Η ψυχική υγεία παιδιών και εφήβων (ΨΥΠΕ) αποτελεί ένα πολύ σοβαρό θέμα δημόσιας υγείας. Οι αποκλίσεις της είναι ένα συχνό (10 - 20% πληθυσμού), σύνθετο και σημαντικό πρόβλημα εξαιτίας των σοβαρών επιπτώσεων που μπορεί να επιφέρουν, π.χ., ψυχικός πόνος, ελλειμματική λειτουργικότητα του παιδιού ή εφήβου, ψυχολογική και οικονομική επιβάρυνση των οικογενειών και του κράτους. Oι οικονομικές επιπτώσεις αφορούν πολλούς τομείς: εργασία (απώλεια παραγωγικότητας), εκπαίδευση, υγεία, πρόνοια και δικαιοσύνη. Το συνολικό κόστος τριών ψυχικών διαταραχών (ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητας, διαγωγής και φάσματος αυτισμού) στην Ευρώπη εκτιμήθηκε στα 21,3 δισ. ευρώ ετησίως (2010), ενώ στις ΗΠΑ ήταν 247 δισ. δολάρια ετησίως (1995 - 2007), για όλες τις διαταραχές. Επιπλέον, αν οι ψυχικές διαταραχές στα παιδιά αφεθούν χωρίς θεραπεία, μπορεί να συνεχιστούν στην ενήλικη ζωή με επιπτώσεις στην υγεία, την επαγγελματική και κοινωνική ζωή των ανθρώπων (αυτοκτονικότητα, χρήση ουσιών, αυξημένα ποσοστά εμπλοκής με τον νόμο, τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας και πρόνοιας).
Σημαντικές έρευνες
Σήμερα διαθέτουμε μεγάλο αριθμό επιδημιολογικών παιδοψυχιατρικών μελετών που έχουν συμβάλει σημαντικά στην κατανόηση θεμάτων ΨΥΠΕ και την καθημερινή κλινική πρακτική μας, π.χ., αιτιολογία της παιδικής ψυχοπαθολογίας, συνέχειά (και ασυνέχειά) της στην ενήλικη ζωή, παράγοντες κινδύνου (και προστασίας) με τους οποίους συνδέεται. Το τελευταίο, αντικείμενο πολλών διαχρονικών μελετών παγκοσμίως, θεωρείται σημαντικό για την πρόληψη και την προαγωγή της ΨΥΠΕ. Ταυτόχρονα, η νευροαπεικόνιση και η νευροενδοκρινολογία έχουν συμβάλει στη μελέτη βιολογικών δεικτών ευαλωτότητας για την ανάπτυξη συγκεκριμένων διαταραχών.
Στην καθημερινή κλινική πράξη, ολοένα και συχνότερα συναντούμε εφήβους με σοβαρές αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές και απόπειρες αυτοκτονίας που συνήθως «κρύβουν» διαταραχές τύπου κατάθλιψης και άγχους. Οι περιπτώσεις αυτισμού παραπέμπονται νωρίτερα πια στη ζωή του παιδιού, λόγω ενημέρωσης αλλά και πραγματικής αύξησης του προβλήματος. Οι παιδοψυχίατροι, και οι ειδικοί ψυχικής υγείας γενικότερα, ολοένα και συχνότερα συναντούμε γονείς με προβλήματα ψυχικής υγείας (π.χ., μητέρες με κατάθλιψη) που μπορεί να επηρεάσουν την άσκηση του γονικού ρόλου, τη σχέση γονέων - παιδιού, ενώ συχνά συνδέονται με προβλήματα ψυχικής υγείας και στα παιδιά τους, ιδιαίτερα μάλιστα στις πιο μειονεκτούσες κοινωνικοοικονομικά οικογένειες.
Η επένδυση στην ψυχική υγεία των γονέων και οι πρώιμες παρεμβάσεις θεραπείας και ψυχοεκπαίδευσης σε αυτούς για την πρόληψη προβλημάτων στα παιδιά τους πρέπει να αποτελούν κυρίαρχες προτεραιότητες της πολιτείας. Ανάλογες διαπιστώσεις είχαμε κάνει με την εφαρμογή ενός αποτελεσματικού, όπως αποτιμήθηκε, προγράμματος που χρηματοδοτήθηκε από το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (2011-14).
Σε συνθήκες φτώχειας, πολλοί γονείς αδυνατούν να μεγαλώσουν στοιχειωδώς και παραμελούν τα παιδιά τους, τα οποία συχνά μέσω εισαγγελικών διαδικασιών και βραχύχρονης, αν και όχι πάντα, παραμονής σε παιδιατρικά νοσοκομεία, καταλήγουν σε ιδρύματα, κάτι για το οποίο δεν πρέπει να είμαστε υπερήφανοι… Από τη μελέτη της οικονομικής κρίσης στη Φινλανδία τη δεκαετία του ’90 γνωρίζουμε πως οι επιπτώσεις της στην ΨΥΠΕ ήταν μακροχρόνιες και όχι μόνο εξαιτίας των περικοπών στην υγεία και ψυχική υγεία, αλλά και λόγω των περικοπών σε άλλους τομείς, π.χ. εκπαίδευση και πρόνοια. Ο φόβος των γονέων για πιθανή ανεργία δρούσε απειλητικά (περισσότερο από την ίδια την ανεργία!) για την ψυχική ισορροπία των παιδιών τους.
Σύμφωνα με διατριβή (Β. Ντρε) που εκπονείται στην Παιδοψυχιατρική Κλινική ΕΚΠΑ, οι οικογένειες παιδιών με διαταραχές του φάσματος του αυτισμού ξοδεύουν 400 - 1.000 ευρώ μηνιαίως από την τσέπη τους, μάλιστα σε περίοδο κρίσης, για τις θεραπείες του παιδιού τους, και τις οποίες αρκετά συχνά αναγκάζονται να μειώσουν ή να διακόψουν. Επιπλέον, 2 στις 3 μητέρες έχουν συμπτώματα κατάθλιψης.
Η ανάγκη ενίσχυσης
Από τα παραπάνω παραδείγματα και μόνο, συνάγεται η ανάγκη να ενισχυθούν οι υπηρεσίες ΨΥΠΕ, να προσαρμόσουν τις λειτουργίες τους και να δώσουν περισσότερο χρόνο στη θεραπεία και την πρόληψη. Επιπλέον, να βελτιωθεί η υπάρχουσα επιστημονική γνώση, να ενισχυθούν η έρευνα και η ακαδημαϊκή Παιδοψυχιατρική (που σήμερα διαθέτει μόλις μία δεκάδα μελών ΔΕΠ), να υποστηριχθεί η συνεχιζόμενη εκπαίδευση των ειδικών και να γίνεται αξιολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Σε περίοδο λιτότητας ας διατηρήσουμε τουλάχιστον τα κεκτημένα, ας μην προχωρήσουμε σε περικοπές στην ψυχική υγεία και ας επενδύσουμε στην πρόληψη και προαγωγή της ΨΥΠΕ, αφού οι συνέπειες των βραχυπρόθεσμων περικοπών θα αποδειχθούν οδυνηρές μακροπρόθεσμα.
Γεράσιμος Κολαΐτης: αναπληρωτής καθηγητής Παιδοψυχιατρικής, Παιδοψυχιατρική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», και διευθυντής σπουδών Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων».
Πηγή: Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου