Με ποιον τρόπο μαθαίνουμε, τι συγκρατούμε στη μνήμη μας και άλλα συμπεράσματα από την ανάγνωση του βιβλίου του νευροεπιστήμονα Φρανθίσκο Μόρα.
«Η μάθηση είναι σήμερα μια διαδικασία που από πολύ νωρίς, ή μάλλον από υπερβολικά νωρίς, οδηγείται σε επίπεδα τόσο αφηρημένα και τόσο ιδιαζόντως διανοητικά και κοινωνικά που, κατά κάποιον τρόπο, έρχονται σε ρήξη με τις αδιάρρηκτες γενετικές και εξελικτικές ρίζες μας, με το απώτερο παρελθόν μας, κατά το οποίο η μάθηση και η απομνημόνευση γεννιόταν καθώς το παιδί έβλεπε το πολύχρωμο και άναρχο πέταγμα των πεταλούδων» – αυτά τα γράφει ο Ισπανός νευροεπιστήμονας Φρανθίσκο Μόρα στο βιβλίο του Νευροεκπαίδευση, που κυκλοφόρησε στα ελληνικά πρόσφατα από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Ο Μόρα είναι βασικός εκπρόσωπος αυτού του σχετικά νέου επιστημονικού κλάδου που αξιοποιεί τα ευρήματα από τους χώρους των νευροεπιστημών και της παιδαγωγικής (και της ψυχολογίας και της τεχνολογίας, έως έναν βαθμό) προς όφελος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Από τα πρώτα στοιχεία που κάνουν εντύπωση είναι το πάθος με το οποίο μιλάει για τη σημασία του «έξω». Γράφει για τα παιδιά που μεγαλώνουν ανάμεσα σε τοίχους, που γνωρίζουν την πραγματικότητα (ή κάποια πραγματικότητα) από βίντεο, σχολιάζει ότι πολλά παιδιά που ζουν σήμερα σε μεγαλουπόλεις δεν έχουν δει ποτέ τους αστέρια και, «όσο κι αν φαίνεται περίεργο, υπάρχουν επίσης παιδιά που δεν έχουν δει ποτέ τους μια “πραγματική” αγελάδα να βόσκει στο λιβάδι».
Η ΠΕΡΙΕΡΓΕΙΑ ΔΕΝ ΕΒΛΑΨΕ ΚΑΝΕΝΑΝ
Για τον Μόρα, η «ενέργεια που κινεί τον κόσμο» είναι η συγκίνηση, χωρίς την οποία δεν νοείται η διαδικασία της μάθησης ή της απομνημόνευσης – είναι κοινή λογική αυτό, το αντιλαμβανόμαστε όλοι σε πρακτικό επίπεδο. Ο Μόρα το επιβεβαιώνει και σε επίπεδο ανατομίας: «Ο μεσομεταιχμιακός εγκέφαλος και το στέλεχος του εγκεφάλου […] είναι οι δύο μεγάλες εγκεφαλικές περιοχές οι οποίες στεγάζουν, κατεξοχήν, τα νευρωνικά κυκλώματα που κωδικοποιούν τις συγκινήσεις. Είναι κυκλώματα τα οποία, όσο είμαστε ξύπνιοι, είναι πάντοτε ενεργά, σε επιφυλακή, και μας βοηθούν να διακρίνουμε τα σημαντικά για την επιβίωσή μας ερεθίσματα». Χάρη στη συγκίνηση, καταλήγει, ενεργοποιείται η περιέργεια, μια κατάσταση κομβική στη διαδικασία της μάθησης. Αναφέρει τα ευρήματα μιας μελέτης που έδειξε ότι η περιέργεια ενεργοποιεί περιοχές του εγκεφάλου που συνδέονται με την ευχαρίστηση και συγχρόνως με τα «νευρωνικά υποστρώματα» της μάθησης και της μνήμης. Φαντάζομαι ότι ένας εκπαιδευτικός το γνωρίζει πολύ καλά στην πράξη· όσο καταρτισμένος κι αν είναι στο αντικείμενο που διδάσκει, δεν θα μπορέσει να το μεταδώσει αν δεν κεντρίσει με κάποιον τρόπο το ενδιαφέρον των παιδιών, αν δεν τα κάνει να νιώσουν περιέργεια.
ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΓΑΖΕΛΕΣ
«Όταν γεννιέται κανείς, η διαδικασία της μάθησης είναι ο πρώτος εγκεφαλικός μηχανισμός που ενεργοποιείται προκειμένου το ον να προσαρμοστεί στο περιβάλλον», γράφει ο Μόρα και φέρνει το παράδειγμα της γαζέλας, οι εγγενείς γενετικοί μηχανισμοί της οποίας της επιτρέπουν μέσα στα πρώτα 15 λεπτά της ζωής της να αρχίσει να τρέχει γύρω από τη μητέρα της. Οι δικοί μας μηχανισμοί είναι διαφορετικοί, ωστόσο η διαδικασία της μάθησης είναι ίδια, αφού ενεργοποιείται μέσα από το παιχνίδι. Ο Μόρα το θέτει με έναν πολύ κατανοητό τρόπο: «Όλα τα παιδιά βιώνουν μια ανάγκη (να μάθουν) που τα ωθεί στο παιχνίδι, γιατί αυτό τούς προκαλεί ευχαρίστηση. Η ευχαρίστηση είναι ο υπέρτατος μηχανισμός μέσω του οποίου μεταμφιέζεται η διαδικασία της μάθησης και ωθεί το παιδί να πετύχει τους στόχους που του έχει θέσει η φύση, όπως η πείνα το ωθεί να φάει». Το βιβλίο είναι γεμάτο συμπεράσματα που, υποθέτω, ο μέσος αναγνώστης θα νιώσει ότι τα είχε ήδη σκεφτεί (αλλά δεν ήξερε πόση βαρύτητα είχαν) και καινούργια που απαντούν σε βασικές απορίες – όπως η μικρή φράση που λειτουργεί ως υπότιτλος της έκδοσης: «μαθαίνουμε μόνο ό,τι αγαπάμε».
Αθως Δημουλάς
Πηγή: Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου