικοινωνίας και μάθησης), νοηματική γλώσσα ή συνδυασμό αυτών.

Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι η επιλογή για τον τρόπο επικοινωνίας που κάνετε στη βρεφική/ παιδική ηλικία δεν είναι απαραίτητο να μείνει ίδια σε όλη τη ζωή του παιδιού. Μπορεί να αλλάξει ανάλογα με τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν, τις ανάγκες του παιδιού και όσα μαθαίνετε. 

Βασικά στοιχεία ακουολογικού ελέγχου σε άτομα με Σύνδρομο Down. 

• Περισσότερο από το 50% των ατόμων με σύνδρομο Down έχουν σημαντική διαταραχή της ακοής που μπορεί να είναι ήπια, μέτρια, σοβαρή ή πολύ σοβαρή. Η νευροαισθητηριακή βαρηκοϊα ή η βαρηκοϊα αγωγιμότητας μπορεί εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. 
• Η βαρηκοΐα μπορεί να αντιμετωπιστεί με επιτυχία σε αυτόν τον πληθυσμό. 
• Η κύρια αιτία της βαρηκοϊας αγωγιμότητας στα άτομα με Σύνδρομο Down είναι η επίμονη μέση ωτίτιδα υγρό (κολλώδες αυτί), της οποίας η αιτιολογία και η ανταπόκριση στην παρέμβαση διαφέρουν από αυτήν του τυπικού πληθυσμού. 
• Όλα τα άτομα με Σύνδρομο Down ανεξαρτήτως ηλικίας θα πρέπει να έχουν γρήγορη πρόσβαση σε υπηρεσίες ακουολογικού ελέγχου. 
• Λόγω της αυξημένης συχνότητας συγγενούς νευροαισθητήριας βαρηκοϊας, τα νεογνά θα πρέπει να εξετάζονται στα πλαίσια στοχευμένων προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου ακοής νεογνών, όπου δεν υπάρχει ακόμη καθολικός έλεγχος ακοής νεογνών. Φυσικά, το γεγονός αυτό δεν αναιρεί την ανάγκη για συνεχή έλεγχο της ακοής του ατόμου. 
• Η καθοδήγηση των οικογενειών των παιδιών με Σύνδρομο Down θα πρέπει να περιλαμβάνει συζήτηση σχετικά με τα πιθανά προβλήματα ακοής και τη διαχείρισή τους.
• Όλα τα μωρά, ανεξάρτητα από τα προηγούμενα αποτελέσματα των προληπτικών ελέγχων ακοής, θα πρέπει να υποβάλλονται σε πλήρη ακουολογική αξιολόγηση μεταξύ του 6ου και του 10ου μήνα ζωής τους. 
• Ως εκ τούτου, στους 10 μήνες ζωής του παιδιού θα πρέπει να έχει διαπιστωθεί εάν έχει ή όχι κάποιο βαθμό μόνιμης απώλειας ακοής. Επίσης, θα πρέπει να έχει συμφωνηθεί ένα σαφές σχέδιο διαχείρισης της κατάστασης με τους γονείς και να παρέχεται η απαιτούμενη παρέμβαση. 
• Κατά το δεύτερο έτος ζωής (συνήθως γύρω στους 18 μήνες) όλα τα παιδιά – ανεξάρτητα από την προηγούμενη ακουστική τους κατάσταση – θα πρέπει να υποβάλλονται σε περαιτέρω ακουολογικό έλεγχο με τρόπο κατάλληλο για το επίπεδό και τις ανάγκες τους. Αυτό θα πρέπει να επαναλαμβάνεται τουλάχιστον ετησίως μέχρι την ηλικία των 5 ετών και στη συνέχεια δύο φορές τον χρόνο για όλη τους τη ζωή. Αν υπάρχουν προβλήματα ακοής οι ακουολογικοί έλεγχοι πρέπει να γίνονται με μεγαλύτερη συχνότητα. 
• Σε όλες τις ηλικίες τα άτομα με Σύνδρομο Down έχουν στενούς ακουστικούς πόρους και υπάρχει προδιάθεση για συσσώρευση κεριού, κάτι που μπορεί να επηρεάζει τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων και την ακοή τους. 
• Τα περισσότερα άτομα με Σύνδρομο Down είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε τυπικά τεστ (πχ τονική ή ομιλητική ακουομετρία) αρκεί να πραγματοποιούνται από άτομα με εμπειρία σε άτομα με μη τυπική ανάπτυξη. Πρέπει να χρησιμοποιούνται δοκιμασίες για το κατώφλι ακουστότητας κατάλληλες για την αναπτυξιακή ηλικία του εξεταζόμενου. 
• Λόγω της αυξημένης συχνότητας εμφάνισης νευροαισθητήριας βαρηκοϊας και βαρηκοϊας αγωγιμότητας , το ελεγχόμενο εύρος συχνοτήτων θα πρέπει να περιλαμβάνει τα 8000 Hz όποτε είναι εφικτό, καθώς αυτό μπορεί να αποτελεί έγκαιρη προειδοποίηση για επικείμενη νευροαισθητήρια κώφωση.
• Τα αποτελέσματα της εξέτασης με Ακουστικά Προκλητά Δυναμικά (ABR) σε άτομα με Σύνδρομο Down πρέπει να ερμηνεύονται με προσοχή.
• Όπως και στον γενικό πληθυσμό, όλα τα άτομα με προβλήματα ακοής θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε εξειδικευμένες υπηρεσίες υποστήριξης.
• Σε όλες τις ηλικίες πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στη θεραπεία των παθήσεων της μύτης και του αυτιού που περιλαμβάνουν υγρό. 
• Σε ενήλικες με το Σύνδρομο Down η αξιολόγηση της ακοής είναι απαραίτητη για τη διαφορική διάγνωση της κατάθλιψης και της άνοιας.

Με πληροφορίες από National Deaf Children’s Society και Down Syndrome Medical Interest Group

Ιωάννα Αγγέλου

Ειδική Παιδαγωγός (Παν. Θεσσαλίας)

Νηπιαγωγός (Α.Π.Θ.)

MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση